رویداد۲۴ حالا کرونا در قامت و شکل و شمایل جدید خود بی محابا می‌تازد! بزرگ و کوچک، پیر و سالمند، مرد و زن؛ جملگی در تیررس این ویروس نامرد و مهلک قرار دارند و انگار نفس تازه کرده و ارابه مرگ کووید 19 هنوز هم بی امان می‌تازد!
اوضاع کرونایی کشور اگر چه روندی کند و کاهشی به خود گرفته اما در شرایط مطلوبی قرار ندارد و سیل زیاد مبتلایان و رکورد شکنی چند باره آمار جانباختگان کرونایی ظرف چند روز گذشته ؛جملگی حکایت از وضعیت نامناسب کرونایی در ایران دارد.
*کاهش کم سابقه عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی
رعایت پروتکل‌های بهداشتی به زیر 40 درصد رسیده است و با همه تذکرات و اخبار ناخوش کرونایی، باز جماعت بسیاری از رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی امتناع می‌کنند.
بر اساس اعلام وزارت بهداشت، نقشه رنگ‌بندی جدید کشور به این صورت است که ۳۰۶ شهرستان در وضعیت قرمز، ۱۱۰ شهرستان در وضعیت نارنجی و ۳۲ شهرستان در وضعیت زرد قرار دارد.
هر روز اخبار جدیدی از تغییر در ساختار و رفتارهای مختلف ویروس کرونا به گوش می‌رسد و جهش‌های جدید رو می‌شود؛ به طوری که اکنون سویه دلتا جهش غالب کشورهای مختلف دنیاست و سوش جدید لامبدا نیز بیش از 50 کشور جهان را با خود درگیر کرده است.
برای واکاوی و بررسی آخرین تغییرات ساختاری و رفتاری در ویروس کووید 19، با دکتر علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به گفت‌وگو نشستیم.
وی در این گپ وگفت به بیان شرایط کرونایی حال حاضر جهان و ایران پرداخته و از تغییرات و جهش‌های ایجاد شده در ویروس کرونا برایمان گفت.آنچه در ادامه از نظرتان می‌گذارد، مشروح این گفت‌وگوست.
آقای دکتر! در ابتدای صحبت از وضعیت و آخرین تغییرات رفتاری در ویروس کرونا برایمان بگویید.هر روز خبرهای جدیدی از تغییر رفتار ویروس کووید 19 به گوش می‌رسد؛ این تغییرات چگونه است؟
باید توجه داشته باشیم هنوز گردش بالای ویروس را داریم و تعداد موارد روزانه تست تشخیصی کرونا بالاست؛آمار مرگها بالاست و احتیاج است تا اقداماتی سریع و قاطع تر در از گردش انداختن ویروس داشته باشیم؛ این اقدامات شامل لاک داون، سکون ایجاد کردن، واکسیناسیون و سریع می‌تواند تاثیر گذارد و بار بیمارستانها را کم کند.
مثلا در استان سیستان و بلوچستان به خاطر عملکرد خیلی خوبی که تیم واکنش سریع وزارت بهداشت انجام دادند روند بیماری در این استان به خاطر اقدامات انجام شده بسیار کاهش پیدا شده است؛ در صورتی که استان‌های همجوار آن این حالت را ندارند.
** اکنون در ویروس چه تغییراتی ایجاد شده است؛ با توجه به اینکه صحبت از بروز تغییرات جدید در ویروس و جهش جدید در آن است.
واریانت‌های جدیدی در ویروس ایجاد شده که لامبدا جدیدترین نوع جهش کروناست.این نوع واریانتی است که قدرت انتقال بالا و ایمن گریزی بیشتری دارد؛ به طوری که در کودکان بیشتر ایجاد بیماری و شدت به آن می‌دهد؛ در واقع نسبت به واکسن مقاومت بیشتری نشان می‌دهد اما بازهم باید اطلاعات بیشتر و بهتری از آن بدست آوریم.
اکنون در 42 کشور لامبدا را گزارش کرده‌اند اما مطمئنا این تعداد بیشتر است. در این کشورها پایش ژنتیکی انجام می‌دهند. در کشورهای همسایه ما مانند ترکیه، هندوستان و قطر نیز سوش لامبدا وجود دارد و می‌تواند باعث انتقال لامبدا به ایران شود.
** در خصوص واکسیناسیون و اینکه چند روز پیش اعلام کردید اثر بخشی واکسن برکت از سینو فارم بیشتر است، توضیح دهید؛ مشخصا اینکه واکسنها چقدر در مهار دلتا موثر هستند؟
صحبتی که بنده درباره واکسن کردم این بود که واکسن سینوفارم را که در افراد بالای 60 سال تزریق شده، آن عملکردی که فکر می‌کردیم نداشته است. الان نیز مطالعات نشان داده است که آن عملکرد و کفایتی که ما از این واکسن انتظار داشتیم ایجاد نکرده و اطلاعات علمی نیز روی این موضوع صحه گذاشته است.
می‌دانیم اثر بخشی سینوفارم در افراد بالای 60 سال کم بوده است؛چین نیز برای گروه سنی 18 تا 60 سال مورد کارآزمایی قرار داده است. الان نیز نشان می‌دهد عملکرد بالایی نداشته اما در گروه سنی زیر 60 سال عملکرد خوبی داشته و در کنترل اپیدمی و پاندمی کرونا کمک کننده بوده است. کشورهای همسایه ما نیز از این واکسن خیلی استفاده کردند.
