رویداد۲۴ دستور کاهش مصرف برق صنایع صادر شد. مدیرعامل توانیر می‌گوید: صنایع انرژی بر باید مصرف را کاهش دهند. این به‌معنای کاهش فعالیت‌های صنعتی در ایران است؛ اما این موضوع چه اثری بر اقتصاد ایران دارد؟ بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد؛ تداوم قطع برق می‌تواند دست‌کم در حوزه تورم، اقتصاد ایران را با چالشی جدی مواجه کند.
به‌دنبال بروز بحران در صنعت برق، شورای‌عالی امنیت ملی تشکیل جلسه داد، دادستان کل کشور وارد ماجرا شد و دولت دستور توقف فعالیت صنایع انرژی بر را صادر کرد. محمدحسن متولی‌زاده، مدیرعامل توانیر می‌گوید: در شورای‌عالی امنیت ملی طرح محدودیت مصرف صنایع تصویب شد که البته صنایع غذایی مستثنا هستند اما صنایع انرژی‌بر ازجمله فولاد باید مصرفشان را کاهش دهند. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری هم ضمن تأیید این موضوع پیش‌بینی کرد که وضع فعلی قطع برق تا اوایل مرداد ادامه داشته باشد. با وجود این برخی برآورد می‌کنند احتمالا دوره تداوم بحران قطع برق طولانی‌تر خواهد بود، به‌ویژه آنکه جهانگیری تأکید کرده است: اضافه‌شدن تولید برق دیگر تقریبا غیرممکن است و تمام نیروگاه‌ها با تمام ظرفیت ممکن در حال تولید هستند.
مجموعه خبرها نشان می‌دهد تمرکز فعلی دولت عمدتا بر کاهش مصرف صنایع انرژی‌بر است. اکنون پرسش این است که ایجاد محدودیت برای مصرف برق در این صنایع، در ماه‌های آینده چه آثاری بر اقتصاد ایران برجای خواهد گذاشت؟
فعلا تمرکز وزارت نیرو بر مدیریت مصرف برق صنایعی ازجمله فولاد، سیمان، آلومینیوم، فروآلیاژها، مس و برخی دیگر از واحدهای متالورژی است. با توجه به محدودیت عرضه محصولات در گروه ورق گرم، ورق سرد، آلومینیوم و برخی دیگر از کالاها، انتظار می‌رود تولید و عرضه این محصولات کاهش یابد و به‌دلیل کاهش عرضه، قیمت‌ها با افزایش مواجه شوند.
همچنین اگر قطع برق، برخلاف سخنان مقامات دولتی، بیش از ۲ هفته ادامه یابد، شرایط برای خالی شدن انبارها و ورود تقاضای واسطه‌گری و سرمایه‌گذاری در این کالاها فراهم می‌شود. آمارها نشان می‌دهد از همین حالا، قیمت‌ها در بازار محصولات فولادی و آلومینیوم تحت‌تأثیر قرار گرفته، به‌طوری که دیروز عرضه میلگرد و تیرآهن، کاهش یافت و به رشد قیمت‌ها در بازار منجر شد.
برآورد می‌شود درصورت تداوم قطعی برق در صنایع، عرضه سایر مقاطع فلزی ازجمله شمش، محصولات فولادی و آلومینیوم هم با کاهش مواجه شود این موضوع می‌تواند به رشد نرخ این محصولات منجر شود. انتظار می‌رود با افزایش نرخ این محصولات، هزینه تمام‌شده تولید در سایر صنایع افزایش یابد و به رشد نرخ سایر کالاهایی منجر شود که ازاین محصولات در تولیدات نهایی خود استفاده می‌کنند. بر همین اساس دیروز علی نیکزاد، نایب‌رئیس مجلس در انتقاد به قطع برق صنایع گفت: قطع‌کردن برق صنعت با هدف جبران کمبود برق غیرکارشناسی است.
بیشتر بخوانید: لوازم خانگی سوخته، وعده‌های برزمین مانده/ قطعی برق در ایران چقدر خسارت بر جای گذاشت؟
اثر قطع برق بر صنایع فقط به رشد نرخ کالاهای واسطه‌ای محدود نیست. برخی اطلاعات نشان می‌دهد قطع برق حتی در دوره‌های کوتاه‌مدت می‌تواند نرخ ارز یا تامین ارز مورد نیاز کالاهای اساسی را هم تحت‌تأثیر قرار دهد.
