رویداد۲۴- روزنامه اعتماد نوشت: نام اطلس مال مدتی است همنشین نام صاحبقرانیه شده، این همنشینی بعد از جلسه شورای عالی معماری و شهرسازی که در روز ٢٨ شهریور تشکیل شد، بیشتر از قبل شد. بعد از این جلسه بود که معاون میراث فرهنگی کشور اعلام کرد کارشناسان این سازمان بعد از مطالعات‌شان به این نتیجه رسیده‌اند که اجرای پروژه اطلس‌مال عامل تشدید آسیب‌های کاخ صاحبقرانیه است.
حساسيت‌ها بيشتر و اظهارنظر‌هاي گوناگوني در اين زمينه مطرح شد تا اينكه چهارشنبه گذشته و بعد از حدود يك هفته نخستين واكنش از سوي نمايندگان پروژه اطلس مال در رسانه‌ها منتشر شد.
سعيد محمد به عنوان مديرعامل شركت باغ فردوس ايرانيان كه اجراي پروژه اطلس‌مال را به عهده دارد با استدلالات فني در جمع اهالي رسانه اعلام كرد كه اطلس‌مال نمي‌تواند نقشي در آسيب‌هاي وارد شده به صاحبقرانيه داشته باشد. صحبت‌هاي سعيد محمد، با اظهاراتي كه تاكنون از جانب مسوولان شهرداري و ميراث فرهنگي منتشر شده بود، تناقضاتي داشت كه بهانه ما شد تا براي شفاف‌سازي و تشريح بيشتر، شنونده توضيحات او به عنوان نماينده پروژه اطلس مال باشيم.
سعيد محمد در خصوص اظهارات مسوولان ميراث فرهنگي در رابطه با نقش اطلس مال در آسيب‌هاي كاخ صاحبقرانيه گفت: «يك موضوع فني در اين رابطه مطرح شده است، خوب بود دوستان سازمان ميراث فرهنگي قبل از اينكه موضوع را رسانه‌اي كنند، با ما جلسه‌اي تشكيل مي‌دادند و در مورد اتهامي كه به ما داشتند صحبت مي‌كردند و استدلالات فني ما را مي‌خواستند، حرف‌هاي ما را مي‌شنيدند كه ما اين طور در جايگاه متهم قرار نگيريم. متاسفانه با ما هيچ گونه ارتباطي برقرار نشده است، نه از جانب ميراث فرهنگي و نه از جانب وزارت راه و شهرسازي، ما هم مثل بقيه مردم در خبرها از اين موضوع مطلع شديم.»
كارشناسان عنوان كرده بودند تغيير مسير قنات‌ها بر اثر گودبرداري عميق اطلس مال موجب تشديد و تسريع آسيب‌ها در كاخ صاحبقرانيه شده است، مجري پروژه اطلس مال اما توضيحات ديگري در اين زمينه ارايه مي‌دهد: «آقاي طالبيان اعلام كرده بودند كه از زير كاخ صاحبقرانيه قناتي عبور كرده كه گودبرداري اطلس مال آن را قطع كرده و مانع عبور آب شده است و اين آب برگشته و موجب نشست زمين در صاحبقرانيه شده است. اين صحبت به لحاظ مهندسي غيرفني است، هنگام گودبرداري ما با هيچ قناتي برخورد نكرده‌ايم. حدود ٦ مشاور در زمان احداث پروژه با ما همكاري مي‌كردند كه در زمينه ژئوتكنيك و آب‌شناسي و خاك‌شناسي تخصص دارند، اين دوستان از كف گود ٣٢ متري ما به عمق ٣٢ متر ديگر شناسايي انجام دادند و به اين نتيجه رسيدند كه هيچ آبي در محدوده وجود ندارد و به هيچ قناتي هم در اين مطالعات بر نخورديم. اگر ما جايي جلوي آب را گرفته بوديم، اين آب آهسته آهسته زمين را مي‌شست و زير پاسداران را خالي و به خانه‌هاي مردم نفوذ مي‌كرد. به اين معني كه ٥ سال بعد از احداث گود بايد زير پاسداران و خانه‌هاي مردم نشست ايجاد مي‌شد نه در محدوده مجموعه نياوران. ضمن اينكه اطراف اطلس مال را لوله‌هاي زهكش قرار داده‌ايم، كار اين لوله‌ها اين است كه آب‌هايي كه در اطراف پروژه هستند را به چاه‌هاي زهكش منتقل مي‌كنند، در حال حاضر چاه‌هاي زهكش ما در عمق ١٨ متري خشك هستند. در اين منطقه به طور كلي سطح آب‌هاي زير زميني پايين رفته است، علت آن هم پروژه اطلس مال نيست، علت آن مي‌تواند برداشت بي‌رويه آب از چاه‌هاي جنوب تهران براي كشاورزي و تغييرات آب و هوايي و عدم بارش در چند سال اخير باشد.»
