رویداد۲۴ لیلا فرهادی: در حالی که مقامات کردستان عراق در اردیبهشت ماه قاچاق واکسن فایزر به ایران را تکذیب کرده بودند، ظاهرا بازار سیاه دارو در کشور پر از واکسن‌هایی است که با سو استفاده از سیاست ممنوعیت ورود واکسن‌های آمریکایی، به صورت غیر قانونی از کردستان به کشور راه پیدا کرده و مشتریان خودشان را دارد.
اولین بار در اردیبهشت ماه ویدئویی در شبکه‌های اجتماعی ایران دست به دست شد که از ورود فایزر به کشور خبر می داد. در پی انتشار این ویدئوها وزارت بهداشت کردستان عراق ۲۴ آوریل شایعه قاچاق واکسن به ایران را رد کر و اعلام کرد دولت عراق و کردستان بر روی صحت این ویدئو تحقیقات خواهند کرد. آن زمان کیانوش جهانپور سخنگوی سازمان غذا و دارو احتمال قاچاق واکسن را رد نکرد و به نظر می‌رسد تحلیل او در نحوه خبررسانی از مقامات کردستان عراق دقیق‌تر بوده است.
گزارشهایی به دست رویداد۲۴ رسیده که نشان می‌دهد تعداد قابل توجهی واکسن فایزر از کردستان عراق به کشور قاچاق شده و سوداگران به ازای دو دوز واکسن فایزر ۲۵ میلیون تومان از مردم دریافت می‌کنند.
رویداد۲۴ به رکورد توضیحات فروشنده‌های واکسن فایزر در تهران درباره نحوه ورود و تزریق واکسن دست پیدا کرده است. افرادی که مسئولیت فروش این واکسن ها را بر عهده دارند خودشان را واردکننده با سابقه دارو معرفی می‌کنند. یکی از این فروشندگان فایزر قاچاق در توضیح نحوه عمل خود میگوید: «نگرانی شما (کسی که قصد دریافت فایزر دارد) درست است. در بازار ایران همیشه همه چیز پیدا می شود؛ از تقلبی تقلبی تا اصل اصل. پیدا کردن و وارد کردن این واکسن ها کار سختی نیست و هر کشور عربی در اطراف ایران این واکسن ها را دارد و ایران می تواند وارد کند.»
این فروشنده فایزر درباره چالش‌های مربوط به زنجیره سرد و کارت واکسن میگوید: ما سرمایش واکسن را صددرصد رعایت کردیم. کارت واکسن هم باید با بارکد فایزر صادر شود.
این فرد خود که را وارد کننده داروهای تک نسخه‌ای و خاص نظیر داروهای سرطانی با سابقه ده ساله معرفی کرده و میگوید تجهیزات واردات دارو در زنجیره سرد با یخچال‌های منفی ۴۰ درجه موجود است و واردات واکسن فایزر هم با همان روش سابق انجام می‌شود و فقط «مجوز گرفته‌اند» که واکسن فایزر را هم «به نحوی وارد کنند»
توضیحات این فرد در مورد زنجیره سرد انتقال فایزر جالب توجه است. او میگوید «امکانات زنجیره سرد ده سال است که برای سایر داروها وجود داشته است.» با اینحال تصویری که از نحوه واردات واکسن به مشتریان خود عرضه کرده تصویر عجیبی است. فروشنده فایزر ۲۵ میلیونی تصویری برای مشتریان خود فرستاده که فایزر‌ها درون ظروف یخچالی و در میان یخ خشک‌هایی که در یک کلمن ریخته جاسازی شده‌اند.
فروشنده فایزر در تهران برای ایجاد اعتماد تصویر کارت واکسنی که با تاییدیه وزارت بهداشت کردستان عراق صادر شده را برای مشتریان ارسال کرده است. بر روی این کارت واکسن برچسب فایزر دیده می‌شود و جای نام و نام خانوادگی دریافت کننده واکسن، تاریخ تولد، شماره پرونده پزشکی ، «محل تزریق واکسن» و تاریخ خالی است. پشت کارت هم برچسبی وجود دارد که گویا همان بارکد واکسن تزریق شده است.
فروشنده واکسن همچنین درباره نگرانی مشتری بابت دوز دوم واکسن میگوید تا الان ۴ هزار دوز واکسن فایزر تزریق کرده و برای دوز دوم هم مقدار کافی دارد. او میگوید: تزریق دوز دوم پارت پنجم واکسن‌های فایزر را از هفته پیش آغاز کرده‌اند و روزی ۱۲۰ دوز تزریق می‌کنند. به گفته این فروشنده واکسن، بیش از ۳۷۰۰ فایزر تزریق کرده‌اند و ۶ هزار واکسن هم موجود است.
