رویداد۲۴ - ازدواج موقت یکی از راهکارهای دین اسلام برای اجتناب از روابط غیرقانونمند است که می‌تواند به افراد برای دست یابی به روابط عاطفی کمک کند. این در حالیست که ازدواج موقت این روز‌ها دست مایه عده‌ای برای کسب درآمد شده است. کانال‌های تلگرامی و شبکه‌های مجازی هم از این ماراتن جا نمانده‌اند و قارچ گونه در حال رشد و گسترش هستند.
این کانال‌ها با ادعای روابط شرعی افراد را برای ازدواج موقت آشنا می‌کنند و برای هر یک از این آشنایی‌ها مبلغی را به عنوان حق الوکاله دریافت می‌کنند.
رویداد۲۴ مدتی است یکی از این کانال‌ها را مورد بررسی قرار داد و حتی با مدیران این کانال تلگرامی که در صفحه معرفی خود نوشتهاند: «این کانال در جهت ترویج سنت حسنه ازدواج موقت و مبارزه با تبلیغ.... راه اندازی شده است. جهت مشاوره به آی دی زیر پیام بدهید...» تماس برقرار کرد:
- سلام
سلام
-چه طور می‌تونم مشخصات خودم را برای صیغه شدن در کانال ثبت کنم؟
با شماره‌ای که براتون ارسال می‌شه تماس بگیرید تا توضیحات لازم را ارائه کنم...
بعد از یک بوق مرد خیلی زودتلفن را پاسخ می‌دهد. بی‌مقدمه و در شروع مکالمه سعی در جذب اعتماد خبرنگار خانمی که پشت خط تلفن است دارد و می‌گوید: باید قول بدهی که حرف‌هایی که می‌گویم بین خودمان بماند. این حرف‌ها را هیچ کس جز من و تو نباید متوجه شود.
مرد که متوجه نیاز مالی زن برای کسب درآمد و از سویی دیگر حتی نداشتن خانه شده است می‌گوید: «اگر قول بدهی همیشه به من توجه کنی اجاره خانه‌ات را پرداخت می‌کنم و نیاز به نگرانی نیست. تو می‌توانی هر روز ۴ ازدواج موقت داشته باشی و رقم مهریه هر یک از این ازدواج‌ها می‌تواند زندگی‌ات را تامین کند. نیاز به نگرانی نیست خیلی‌ها عضو کانال ما شده‌اند و حالا وضعیت مالیشان به قدری خوب است که نیازی به کمک مالی کسی ندارند و از زندگیشان لذت می‌برند.»
مرد در پاسخ به این سوال زن که مگر می‌شود در یک روز با ۴ نفر ازدواج موقت داشت و از نظر شرعی اشکال دارد می‌گوید: «نه این حرف‌ها نیست، هیچ نگران نباش و همه چیز درست است.»
همچنین مرد مشاور این کانال درباره این موضوع که چه کسی صیغه محرمیت را خواهد خواند، می‌گوید: «همه چیز به شما آموزش داده می‌شود و می‌توانید در روز در همه ملاقات‌هایتان خودتان صیغه محرمیت را جاری کنید!...»