دولت می‌گوید؛ شرایط اضطراری صنعت برق ۲هفته دیگر به پایان می‌رسد. حتی اگر این وعده را بپذیریم، محاسبات نشان می‌دهد میزان درآمدهای ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی دست‌کم ۳۵۰ میلیون دلار کاهش خواهد یافت و هرچه قطعی برق طولانی‌تر شود درآمدهای غیرنفتی با کاهش بیشتری مواجه خواهد شد.به‌طور مثال آمارها نشان می‌دهد صادرات شرکت‌های تولیدکننده محصولات معدنی و متالورژی ماهانه به ۷۰۰ میلیون دلار می‌رسد که کاهش تولید آنها به معنی کاهش ارزآوری است.
این موضوع می‌تواند بر تامین نیازهای ارزی تأثیر منفی داشته باشد، در طول ۳ سال گذشته درآمدهای نفتی به‌دلیل تحریم‌ها به‌شدت کاهش پیدا کرده و صنایعی که اکنون با محدودیت مصرف برق مواجه شده‌اند، همان صنایعی هستند که در ۳سال گذشته بخش عمده درآمدهای ارزی ایران را تامین کرده‌اند. این شرکت‌ها با عرضه ارز حاصل از صادراتشان در سامانه نیما، منابع ارزی مورد نیاز برای واردات کالاهای ضروری را تامین می‌کنند و هرنوع خلل در صادرات محصولات این کارخانه‌ها می‌تواند به کاهش عرضه ارز منجر شود.بنابراین انتظار می‌رود با کاهش تولید صنایع فلزی، مواد معدنی و محصولات پتروشیمی، صادرات آنها و درآمدهای ارزی‌شان کاهش یابد.
هنوز به‌طور دقیق نمی‌توان برآورد کرد قطع برق چه میزان بر شاخص بورس تأثیر خواهد داشت، اما با توجه به آن که قراراست محدودیت مصرف برق درصنایع فلزی، معدنی وپتروشیمی اعمال شود، برآورد می‌شود این رویداد اثر محسوسی بر بازار سهام داشته باشد زیرا این شرکت‌ها بخش مهمی از ارزش بازارسهام را در اختیار دارند و کاهش تولید در این شرکت‌ها می‌تواند به کاهش درآمد این شرکت‌ها منجر شود.
یک عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران با بیان اینکه قطع برق در فعالیت کل زنجیره فولاد تأثیر خواهد گذاشت و به‌طور حتم به کاهش درآمد شرکت‌های تولیدکننده فولاد منجر خواهدشد، گفت: در ۲ تا ۳ هفته باید همه شرکت‌های فولادی ۹۰ درصد از فعالیت خود را کاهش دهند، با این تصمیم فقط شرکت‌هایی مانند فولاد مبارکه، که نیروگاه ۴۰۰ مگاواتی دارد، می‌توانند به روند فعالیت خود ادامه دهد.سید رضا شهرستانی اضافه کرد: فولاد مبارکه اصفهان نیازمند ۲ هزار مگاوات برق است و در ۲ هفته آینده با ۴۰۰ مگاوات برق فقط می‌توانند یک چهارم ظرفیت، تولید داشته باشد.
او با ابراز نگرانی از تصمیم اخیر گفت: مسلما این شرایط معضل و عواقب بسیار بدی را در کشور با خود به همراه خواهد داشت. عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران گفت: با تصمیمات اتخاذ شده علاوه بر افت سود شرکت‌ها، زمینه افزایش نرخ فولاد هم فراهم می‌شود.