دو تن از افرادی که واکسن فایزر را در تهران دریافت کرده، بدون نام با رویداد۲۴ گفتگو کرده‌اند. یکی از آنها در توضیح دلیل اعتماد کردن به این افراد گفته اصل بودن یا نبودن واکسن برای او اهمیتی ندشته و فقط داشتن کارت واکسن از یکی از چهار واکسن مورد تایید کانادا برای او مهم بوده است.
به گفته این فرد، دولت کانادا تنها واکسن‌های فایزر، مدرنا، جانسون و آسترازنکا را به رسمیت می‌شناسد و برای ورود به این کشور به کارت واکسن یکی از این چهار برند نیاز داشته است.
این شهروند تهرانی درباره توضیحات فروشنده درخصوص زنجیره سرد انتقال واکسن به کشور به رویداد۲۴ گفته که ورود واکسن‌ها با یخ خشک بوده است.
به گفته این فرد، فروشندگان فایزر به افراد دریافت کننده واکسن توصیه کرده‌اند که برای اطمینان از اصل بودن آن، ۲۰ روز بعد از دریافت دوز دوم تست آنتی بادی بدهند و از مقاوم شدن سیستم ایمنی‌شان در برابر کرونا مطمئن شوند.
بر اساس گفته‌های متقاضیان دریافت فایزر در تهران، فروشندگان هزینه هر دوز را زمان تزریق آن دریافت می‌کنند و این یعنی دوز اول ۱۲.۵ میلیون و دوز دوم مابقی آن پرداخت می‌شود.
یکی دیگر از کسانی که واکسن فایزر را در تهران دریافت کرده به رویداد۲۴ گفته توضیحات فروشنده قانع کننده بوده و اینکه بازار سیاه دارو در ایران همواره قابل اعتماد بوده و بسیاری از مبتلایان به بیماری‌های خاص به طور روتین ناچارند داروهایشان را از این بازار‌ها تهیه کنند.
اعتماد به قاچاقچیان دارو و بازار سیاه یکی از چالش های همیشگی مردم در کشور است. واکسن کرونا هم از این قاعده مستثنا نیست. به لحاظ شکلی دو عامل در فایزرهای ممنوعه‌ای که در ایران تزریق می‌شوند نگران کننده است. یکی نحوه نگهداری آنها درون کلمن و یخ خشک و دیگری کارت واکسنی که برای دریاقت کنندگان فایزر صادر می‌کنند.
در مورد کارت واکسن خوب است که یک نمونه کارتی که در اربیل عراق برای متقاضیان واکسن فایزر صادر می‌شود را با کارت‌هایی که در بازار سیاه صادر شده مقایسه کنیم.
در نمونه ای که در اربیل صادر شده نام بیمارستان و مرکز بهداشتی که واکسن در آن تزریق شده، روی سربرگ وزارت بهداشت عراق درج شده است؛ در حالی که کارت‌های واکسن بازار سیاه ایران مشابه کارت واکسن‌هایی است که مرکز مقابله با بیماری‌های عفونی و واگیر آمریکا CDC صادر می‌کند، با این تفاوت که مهری تحت عنوان وزارت بهداشت عراق بر روی آن زده شده است.
وزارت بهداشت کردستان عراق در ماه آوریل اعلام کرد کارت واکسن‌هایی در ایران صادر شده‌اند جعلی‌اند چرا که واکسن‌ها اساسا به طور مستقیم توسط منطقه کردستان عراق توزیع نمی‌شوند بلکه زیر نظر وزارت بهداشت عراقند.
کلمن هایی که در عکس فایزرهای قاچاقی تهران دیده می‌شوند از نوع کلمن‌های معمولی‌اند که با توجه به دشواری‌های پیدا کردن مشتری برای مدت طولانی مجبورند واکسن‌ها را درون خود ذخیره کنند. به گزارش بی بی سی، شرکت فایزر اعلام کرده واکسن ها بعد از باز شدن در کلمن تنها برای ۵ روز قابل استفاده هستند.
برای اینکه بدانید چقدر پرداخت پول به مدعیان فروش واکسن فایزر درایران پر ریسک است باید بدانید وزارت بهداشت کردستان رسما اعلام کرده شرکت فایزر مسئولیت رصد حمل و نقل دوزهای واکسن به مراکز واکسیناسیون در عراق را بر عهده گرفته است. متد انتقال و توزیع واکسن شفاف و روشن است و همه داده ها همچنین فرآیند توزیع با سیستم مرکزی بغداد در ارتباط مستقیم است.