آیا بستر روابط بین فردی سالم و مناسب است؟
روابط انسانی سالم نیازمند بستری سالم و اعتماد و ارتباط سالم و هوشمندانه است. روابطی که ریشه در شفافیت و حقیقت داشته باشد حتما می‌تواند پویا‌تر باشد و ثمره بهتری هم به جامعه ببخشد. قبل از ورود تکنولوژی شبکه‌های اجتماعی نوع روابط انسانی و عاطفی، شکل و رنگ و بوی دیگری داشت و امروز اما همه چیز خلاصه می‌شود در مانیتورهای کوچک و بزرگی که از طلوع تا غروب زندگی را دستخوش خود کرده است. حالا اما روایتی تازه از نقش تکنولوژی و استفاده غیر ثمربخش از آن در شبکه‌های ازدواج موقت نمود پیدا کرده است. آیا چنین روابطی از نظر قانونی و شرعی سالم است؟ کدام نهاد‌ها موظف به رسیدگی و کنترل این چنین شبکه‌هایی هستند؟ نگاه فعالان حوزه زنان به این موضوع چگونه است؟
تضمینی بر حسن رفتار روابط مجازی وجود ندارد
بررسی قانونی وجود چنین شبکه‌هایی و نظرات یک حقوقدان در این راستا بسیار با اهمیت است. عبدالصمد خرمشاهی، وکیل پایه یک دادگستری از منظر حقوقی و قانونی وجود چنین سایت‌هایی را بررسی می‌کند و به
رویداد۲۴ می‌گوید: از آنجایی که هیچ نظارتی بر چنین شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های اینترنتی شبیه به این کانال تلگرامی نیست، نمی‌توان هیچ تضمینی هم در مقایل حسن رفتار این شبکه‌های اجتماعی داشت.
به گفته خرمشاهی یکی از وظایف قوه قضائیه پیشگیری از جرم است که در چنین مواردی باید شاهد آن باشیم. اگر همه سازمان‌ها و نهادهای مسئول درباره مسئله صیغه به درستی نظارت کننند و همراه و همسو با هم کار کنند، این شبکه‌های اجتماعی، امکان چنین فعالیت‌های مجرمانه‌ای نخواهند داشت.
وی با اشاره به نوع تبلیغات و عضو گیری غیر اخلاقی در چنین شبکه‌های مجازی معتقد است این چنین برخوردهایی با ذات کرامت بانوان و احترام به حریم بانوان در تضاد است و نگاهی ابزارگونه و جنسیتی به بانوان دارد. چنین سواستفاده‌های مالی و جنسیتی از زنان به تعبیر وی با مسائل حقوقی زنان منافات دارد و قابل پذیرش نیست.
زنان از حقوق قانونی و شرعی خود آگاهی ندارند
همچنین این وکیل دادگستری با تاکید بر این موضوع که بانوانی که در چنین شبکه‌های مجازی فعالیت می‌کنند از حقوق و قوانین اولیه حمایتی از زنان اطلاعی ندارند و همین موضوع آن‌ها را دچار مشکل می‌کند می‌گوید: اینکه خانمی به واسطه صیغه موقت امکان برقراری ارتباط با بیش از یک مرد در روز را داشته باشد، صراحتا خلاف شرع است و با مبانی فقهی و شرعی در منافات و تضاد است. بر اساس قوانین شرعی مربوط به «حفظ عده» در ازدواج موقت، زن به هیچ عنوان نمی‌تواند در یک روز با چند بار ازدواج موقت باشد و بیان چنین مسئله‌ای از سوی این شبکه‌های اجتماعی مصداق بارز سواستفاده از عدم دانش زنان درباره قوانین حمایتی فقهی و حقوقی از آنهاست.
بر اساس توضیحات حقوقی و فقهی این وکیل دادگستری عدم آگاهی زنان درمورد قوانین، باعث می‌شود گروهی سودجو با بهره بردن از مسائل دینی و مذهبی و سواستفاده از اعتقادات مذهبی افراد زنان را دستمایه سودجویی‌های مالی خود کنند و در نهایت با پوشش مذهب کار خود را توجیه کنند. این درحالیست که قوانین مذهبی صراحتا با این موضوع مخالف است.
خرمشاهی در ادامه می‌گوید: «متاسفانه هیچ نظارت مستمر و قانونی بر چنین جریان‌های اجتماعی صورت نمی‌گیرد و شرع پسندانه بودن ظاهر این قضیه افراد را اغفال می‌کند؛ در صورتی که بعد از واکاوی و بررسی موضوع متوجه خواهیم شد ماجرا به شدت غیر مذهبی و غیر قانونی است.
