رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: چندروز قبل فیلم‌ها و تصاویری در شبکه‌های اجتماعی افشا شد که نشان می‌داد زندانیان زندان اوین مورد ضرب و شتم زندانبان‌ها قرار می‌گیرند. گروه عدالت علی اعلام کرد که این اقدام برای آن بوده تا آنچه که پشت دیوارهای بلند زندان اوین رخ می‌دهد را به نمایش عمومی بگذارد.
این اتفاق نگران کننده واکنش‌های بسیاری به همراه داشت و در نهایت هم منجر به عذرخواهی رسمی رئیس زندان‌ها شد و اژه‌ای هم دستور فوری پیگیری این موضوع را داد.
در بخشی از این فیلم‌ها نشان می‌دهد که چند سرباز در کنار مافوق خود یک زندانی را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهند. در یک ویدئوی دیگر ماموران انتظامی مستقر در زندان اوین، با خشونت یک زندانی را از ناحیه صورت هدف اصابت چند ضربه قرار می‌دهد و مامور دیگر حاضر در صحنه نیز اقدامی برای توقف یا جلوگیری از این ضربات انجام نمی‌دهد.
روز گذشته حاج محمدی رئیس سازمان زندان‌ها نیز در توییتی اعلام کرد که «افرادی که صحنه‌های ضرب و شتم محکومان را دیدند و کاری نکردند، از خدمت معلق شدند.» اما سوال مهم این است که چرا باید چنین اتفاقی در زندان‌های ایران رخ دهد؛ آنهم در حالی که تمام افراد می‌دانستند که تصاویرشان مقابل دوربین‌ها ضبط می‌شود. مهمتر آنکه چگونه می‌شود جلوی چنین فجایعی را گرفت و مسئولیت آن با چه کسانی است؟ یوسف مولایی حقوقدان و وکیل دادگستری به این سوالات پاسخ داده و دلایل بروز چنین فجایعی را در زندان‌های ایران تشریح کرده است.
بیشتر بخوانید: پس‌لرزه‌های هک شدن دوربین‌های زندان اوین توسط گروه عدالت علی / مسئولیت با کیست؟
یوسف مولایی وکیل و حقوقدان به رویداد۲۴ می‌گوید: واقعیت این است که با توجه به تجربه کاری که دارم و در پرونده‌های امنیتی که داشتم، بعضا این رفتار‌ها دیده می‌شد، برخی مواقع زندانیان خودشان اعلام می‌کردند که مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند.
وی ادامه داد: موکلم هدی صابر که در زندان جان باخت هم آن زمان برای بدرفتاریی که در زندان با او داشتند شکایت کرده بود، زندانیان هم‌بند او هم شهادت‌نامه‌ای را امضا کردند که هدی صابر در بهداری زندان هم مورد ضرب و شتم قرار گرفته است. این رفتار‌ها همیشه در زندان‌ها وجود داشته و مختص حالا نیست. بعد از انتشار این تصاویر، کسی هم منکر غیرواقعی بودن این اتفاق نشده است. باید بررسی کرد و دید آیا این رفتار‌ها در زندان عادی و یک رویه است یا اینکه نه به صورت پراکنده رخ می‌دهد.
مولایی با بیان اینکه باید یک کمیته حقیقت‌یاب تشکیل شود تا موضوع را بررسی کند، یادآور شد: یک کمیته بیطرف باید تشکیل شود و در خصوص اتفاقات درون زندان تحقیق و بررسی و کار میدانی انجام دهند تا مشخص شود که این بدرفتار‌های به چه میزان است.
این استاد دانشگاه با اشاره به این موضوع که نظارت در زندان‌ها ضعیف است، گفت: در زندان‌ها حقوق زندانیان رعایت نمی‌شود و آیین‌نامه حقوق زندانیان نیز نیاز به بازنگری دارد. زندانی به عنوان یک شهروند باید یک مراحلی را در زندان طی کند تا بتواند بار دیگر به جامعه برگردد. زندانی یک شهروند است و دارای حق و حقوق شهروندی است. علاوه بر این وکلای زندانیان نیز باید در تمام مراحل دادرسی که زندانی، زندان خود را طی می‌کند بر پرونده و شرایط او نظارت مستقیم داشته باشند. همچنین معتقدم که جامعه ببن الملل و نمایندگان و اصحاب رسانه باید بتوانند هر زمان که می‌خواستند از زندان‌ها بازدید کنند.
این حقوقدان به لزوم مدیریت شفاف در زندان‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه شرایط به نحوی است که زندانیان باید همه مصیبت‌ها و فشار‌ها را تحمل کنند و چون زندانبان‌ها فکر می‌کنند زندانی مرتکب خطا شده است، آن‌ها را مستحق هر نوع رفتاری می‌دانند. در زندان‌های ما رفتار‌های مطابق حقوق بشری دیده نمی‌شود و دیدی که به زندانی وجود دارد، به گونه‌ای است که او را مستحق هیچ‌نوع بخششی نمی‌دانند.
مولایی به عذرخواهی رئیس زندان‌ها اشاره کرد و گفت: این عذرخواهی گام بزرگ و خوبی بود؛ همین که می‌پذیرند و منکر اتفاق رخ داده نمی‌شوند را به فال نیک می‌گیریم. اینکه صحبت درباره این موضوع تبعات حاکمیتی و هزینه‌ای ندارد و اکنون به من و شما اجازه داده‌ند که در این خصوص صحبت کنیم، اتفاق مثبتی است.