سعيد محمد در مورد نقشه‌اي كه از اداره كل قنوات دريافت كرده‌اند، مي‌گويد: «اداره كل قنوات فقط نقشه محدوده پروژه را در اختيار ما قرار داد و طبق اين نقشه در محدوده پروژه ما هيچ قناتي وجود ندارد. ما نقشه قنوات محدوده كاخ را نداريم. ممكن است در محدوده باقي پروژه‌هاي محدوده، قنواتي وجود داشته باشند به اين دليل كه در منطقه نياوران رشته قنات‌هاي متعددي وجود دارد اما با توجه به نقشه‌هايي كه در اختيار ما قرار دادند و مطالعاتي كه كارشناسان ما انجام دادند، قناتي نبوده كه گودبرداري پروژه موجب تغيير مسير آن شود. با وجود اينكه اداره كل قنوات و مسيل‌هاي شهرداري منطقه يك، نقشه قنوات محدوده را در اختيار ما گذاشت، به اين نقشه‌ها اكتفا نكرديم، به دليل اينكه احتمال وجود اشتباه در نقشه‌هاي موجود وجود دارد، به همين دليل علاوه بر مطالعات زمين‌شناسي، مطالعات ژئوتكنيك و آب‌شناسي هم در منطقه انجام داديم. با توجه به نتايج مطالعاتي كه انجام داديم، اطلس مال نمي‌تواند عامل ترك‌هاي صاحبقرانيه باشد.»
سعيد محمد معتقد است: «موضوع اين است كه دوستان ميراث فرهنگي به موقع به وضعيت صاحبقرانيه رسيدگي نكرده‌اند، آن‌طور كه در خبرها آمده ٨ سال پيش نخستين ترك‌ها در اين كاخ ديده شده، در حالي كه ما گودبرداري پروژه را در سال ٩١ انجام داديم. اينكه مي‌گويند اين پروژه اين روند را تشديد كرده هم درست نيست، ما نمي‌توانيم هيچ گونه تاثير‌گذاري روي صاحبقرانيه با ٤٠٠ متر فاصله و ٤٠ متر اختلاف ارتفاع داشته باشيم. اين حرف غيرفني است. خواهش من اين است كه دوستان يك مشاور متخصص استخدام كنند كه روي كاخ صاحبقرانيه مطالعات ژئوتكنيك انجام دهند و اطلاعات فني را استخراج كنند، ما هم آمادگي داريم تا با مدارك مستند و مستدل با اين دوستان صحبت كنيم. بايد توسط ابزار دقيق، حركت‌ها و نشست‌هاي كاخ صاحبقرانيه را دايما رصد و با توجه به گسلي كه در اين منطقه وجود دارد، اين آسيب‌ها را بررسي كنند. ممكن است فعاليت‌هاي گسل نياوران عامل اين آسيب‌ها باشد. با اينكه مي‌دانم دوستان ميراث فرهنگي انسان‌هاي دلسوزي هستند، اما تا جايي كه مي‌دانم هيچ مطالعه‌اي در اين زمينه انجام نشده و به تازگي تصميم به تشكيل كميته‌اي براي بررسي اين موضوع گرفته شده، شايد به دليل نبود منابع بوده، اما واقعيت اين است كه بناهايي كه عمر بالايي دارند دايما بايد رصد شوند و مورد بررسي قرار بگيرند، مشاهداتي كه در بازديد از صاحبقرانيه داشتم نشان مي‌داد كه ديوارهاي طبقه دوم بنا از حالت شاقول خارج شده (اصطلاحا شكم داده) اين مي‌تواند بحث سازه‌اي باشد و همين باعث ترك خوردن كاخ شده باشد، جالب اينكه ديوارهاي طبقه پايين ترك جدي ندارند، بيشتر آسيب‌ها در طبقه دوم است.»