امرار معاش زنان
تعداد زیادی از زنانی که در این شبکه‌های اجتماعی برای ازدواج موقت مشخصات خود را ثبت کرده‌اند، دلیل اصلیشان امرار معاش و کسب درامد است.
خرمشاهی نیز با اشاره به همین موضوع معتقد است؛ برخی از زنان به دلیل نداشتن پشتوانه دانش و توانمندی برای کسب درآمد و از سویی دیگر عدم حمایت مالی از سوی خانواده برای امرار معاش و گذران زندگی خود دست به چنین فعالیت‌هایی می‌زنند، همچنین این زنان با تصور این موضوع که فعالیت آن‌ها منافاتی با قوانین دینی و مذهبی ندارد و بنا بر آنچه مروجان و مبلغان این گروه‌ها توضیح می‌دهند و از سویی دیگر عدم آگاهی، وارد چنین مسائلی می‌شوند.
به اعتقاد وی نمی‌توان در چنین روابط خالی از پشتوانه‌ای درباره حقوق طرفین اطمینان حاصل کرد، در چنین شرایطی که همه مسائل در شبکه‌های مجازی برنامه ریزی می‌شود و در محیط واقعی اعمال می‌شود، حقوق افراد در شبه است.
کلاهبرداری با سواستفاده از شرع
این حقوقدان با اشاره به قانونی نبودن فعالیت چنین شبکه‌های مجازی، می‌گوید: رفتار مدیران چنین گروه‌هایی مصداق بارز سودجویی مالی و پیرو آن کلاهبرداری است. آنچه به وضوح در این مورد خاص قابل توجه و بررسی است، آن است که به نظر می‌رسد سود مالی حاصل از این فعالیت برای مدیران چنین گروه‌هایی بسیار هنگفت است و این چنین کلاه برداری‌هایی حقوق بانوان را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی معتقد است، این نوع از ازدواج موقت مفهومی کلی پیدا کرده است که تبعات منفی آن گریبان عده‌ای از بانوان ناآگاه را خواهد گرفت. وی همچنین تاکید می‌کند، نابسمانی‌ها و نبود برنامه ریزی مناسب در چنین مواردی به شدت آسیب زاست و گریبان جامعه را خواهد گرفت.
خرشاهی در پایان با تاکید بر این موضوع که به نظر نمی‌رسد هیچ یک از قوانین شرعی در این روابط رعایت شود می‌گوید: «این کار مصداق عینی کلاه شرعی برای مقاصد غیر شرعی و غیر قانونی است».
نگاه یک فعال حوزه زنان به صیغه و ازدواج موقت
زهرا نژادبهرام فعال حوزه زنان هم درباره مسئله صیغه در شبکه‌های اجتماعی به
رویداد۲۴ می‌گوید: صیغه فرصتی است برای انضباط اجتماعی و این امکان را به افراد می‌دهد تا در یک چارچوب مشخص و معین مذهبی به روابط عاطفی و اجتماعی خود بپردازند. از سویی دیگر از روابط بدون چارچوب و بی‌هدف جوامعی که قوانین اسلامی این چنینی ندارند هم فاصله خواهیم گرفت.
نژادبهرام در ادامه با تاکید بر این موضوع که از موافقان و مدافعان سنت صیغه است، می‌گوید: صیغه یکی از راهکارهای اسلام برای روابط سالم است. صیغه این امکان را به جوانان می‌دهد که نیازهای روحی و عاطفی خود را حل کنند.
به گفته وی هر مسئله‌ای باید قانون خود را داشته باشد و بر اساس همان قانون پیگیری شود و نباید رها شده باشد. اما در شرایطی که صیغه موقت که بر اساس سفارشهای دینی برنامه و چارچوبی برای ارتباط زوجین با نظمی مشخص است مستمسک سودجویی و رفتارهای ناشایست دیگر می‌شود باید چاره‌ای اندیشید. این در حالیست که همیشه در ادبیات فرهنگی، اجتماعی و دینی خود چنین مسائلی را نکوهیده ومنفی می‌دانیم. در چنین شرایطی من هم با سوء استفاده‌های این چنینی از دین مخالف هستم.
