رویداد۲۴ مذاکرات وین در حال رسیدن به ایستگاه ششم خود است. هیات های ایرانی و ۴+۱ به همراه ایالات متحده در ماه های اخیر بارها در وین دور یکدیگر جمع شده اند تا در مورد بازگشت امریکا به برجام و برداشته شدن تحریم‌های کشورمان گفتگو کنند. از ابتدای ماه رمضان تا امروز آنها پنج بار برای مذاکره در مورد اما و اگرهای احیای توافق هسته‌ای به بحث نشسته‌اند.
پیش از این رهبرانقلاب در سخنرانی‌ای از مذاکره‌کنندگان خواسته بودند تا بدون وقت‌کشی گفتگوها را ادامه دهند. همچنین در هفته گذشته سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران درباره مذاکرات وین گفت که در مذاکرات «عجله نداریم»، اما همان قدر هم با «فرسایشی شدن» آن نیز «به‌شدت مخالفیم». به نظر می‌رسد که سابقه مذاکرات منتهی به برجام، تهران را نسبت به اینکه طرف مقابل به دنبال کش دادن گفتگوها باشد، حساس کرده است و همانطور که وزیرخارجه کشورمان در پستی اینستاگرامی نوشته بود ایران به دنبال مذاکره برای مذاکره نیست و به دنبال گفتگوهایی است که نتیجه آن دستیابی به نتایج ملی باشد.
در حالی که به نظر می رسید برخی از مذاکره کنندگان مایلند ماجرا را در پنجمین دور مذاکرات فیصله دهند، اما این اتفاق رخ نداد و هنوز به نظر می رسد که هر چند گام های مهمی برداشته شده و حتی برخی تحریم‌ها لغو شد و برخی هم طبق مذاکره قرار است لغو شود و به مرحله راستی آزمایی رسیده است،اما تا رسیدن به نتیجه نهایی که منجر به بازگشت امریکا به توافق هسته ای و بازگشت ایران به تعهدات سال ۲۰۱۵ باشد، مسیر پر پیچ و خمی در مقابل کشورها قرار دارد. اما علت اینکه برخلاف تصورات، این گفتگوها تاکنون طول کشیده چیست؟
با روی کارآمدن بایدن به عنوان رییس جمهور آمریکا، او و تیم وزارت خارجه‌اش بازگشت به توافق هسته ای را در دستور کار خود قرار دادند. این همان وعده ای بود که بایدن پیش از رسیدن به کاخ سفید از آن حرف زده بود. با این حال راهکاری با عنوان مذاکرات وین مورد استقبال قرار گرفت و مذاکره کنندگان دو کشور به طور جداگانه با ۴+۱ در چند دور به گفتگو نشستند.
بازگشت به توافق هسته‌ای برای بایدن آن طور که تصورش را می‌کرد ساده نبود. ایده او در ایالات متحده و کنگره امریکا برای بازگشت برجام چندان مورد استقبال قرار نگرفته و برخی معتقدند که حتی چهره های دموکرات سنا هم در وقت مقتضی ممکن است به بایدن در مورد این تصمیم پشت کنند و رییس جمهور آمریکا برای اینکه بتواند نظر ها را به رای خود جلب کند، نیاز به احتیاط بیشتر دارد.
بیشتر بخوانید: احیای برجام و سیگنال‌های منفی/ مذاکرات وین تا بعد از انتخابات ۱۴۰۰ متوقف شده است؟
از آن سو معضلاتی چون رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی منطقه و در حقیقت متحدان خاورمیانه ای امریکا، که پیش از این با ترامپ روابط خوبی داشته و از خروج او از برجام استقبال می کردند هم مایل به احیای توافق هسته ای نیستند. بایدن به عنوان رییس جمهور کشوری که با متحدانش همکاری دارد، نیازمند آن است که این دولت ها را با خود هم نظر کند، حتی اگر او نیاز داشته باشد تا از قوه قهریه برای اینکار بهره ببرد. از سوی دیگر درخواست ایران در مورد بازگشت به برجام روشن است. همه تحریم ها باید برداشته شوند و این برای بایدن و دولت او کار آسانی نیست تا با نهادهای ایالات متحده در مورد برداشته شدن همه تحریم هایی که در این سال ها وضع شده، همکاری کنند.
واشنگتن نگرانی هایی هم از بابت وضعیت سیاسی داخل ایران دارد. ایران در آستانه انتخابات ریاست جمهوری است و پیشبینی می شود که سیاست فعلی دولت در تهران با سیاست دولت آینده متفاوت باشد. ایالات متحده برای آنکه بتواند مسائل را با ایران مطمئن تر پیش ببرد، از ادامه وضعیت فعلی سود می برد.
در طرف دیگر ایران قرار دارد که می گوید برای اینکه مطمئن شود از بازگشت آمریکا به توافق هسته ای و احیای برجام سود می برد، نیازمند راستی آزمایی است. راستی ازمایی هم زمان بر خواهد بود و به اعتقاد برخی از کارشناسان نمی تواند در مدت زمان باقی مانده از دولت فعلی انجام شود.
تجربه ایران در مذاکرات منتهی به برجام نشان داده که فرسایشی شدن گفتگوها می تواند باعث شود تا رسیدن به یک توافق دورتر و بهانه جویی ها بیشتر شود. در عین حال در ماجرای احیای توافق هسته ای، عملا هفت کشور شرکت دارند که هرکدام منافع ملی خود را دنبال می کنند. هر چند روسیه وچین حامیان تهران هستند اما دیگر کشورهای غربی، رویکردی سخت به موضوع دارند.
تهران هم در این میان اهرم فشار خود را دارد و با ادامه دادن به فعالیت های هسته ای که فراتر از تعهدات ایران در برجام هستند، غرب را در شرایط دشواری قرار داده. این کشورها هم حالا مایلند تا به بردن موضوع به سمت یک توافق، کشورمان را از ادامه مسیر خود در جهت گسترش فعالیت های اتمی باز دارند. در حقیقت برای آنها زمان به تندی می گذرد و می دانند که ماجرا با اعلام خشم خود از اقدامات ایران حل نخواهد شد و تا زمانی که اراده ای برای بازگشت به برجام و برداشته شدن تحریم ها وجود نداشته باشد، تهران هم پا پس نخواهد کشید.
گفته می شود که واشنگتن تاکنون در مورد برداشته شدن بیش از هزار تحریم با تهران به توافق رسیده است اما هنوز در مورد تعدادی از آنها مقاومت می کند. ایران هم حاضر به عقب کشیدن از موضع خود نیست. با این حال ایالات متحده روز پنجشنبه با برداشتن تحریم های برخی از افراد و شرکت های وابسته به پتروشیمی، احتمالا در صدد ایجاد اعتماد بیشتر تا در آستانه ششمین دور از گفتگوهای وین، موثرتر ظاهر شود.