نشست زمين پديده اي است كه اخيرا در تهران حوادثي آفريده و تلفات مالي و جاني زيادي در پي داشته، متخصصان مهندسي شهري معتقدند گودبرداري‌هاي غيراصولي براي ساخت برج‌ها و مجتمع‌هاي بزرگ است كه موجب تشديد روند فرونشست زمين در تهران شده است. عمق گودبرداري اطلس مال طبق گفته مدير اجرايي آن ٣٢ متر است، البته سعيد محمد در مورد اين گودبرداري مي‌گويد: «ميانگين گودبرداري ما در اين پروژه ٢٥ متر است، به دليل شيب زمين در محل احداث پروژه، در بخش‌هايي تا عمق ٣٢ متر گودبرداري شده و در بخش‌هايي تا عمق ١٧ متر. اما نكته‌اي كه وجود دارد اين است كه در هيچ نقطه‌اي حتي با آب‌هاي سطحي هم برخورد نكرديم، اينقدر سطح آب‌هاي زيرزميني در محل اجراي پروژه پايين بود كه ما حتي كف ساختمان را عايق نكرده‌ايم. به دليل اينكه وقتي مطالعات ژئوتكنيك به ما نشان مي‌دهد كه تا عمق ٧٠ متري آبي وجود ندارد، ما در عمق ٢٥ متري نيازي به عايق‌بندي كف بنا نداريم، البته ديواره‌ها عايق‌بندي شده است، به دليل اينكه ممكن است هنگام بارندگي مساله‌اي ايجاد شود، اما ضرورتي براي عايق‌بندي كف احساس نكرديم.»
مجري پروژه اطلس مال در خصوص اينكه قبل از گودبرداري و در مرحله مطالعاتي پروژه، مطالعه‌اي در مورد بناهاي تاريخي كه در منطقه قرار دارند انجام شده يا هماهنگي‌هاي لازم با ميراث فرهنگي انجام شده است يا خير، مي‌گويد: «روال در شهرداري به اين صورت است كه مسوولان شهرداري قبل از صدور پروانه ساخت، از تمامي مراجع ذي‌ربط استعلام مي‌گيرند و هماهنگي‌هاي لازم را انجام مي‌دهند. حتي مطالعات ترافيكي را هم خود شهرداري انجام مي‌دهد و بر اساس ترافيك منطقه مجوز واحدهاي تجاري و مسكوني را صادر مي‌كند. معمولا جواز ساخت كه صادر مي‌شود تمام مراحل قانوني طي شده‌اند. به همين خاطر ما هيچ استعلامي انجام نداده‌ايم.» با اين توضيحات مسوولان شهرداري بايد در اين زمينه پاسخگو باشند كه چطور حريم منظري بناهاي تاريخي تا اين حد ناديده گرفته مي‌شود و مسوولان ميراث فرهنگي هم در مورد قصورشان در تهيه نقشه حرايم بناها توضيح دهند.
سعيد محمد در خصوص مجوزي كه براي پروژه اطلس مال صادر شده بود و در ابتدا براي اين پروژه كاربري پاركينگ در نظر گرفته شده بود و بعد تغيير كاربري داده و مسوولان پروژه خواستار احداث مجتمع تجاري در محل اجراي پروژه شده‌اند، گفت: «در ارتباط با كاربري‌هاي پروژه اطلس مال ما به عنوان يك سرمايه‌گذار عمل كرديم و بر اساس پروانه ساختي كه شهرداري تهران براي ما صادر كردند عمل كرديم، طبق پهنه‌بندي‌اي كه در شهر تهران براي تمامي شهروندان وجود داشته به ما كاربري و تعداد طبقات داده‌اند. ضمن اينكه ما توجه ويژه‌اي هم به پاركينگ داشتيم و حدود ١٦٢٠ پاركينگ در مجموعه تعريف شده و اين ميزان پاركينگ بيش از نياز پروژه است.»
هرچند مسوولان ميراث فرهنگي عنوان مي‌كنند آسيب‌هاي كاخ صاحبقرانيه مربوط به چند سال اخير نيست و به دليل شرايط خاص اين بنا همواره سعي داشته‌اند برخورد متفاوتي با اين بنا داشته باشند و تا جايي كه امكانش بوده پيشگيري‌هاي حفاظتي را انجام داده‌اند، اما اخيرا روند آسيب‌ها تشديد شده است و اين زنگ خطري است كه مسوولان و علاقه‌مندان به ميراث فرهنگي را نگران كرده است، نگراني‌اي كه برخي منشا آن را قد كشيدن اطلس مال در حريم منظري كاخ قاجاري صاحبقرانيه مي‌دانند. يكي از انتقاداتي هم كه به شهرداري وارد است، صدور مجوز ساخت و ساز در حريم منظري كاخ صاحبقرانيه است، چرا كه يكي از مهم‌ترين مواردي كه در روايات مربوط به اين بنا در مستندات تاريخي مطرح شده است اين است كه صاحبقرانيه درست در راستاي حرم حضرت عبدالعظيم و روي بلندي ساخته شده تا ناصرالدين شاه كه ارادت ويژه‌اي به حضرت عبدالعظيم داشته بتواند از پنجره كاخ جهان نما (صاحبقرانيه) به حرم اين حضرت عرض ارادت كند، اما حالا اطلس مال درست در حريم منظري اين كاخ بالا رفته است و هنوز هيچ چارچوب دقيقي از جانب ميراث فرهنگي براي تعريف حريم‌هاي منظري در شهري مانند تهران تعريف نشده است.