نژادبهرام تصریح می‌کند که ارتباط یک خانم به واسطه ازدواج موقت (صیغه) در یک روز با چند نفر مصداق بارز خشونت علیه زنان است و از نظر دینی هم نکوهیده است.
صیغه فرصتی برای آرامش است و نه خشونت
وی در ادامه با اشاره به این موضوع که سوءاستفاده از صیغه را در این فرصت از منظر اجتماعی بررسی می‌کند می‌گوید: آنچه قابل مشاهده است، جامعه‌ای است که در آن بناست ازدواج در هر دو روش موقت و دائم تصحیل گر ارتباط اجتماعی زوجین به طور سالم باشد و نه آنکه فرصتی فراهم کند برای سودجویی و اعمال خشونت علیه زنان.
این فعال حوزه زنان در ادامه می‌گوید: اگر قرار باشد فردی برای برطرف کردن نیازهای شخصی خود، از موقعیت فرد دیگری سوء استفاده کند، پسندیده نیست و نمی‌توان به هیچ روشی آن را توجیه کرد.
همچنین وی با تاکید بر این موضوع که آنچه در این شبکه اجتماعی در حال به وقوع پیوستن است را نباید تحت عنوان صیغه بررسی کرد می‌گوید: این موضوع به هیچ عنوان در ارتباط با صیغه نیست و در حقیقت یک سوء استفاده ابزاری از دین است. این درحالیست که آنچه شارع دینی و بزرگان دین به آن توصیه کرده‌اند، صیغه به عنوان فرصتی برای آشنایی افراد و تعامل و ارتباط بهتر بین زوجین در فضایی سالم است و این موضوع قطعا اتفاقی نیست که در حال رخ دادن در این کانال تلگرامی است. آنچه در حال وقوع است خشونت جنسی مستقیم علیه زنان است. این موضوع نه تنها در جامعه اسلامی، بلکه در هیچ جامعه دیگری هم پسندیده نیست.
اسلام و کرامت انسانی زن
اسلام دین صلح، آرامش و انسان دوستی است. دینی که هدف آن ارائه برنامه‌ای برای زندگی بهتر است. از همین روست که با ارائه شعائر دینی و راهکارهای شرعی متعدد برای هر مسئله‌ای، راه حلی مطرح می‌کند. همچنین در زمان صدر اسلام یکی از وجوه دین اسلام مبارزه با آزار واذیت علیه زنان بود. اسلام توانست با مسئله زنده به گورکردن مقابله کند، حقوق اجتماعی، اقتصادی و سیاسی زن را مطالبه کند؛ تا جایی که در دوران صدر اسلام حقوق مربوط به ارث مطرح شد حتی در اسلام این قانون وجود دارد که زن این امکان را دارد که از درآمد‌های خود هیچ مبلغی را در وارد خانه اش نکند.
از همین رو زهرا‌نژاد بهرام با اشاره به کرامت انسانی که در دین اسلام برای زن تعریف شده است می‌گوید: بنابر آنچه در تاریخ اسلام وجود دارد، اسلام همیشه برای زن کرامت ویژه‌ای قائل بوده است و زن را به عنوان موجودی والا حتی گاهی فرا‌تر از مرد مورد احترام و ستایش قرار داده است.
این موضوع به اعتقاد وی بیانگر آن است که استفاده از نام «صیغه اسلامی» برای چنین رفتارهای خارج از عرفی به گونه‌ای تبلیغ ضد اسلام هم هست که مسئولان باید نسبت به آن پاسخگو باشند. چنین رفتاری علاوه بر سودجویی مالی به دنبال خود اعمال خشونت و آسیب‌های دیگری را هم بر زنان متحمل می‌شود.