علی پیروی، عضو هیأت مدیره شرکت تکتاز موتور، تولیدکننده موتورسیکلت هم گفت: قطع مکرر برق به افت تولیدات این کارخانه به میزان ۲۵ تا ۳۰ درصد منجر شده است. پیش از این عباس جبال‌بارزی، نایب‌رئیس کمیسیون صنایع اتاق بازرگانی ایران درباره اثر قطعی برق بر صنایع گفته بود: یک بنگاه ۵۰ نفره با ۳ ساعت قطعی برق ۱۵۰ ساعت کار را از دست می‌دهد، در نتیجه برای این سه ساعت، ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان به بنگاه زیان وارد می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد قطع برق فقط روی صنایع و شرکت‌ها تأثیر نمی‌گذارد و می‌تواند امنیت شغلی کارگران را هم به خطر بیندازد، چنان‌که خبرهای دریافتی حاکی است برخی کارفرمایان در چنین شرایطی کارگران را به مرخصی اجباری فرستاده‌اند. فتح‌الله بیات، رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی درباره مشکلات کارگران در پی قطع برق گفت: کارگران کارگاه‌های کوچک دارای قرارداد موقت هستند یا قرارداد بسیاری از آنها سفید امضاست، بنابراین از لحاظ امنیت شغلی وضعیت خوبی ندارند؛ در شرایطی که برق قطع می‌شود، امنیت شغلی بیش از بیش تهدید می‌شود.
او ادامه داد: وقتی کارفرمایان کارگاه‌های کوچک بر اثر قطع برق ضرر می‌بینند، معمولا دست به تعدیل نیرو می‌زنند که به بیکاری کارگران منجر می‌شود. او افزود: برخی کارفرماها حتی اگر هم کارگر را اخراج نکنند بسیار محتمل است که از ساعات کار کارگران و دستمزد آنها کم کنند یا حق بیمه کارگر را کامل پرداخت نکند.
اقتصاددانان بر این باورند که مهم‌ترین مشکل فعلی صنعت برق کمبود سرمایه‌گذاری برای ساخت نیروگاه‌های جدید است.در طول سال‌های گذشته دولت از طریق درآمدهای نفتی با ساخت نیروگاه‌های جدید مشکل کمبود را در صنعت برق حل می‌کرد اما بعد از اعمال تحریم‌ها و کاهش درآمدهای ارزی، حجم سرمایه‌گذاری در ساخت نیروگاه‌های جدید هم با کاهش زیادی مواجه شد.
دیروز حسن روحانی، رئیس‌جمهوری با بیان این که مشکل صنعت برق سرمایه‌گذاری است، گفت: بدون سرمایه و با دست خالی نمی‌توان کاری انجام داد، باید برای مردم توضیح داده شود که مشکل چیست و چرا نمی‌توانیم به اندازه کافی سرمایه وارد بازار کنیم. او با اشاره به بلاتکلیف ماندن لوایح موسوم بهFATF در مجمع تشخیص مصلحت‌نظام، گفت: تا این موضوع حل نشود روابط بانکی ما با دنیا حل نخواهد شد و هیچ سرمایه‌گذاری اعم از داخلی و خارجی حاضر به مشارکت در طرح‌ها و پروژه‌ها نخواهد شد. رئیس‌جمهوری اضافه کرد: اگر پول در اختیار نداشته باشیم و نتوانیم به‌خاطرFATF با بانک‌های جهان رابطه برقرار کنیم، در نتیجه سرمایه کافی نخواهیم داشت و نمی‌توانیم طرح‌های بزرگ را نهایی کنیم.
در کنار معایب و آثار زیانباری که قطع برق بر صنایع دارد، این رویداد یک اثر مثبت هم داشت و به افزایش تعطیلات هفتگی منجر شد. هیأت وزیران دیروز تصویب کرد، با توجه به کمبود برق، ادارات و سازمان‌های دولتی در تهران و سراسر کشور تا پایان مرداد ماه، در روزهای پنجشنبه تعطیل خواهند بود. معاون توسعه مدیریت و منابع استاندار تهران هم اعلام کرد: براساس اعلام هیأت وزیران به دلیل کمبود برق ساعت کاری ادارات استان تهران به ۶.۳۰ تا ۱۳.۳۰ تغییر کرده است.
برخی کارشناسان اقتصادی بیش از ۲ دهه است که به‌منظور افزایش سطح بهره‌وری در اقتصاد، پیشنهاد می‌دهند تعطیلات هفتگی به ۲ روز افزایش یابد اما تاکنون در برابر این ایده مقاومت می‌شد. حتی لایحه‌ای که در این زمینه به مجلس ارسال شده بود مورد موافقت نمایندگان مجلس قرار نگرفت. به‌نظر می‌رسد اجرای طولانی مدت این مصوبه راه را برای رسمی شدن تعطیلات ۲ روزه باز کند و این موضوع بتواند به افزایش درآمد صنعت گردشگری منجر شود.