او ادامه می‌دهد: نباید بحث را بر بدبینی بگذاریم بلکه معتقدم باید تحقیقات انجام شود و گزارش‌های لازم به مردم و جامعه داده شود. البته برای پیگیری این اتفاق نمی‌توان به عذرخواهی اکتفا کرد و پیگیری آن به جامعه مدنی و توانمندی آن‌ها بستگی دارد که چقدر قوی هستند و توانایی پیگیری این موضوعات را تا انتها و مشخص شدن نتیجه دارند. این جامعه مدنی که شامل مردم، حقوقدانان، وکلا، اصحاب رسانه و ... می‌شود نباید اجازه دهد که این موضوع به دست فراموشی سپرده شود. البته از آن سو باید ببینیم که در سیستم قوه قضاییه نیز چه تغییراتی رخ داده و در رابطه با رفتار با زندانیان ببینیم تا کجا می‌توان پیش رفت.
مولایی با تاکید بر اینکه آیین‌نامه زندان و زندانیان باید تغییر کند و نظارت جامعه مدنی نیز ایجاد و تقویت شود، گفت: باید سازوکاری ایجاد شود که حقوقدانان و اصحاب رسانه بتوانند بازدید‌های مستمر و مدام از زندان‌ها داشته باشند، تحقیق و بررسی انجام دهند و گزارش‌های خود را ارائه کنند. از سوی دیگر مدیران زندان و کارمندان باید مدام آموزش‌های به روز را ببینند، زیرا این موضوع امر بسیار مهمی است. امیدوارم این اراده سیاسی برای بررسی جزئیات این اتفاق وجود داشته باشد.
این حقوقدان می‌گوید، چون زندان اوین در تهران است و بسیاری از زندانیان سیاسی در آنجا هستند، طبیعتا نزدیکان آن‌ها نیز در تهران هستند و می‌توانند مسائل و مشکلات را بروز دهند، از همین رو اوین بیش از سایر زندان‌های کشور در معرض داوری قرار دارد. زیرا با توجه به وجود زندانیان امنیتی و سیاسی، صدای بیشتری هم دارند؛ اما در شهرستان‌ها ممکن است غفلت بیشتری صورت بگیرد، زیرا از نظارت‌های نهاد‌های نظارتی و حاکمیتی دور هستند و ممکن است هر اتفاقی برای زندانیان رخ دهد، همانطور که تاکنون اتفاقات ناگواری برای زندانیان رخ داده و برخی از آن‌ها در زندان جان خود را از دست داده‌اند و برای مرگ آن‌ها نیز دلایل مختلفی را مطرح کرده‌اند.
مولایی یادآور شد: در نگاه و رویکرد حاکمیتی اگر زندانیان به عنوان شهروند دیده شوند نه یک فرد فراموش شده که هر بلایی ممکن است به سر او بیایید، می‌توان به بهبود شرایط امیدوار بود. اگر به وضع فعلی رسیدگی نشود نمی‌توان جلوی این فجایع را گرفت و ممکن است اتفاقات بدتر از این را هم ببینیم. زندان‌ها بسته است و پشت دیوار‌ها اتفاقاتی رخ می‌دهد که هیچ نظارتی بر آن‌ها نیست و اگر رصد نشود می‌تواند اتفاقات ناگوارتری هم رخ دهد.
وی در پاسخ به این سوال که واقعا در زندان‌ها خصوصا آن‌ها را به بهانه بازرسی برهنه می‌کنند و حتی در حمام‌ها نیز دوربین وجود دارد، گفت: من به درون زندان و بند‌ها نرفتم، اما در این قبیل موارد باید به حرف زندانیان اعتماد کرد. حریم خصوصی در هرجایی باید حفظ شود حتی وجود دوربین هم نمی‌تواند نقض حریم خصوصی افراد و زندانیان باشد.
این استاد دانشگاه می‌گوید برای بررسی دقیق‌تر برای اینکه بدانیم در زندان‌ها چه می‌گذرد، باید یک کمیته حقیقت‌یاب ملی تشکیل شود و دستگاه قضا نمی‌تواند به صورت تنها و مستقل در این خصوص پیگیری کند، زیرا ذی نفع است و بی طرف هم نیست و طبیعتا ملاحظاتی که دارد روی پرونده و ارائه دقیق گزارش تاثیر دارد.
او در ادامه می‌گوید: حقوق و سلامت زندانیان با قوه قضاییه است که دستگاه قضا آن را به مدیران زندان‌ها محول کرده‌اند، هر اتفاقی که برای زندانیان رخ دهد، مسئولیت آن با سیستم قضایی است. برای رسیدگی به جنایات گذشته هم باید خانواده آن‌ها دادخواهی کنند، به هرحال ما که زورمان نمی‌رسد و توانایی لازم را نداریم، اما حقوقدانان همگی می‌توانند به رویه موجود اعتراض کنند و نظرشان را بگویند و صدایشان را به جامعه و مسئولین برسانند. البته نباید نقش فضای مجازی را در این موضوع نادیده بگیریم. فضای مجازی باعث شد تا این اتفاقات نشان داده شود و مسئولین عذرخواهی کنند و فرصتی به ما برای مصاحبه و صحبت در این باره داده شد.
رهبر انقلاب میفرمایید تنبیه یدی به هر صورت خلاف قانون است