از سویی دیگر وی با اشاره به آنچه در انقلاب اسلامی رخ داد می‌گوید: بعد از انقلاب اسلامی یکی از مسائلی که به طور جدی با آن مبارزه شد، چنین رفتارهای غیر اخلاقی بود. برای حفظ کرامت انسانی تلاش‌هایی زیادی شده است، بنابراین به هیچ عنوان قابل پذیرش نیست که حالا چنین مسائلی جامعه را درگیر خود کند.
رویداد۲۴ در ادامه پیگیری های خود این موضوع را با پلیس فتا در میان گذاشته است و این در حالیست که پلیس فتا بعد از اعلام اینکه هر شکایتی علیه شبکه‌های اجتماعی بعد از انتقال تلفنی مورد بررسی قرار می‌گیرد و نتایج آن در سایت پلیس فتا ثبت خواهد شد؛ در مقابل این مسئله هچ پاسخی نداد و در نهایت پس از سه هفته پیگیری درباره فعالیت های این کانال های تلگرامی، معاونت اجتماعی پلیس فتا به ما اعلام کرد که این مسئله در حیطه کاری پلیس فتا نیست.
همه کسانی که در جامعه زندگی می‌کنند صاحب حق هستند
زندگی اجتماعی ابعاد گسترده‌ای دارد که در راستای آن هر یک از شهروندان باید از آزادی بهره مند باشند و پیرو آن از اصول و حقوقی بهره‌مند خواهند شد و باید به این اصول و حقوق ارزش داده شود.
نژاد بهرام با اشاره به این موضوع که همه انسان‌ها از حق آزادی و حقوق و کرامت انسانی باید بهره‌مند باشند و باید به این حقوق احترام گذاشت چون انسان‌ها فی نفسه به دلیل انسان بودن قابل احترام هستند می‌گوید: افراد جامعه انسانی به همان اندازه که در مقابل جامعه تکلیف دارند نیازمند بهره بردن از حقوق انسانی هستند و جامعه در مقایل حقوق آن‌ها باید پاسخگو باشد. از جمله این حقوق باید به «حق آزادی» اشاره کرد. حق آزادی برای زندگی مسئله‌ای نیست که بتوان از انسان‌ها دریغ کرد. اگر قرار باشد انسان‌ها را در غالب ظرف‌هایی که به انسلانی نیستند محدود کنیم، آزادی به معنای والای خود تا زمانی که با خشونت مبارزه نشود محقق و تامین نخواهد شد.
وی معتقد است که خشونت ابعاد متفاوتی دارد که فقط یکی از ابعاد آن خشونت جنسیت که در این موضوع خاص در مورد زنان اعمال می‌شود و باید هرچه زود‌تر مورد بررسی و تامل قرارگیرد. نباید فراموش کرد که سوء استفاده از ابزار دین در این مورد خاص به شدت خطرناک است و نهادهای مسئول از جمله پلیس فتا، بهزیستی یا هر نهاد دیگری که از نظر قانونی مسئول چنین مسئلی است باید هر چه زود‌تر به این جریان واکنش نشان دهد.
پیگیری‌ها از مجلس و پلیس فتا بی‌نتیجه ماند
رویداد۲۴ از ابتدای بررسی این پرونده فراکسیون زنان مجلس را مطلع کرد که اعضای این فراکسیون هم تا این لحظه حاضر به اظهار نظر درباره این پدیده نشدند. این در حالیست که تعدادی از اعضای این فراکسیون به رویداد۲۴ اعلام کرد که این موضوع را مورد بررسی و پیگیری قرار خواهند داد.
این پرونده همچنان در حال بررسی و پیگیری است تا مشخص شود این کانال های تلگرامی چگونه به نام دین دست به کاسبی می زدند.