رویداد۲۴ اعتیاد به مصرف مواد مخدر یکی از اشتباه‌ترین عاداتی است که می‌تواند زندگی فرد مبتلا به مصرف مواد مخدر و حتی اطرافیانش را به شدت تحت تاثیر قرار بدهد. مطابق آمار این عادت غلط روز به روز در جامعه زیاد می‌شود و این معضل در میان جوانان به خصوص دانشجویان رشد بیشتری دارد.
معمولا اعتیاد در جوانان به علت شناخت و آگاهی ناکافی، عوارض جسمی و روانی بیشتری به همراه خواهد داشت، اگر ما از این افراد حمایت کافی داشته باشیم، نه تنها میزان مصرف دخانیات در جامعه کاهش می‌یابد، بلکه شاید بتوان آمار ناشی از استعمال سیگار و قلیان را به بهترین نحو کاهش داد.
چند سالی است که شاهد اعتیاد جوانان به خصوص دانشجویان به سمت مصرف دخانیاتی مانند سیگار، قلیان و ... هستیم به صورتی که دانشگاه‌ها برای رفع این معضل اقداماتی را انجام داده اند.
تا قبل از ویروس کرونا وقتی در محیط دانشگاه‌ها قدم می‌زدیم در اکثر مواقع شاهد سیگار کشیدن دانشجویان بوده ایم به صورتی که برخی از آنها به راحتی می‌توانستند با تاثیرگذاشتن روی همکلاسی‌های خود آنها را هم در این مسیر هدایت کنند.
شرایط مختلفی می‌تواند روی سیگاری شدن دانشجویان یا افزایش آمار آنها به سمت مصرف دخانیات تاثیرگذار باشد که در این میان می‌توان به مشکلات مادی، مشکلات عاطفی، افسردگی، مشکلات خانوادگی، مشکلات تحصیلی و ... اشاره کرد.
افزایش آمار مصرف دخانیات تا سال ۲۰۲۵
بهزاد ولیزاده رییس اداره کنترل دخانیات وزارت بهداشت اظهار کرد: بر اساس اطلاعات سازمان بهداشت مدیترانه شرقی وضعیت شیوع مصرف دخانیات به ویژه در میان جوانان بسیار نگران کننده است.
او افزود: تا سال ۲۰۲۵ بر خلاف روند کاهشی مصرف دخانیات در سایر مناطق جهان، شیوع استعمال دخانیات در منطقه مدیترانه شرقی افزایشی است که به اپیدمی روزافزون بیماری ریوی منجر می‌شود.
ولیزاده تصریح کرد: حدود ۳۸ درصد مردان و ۴ درصد زنان دخانیات مصرف می‌کنند. در برخی از کشورها، ۵۷ درصد مردان و ۲۹ درصد زنان دخانیات مصرف می‌کنند.
رئیس اداره کنترل دخانیات وزارت بهداشت ادامه داد: شیوع مصرف دخانیات در پسران ۴۲ درصد و در دختران ۳۱ درصد است (گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ سال) دلیل اصلی بالا بودن شیوع مصرف در بین نوجوانان و جوانان، ترویج و تمایل آنها به مصرف قلیان است.
او درباره مصرف روزانه سیگار گفت: در سال ۹۰ حدود ۱۰.۹ جمعیت بالای ۱۵ سال مصرف کننده سیگار به صورت روزانه بوده اند که این میزان در میان مردان ۲۶.۲ و در بین زنان ۶۳ صدم درصد بود و همین آمار در سال ۹۵ به ۱۰.۱ درصد کاهش یافت که به معنای کاهش یک درصدی نسبت به سال ۹۰ است، اما در عوض شیوع مصرف سیگار در بانوان از ۶۳ درصد به میزان یک درصد بالاتر رفت و در بین مردان کاهش یافت و به ۲۰ درصد رسید.
ولیزاده بیان کرد: مصرف قلیان به صورت روزانه در گروه سنی بالای ۱۵ سال در سال ۱۳۹۰، ۳.۵ بوده است که این آمار در بین زنان ۲.۳ درصد و در بین مردان ۴.۷ درصد بوده است که مصرف آن در سال‌های ۸۸ تا ۹۰ حدود ۴۰ درصد افزایش یافته است.
بیشتر بخوانید: آماری عجیب از معتادان بهبود یافته/ برگشت به اعتیاد ۸۰ درصد درمان شدگان
۲۷ درصد دانشجویان پسر و ۱۴ درصد دانشجویان دختر در معرض مصرف دخانیات
رضا مهدی معاون دانشجویی دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور درباره استعمال دخانیات دانشجویان اظهار کرد: در سال ۹۶ حدود ۲۷ درصد دانشجویان پسر و ۱۴ درصد دانشجویان دختر در دانشگاه‌های کشور از سیگار استفاده رسمی کرده اند.
او افزود: تا قبل از شیوع ویروس کرونا نزدیک ۳۰ درصد دانشجویان پسر و ۲۰ درصد دانشجویان دختر در دانشگاه‌های ایران به صورت تفننی از قلیان و سیگار استفاده کرده اند.
مهدی تصریح کرد: در دوران همه گیری ویروس ملموس کرونا دانشجویان به علت انزوا و جدایی از محیط‌های عمومی و فضای دانشگاه به مصرف دخانیاتی مانند قلیان و سیگار روی آورده اند که در حال حاضر آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد، اما این دوران بیشترین افزایش آمار را در خصوص سوق پیدا کردن دانشجویان به استعمال دخانیات داشته ایم.
معاون دانشجویی دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور درباره راهکار‌های موثر در جهت کاهش استعمال دخانیات دانشجویان گفت: اعتیاد به معنای بیکاری افراد از فعالیت‌های جامعه و گرایش به مصرف مواد مخدر یا هر عمل خلاف دیگر است که برای رفع آن مسئولان باید تحقق فعالیت‌های فرهنگی را در راس امور قرار دهند، برای مثال از دانشگاه‌ها درخواست کنند تا دانشجویان را به اردو‌های زیارتی، سیاحتی، علمی، راهیان نور و ... ببرند و مشارکت آن را در جشنواره‌های فرهنگی و هنری، کانون‌های دانشجویی، فرهنگی و ... فراهم کنند تا به اینصورت وقت دانشجویان با انجام کار‌های موثر پر شود و به اینصورت بیکاری باعث گرایش جوانان به انجام فعالیت‌های آسیب زا نشود.
افزایش آمار اعتیاد جوانان در همه گیری کرونا
مجتبی صدیقی، رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم اظهار کرده است که سوق پیدا کردن دانشجویان به مصرف دخانیات در دوران کرونا به نسبت قبل از آن بیشتر شده است. بنابراین این معضل مربوط به محیط دانشگاه نیست و عواملی دیگری مانند افسردگی، تفریح نداشتن و دوری از محیط دوستانه یا نرفتن به مهمانی‌ها و ... عامل بروز چنین واقعه تلخی است.
مجلس شورای اسلامی هم در سال ۱۳۸۵ قانون کنترل و مبارزه ملی با دخانیات در اماکن عمومی را به تصویب رساند، به عقیده حقوقدانان تصویب قانون می‌تواند بهترین عامل برای فرهنگ سازی باشد، برای مثال اجرای قانون استفاده از کمربند در زمان رانندگی باعث شد تا ۹۰ الی ۹۵ درصد مردم تهران از کمربند استفاده کنند.
افزایش مصرف قلیان طی دو دهه اخیر
عبدالرحمن رستمیان، معاون فرهنگی دانشگاه علوم پزشکی تهران اظهار کرد: مصرف دخانیات طی پایش‌های انجام شده ۱۳ تا ۱۴ درصد است و آمار‌های بالاتری برای افرادی که در معرض دود دست دوم مصرف دخانیات هستند در اختیارمان قرار دارد.
رستمیان افزود: هدف ما تا سال ۱۴۰۴ این است که ۳۰ درصد از مصرف دخانیات در جامعه کاهش یابد. دنیا به صورت سالیانه توانسته یک درصد از حجم مصرفی دخانیات، عرضه و تقاضا را کاهش دهد.
او گفت: طی دو دهه گذشته مصرف قلیان به شدت افزایش یافته است. طبق بررسی‌ها مصرف یک وعده قلیان برابر با نیکوتین ۱۰۰ نخ سیگار است.
معاون فرهنگی دانشگاه علوم پزشکی تهران تصریح کرد: تقریبا بیشتر افرادی که سیگار می‌کشند کمتر از ۲۶ سال هستند بنابراین باید جلوی شروع را از همان ابتدا بگیریم و به کسانی که قصد ترک سیگار را دارند، کمک کنیم. بیشتر مصرف کنندگان دخانیات، قصد ترک کردن را دارند بنابراین باید بستر مناسب را در این زمینه ایجاد کنیم.
ضرورت توسعه رفتار‌های خود مراقبتی در دانشجویان
حمید پیروی، رئیس مشاوره دانشگاه تهران اظهار کرد: دخانیات از جمله موضوعات مرتبط به حوزه سلامت است، از همین رو لزوم سیاست‌گذاری و برنامه ریزی در جهت توسعه دانشگاه بدون دخانیات و اشتراک تجربه و دانش دانشگاه‌ها در این خصوص از جمله مأموریت‌های مراکز آموزش عالی است که در جهت حفظ سلامت دانشجویان تلاش کنند.
پیروی ادامه داد: به عنوان نمونه دانشگاه تهران در جهت همگامی با سومین برنامه راهبردی خود (۱۳۹۶-۱۴۰۰) مبنی بر ایجاد محیط سالم در دانشگاه، حفظ محیط زیست و حرکت به سوی دانشگاه سبز، خط مشی «دانشگاه بدون دخانیات» را در ۲۷ خرداد ۹۸ تصویب کرد.
رئیس مرکز مشاوره دانشگاه تهران افزود: برنامه ریزی در حوزه‌هایی مانند سلامت از جمله مسئولیت‌های اجتماعی مراکز آموزش عالی و در زمره تأثیرگذاری اجتماعی آنها به شمار می‌رود، تا نقش مرجعیت خویش را در گسترش فرهنگ خود مراقبتی حفظ کنند از همین رو دانشگاه‌های مطرح بین المللی مانند دانشگاه امپریال کالج لندن، دانشگاه هاروارد و … فرهنگ «محیطی بدون دخانیات» را در فضا‌های آموزشی خود گسترش داده‌اند.
او ادامه داد: امروزه وظایف آموزش عالی فراتر از مرز‌های صرفاً آموزشی رفته و آماده سازی جمعیت دانشجویی برای یک زندگی سلامت بخش، پویا و هدفمند بخشی از رسالت دانشگاه‌ها شده است، بنابراین توجه به موضوعاتی مانند توسعه رفتار‌های خود مراقبتی در دانشجویان در رابطه با دخانیات از جمله وظایف مهم مراکز آموزش عالی است.
پیروی افزود: بنابراین لزوم همگامی مراکز آموزشی عالی در پیوستن به «دانشگاه بدون دخانیات» می‌تواند زمینه را برای گسترش هنجار‌های رفتاری سلامت بخش در دانشگاه‌ها فراهم کند، چون رسیدن به این هدف جز حرکت‌های جمعی، همبستگی اجتماعی و رویه‌های واحد حاصل نخواهد شد.
نقش خانواده‌ها در پیشگیری فرزندان به اعتیاد
حال باید ببینیم که وزارت علوم و به دنبال آن دانشگاه‌ها تا چه میزان می‌توانند با برنامه ریزی‌های راهبردی خود دانشجویان را از استعمال دخانیات منع کنند و محصلان هم تا چه اندازه‌ای از چنین برنامه‌های هدفمندی تاثیر خواهند پذیرفت.
اگر در مقابل دانشجویان اعتیاد به مصرف مواد مخدر ایستادگی صورت نگیرد، باوجود افزایش آمار اعتیاد این افراد روز به روز به افسردگی مبتلا خواهند شد؛ بنابراین تنها نقش وزارت علوم در این زمینه کار ساز نخواهد بود، بلکه خانواده‌ها هم باید برای رفع چنین معضلی با فرزندان خود صحبت کرده و آنها را در مسیر درست هدایت کنند؛ آنها یا حتی می‌توانند در این مسیر از مشاوران و روانشناسان یا حتی روانپزشکان کمک بگیرند.