درباره واکسن برکت نیز باید منتظر نتایج این واکسن باشیم تا ببینیم عملکرد آن چطور است؟ما موقعیت خوبی داریم؛ چراکه واکسن‌های تولیدی ما مثل «برکت» و «پاستوکووک» در زمانی کارآزمایی بالینی می‌شوند که ما واریانت دلتا داریم؛این خیلی ما را منطقی تر و با چشم بازتر جلو می‌برد و موفقیت این واکسنها در این دوره بسیار خویشایند است؛ چون ما داریم اثر واکسن را روی واریانت دلتا مشاهده می‌کنیم.
*آقای دکتر!با توجه به اینکه شما رئیس آزمایشگاه ویروس شناسی بیمارستان مسیح دانشوری هستید؛ اکنون روزانه تعداد آمزایشات تشخیصی کووید 19 در آن چه تعداد است؟
تعداد نمونه‌های تشخیصی ما زیاد بوده و تعداد بیماران مراجعه کننده به بیمارستان مسیح دانشوری نیز بسیار بالاست.
بیشتر بخوانید: سود نجومی مافیای سلامت از بیماری مردم/ پشت پرده ماندگاری ویروس کرونا در ایران چیست؟
*اکنون یکی از مباحثی که در خصوص ویروس کووید 19 مطرح است و اظهارات مختلفی درباره آن مطرح می‌شود، بحث ماندگاری و زمان پایداری ویروس در هوای آزاد و سطوح مختلف است؛ آخرین یافته‌های علمی به دست آمده در این خصوص را بیان کنید.
چیزی که می‌توانم بگویم اینکه انتقال ویروس کرونا از سطوح و اینکه گفته می‌شود این انتقال اثر بخشی کمتری دارد، یک واقعیت است؛ البته روی سطوح معمولی؛ یعنی مقدار ویروسی که روی سطوح می‌تواند باعث عفونت شود در فضای معمولی بسیار کم است و این دلهره و دلواپسی که مردم در این خصوص دارند و همه چیز را ضد عفونی می‌کنند درست نیست؛ اما در بیمارستانهایی که بخش کووید یا بخش آی سی یو کووید دارند، آلودگی زیاد است و حتما باید سطوح ضد عفونی شود؛ ماندگاری ویروس نیز در این مکانها مثل قبل است.
راه عمده انتقال راه‌های تنفسی یا در مراکز درمانی که عملیات خاصی در خصوص کووید 19 انجام می‌دهند، ذرات کوچک در فضا می‌تواند انتقال داده شود.
برای همین است که اصل تهویه و گردش هوا در همه جا بسیار نکته مهم و قابل توجهی است؛ اینکه باید کمتر در فضای بسته قرار گیریم، فاصله اجتماعی را رعایت کرده و ماسک بزنیم. این موارد هیچ تغییری نکرده و در جلوگیری از انتقال ویروس بسیار کمک کنننده است. برخی سویه‌ها مانند دلتا تعداد زیادی ویروس تولید می‌کنند و خطر بیشتری دارد و برخی تعداد کمتر ویروس تولید کرده و خطر کمتری دارند.
** آقای دکتر! با توجه به فراز و نشیب زیادی که در مسیر و فرایند کنترل کرونا در کشور داریم، به نظر جناب عالی ایراد کار کجاست و باید چه اقدامی در مهار و کنترل بیماری در کشور انجام دهیم تا بتوانیم از چنین شرایطی خارج شویم؟
ایراد ما در جلوگیری نکردن از بحران است.ما تمام هم و غم خود را در کنترل بحران گذاشتیم اما باید از بحران جلوگیریم و نگذاریم شرایط به اینجا برسد که فشارهای بسیار زیادی به کادر درمان وارد شود. باید پیش بینی بر اساس اطلاعات درست داشته باشیم تا از بحران جلوگیری کنیم. باید با اقدامات غیر درمانی این روند را کند کنیم؛کاری که تاکنون خیلی کم انجام شده است.
*طرح شهید سلیمانی طرح موفقی در کنترل کروناست
ما تجربه خوبی در کنترل کرونا در قالب طرح شهید سلیمانی داشتیم، اما نمی‌دانم به چه دلیل طرح بهم خورد؛ البته این طرح مشکلاتی نیز داشت، اما باید اصلاح شده و ادامه پیدا کند. چنین شرایطی باعث شد دو پیک کرونای به اصطلاح شکم به شکم داشته باشیم و شاید این منجر به پیک دیگری شود.
*آقای دکتر! اکنون ما در مسیر حرکت به فصل پاییز و سرد شدن هوا هستیم؛ با توجه به چنین شرایط و تجارب سال گذشته باید چگونه عمل کنیم و پیش بینی شما از چنین وضعیتی در آینده چگونه است؟
دقت کنیم کووید 19 فصل سرما و گرما نمی‌شناسد. مگر الان در فصل گرما نیستیم اما شیوع بالاتری داریم؟ باید اصولی رعایت شود که رعایت نمی‌شود.
این موضوع مهم شامل اقدامات غیر درمانی مثل استفاده از ماسک، رعایت فاصله اجتماعی، مهمانی نرفتن، بستن شهرهادر موقع لازم و به سکون در آمدن ویروس، واکسیناسیون وسیع و اینکه به تعداد بسیار زیاد تست انجام دهیم و موارد آلوده را شناسایی کنیم تا در نتیجه این اقدامات گردش ویروس را کم کنیم تا دیگران آلوده نکنند؛ به غیر این راه دیگری نیست.
** کشورهای موفق دنیا چه تجارب موفقی در کنترل کرونا داشته‌اند؟
برای نمونه الان استرلیا و چین را ببینید. در ملبورن تا چند فرد آلوده به ویروس می بینند کل شهر را می‌بندند و همه را تست می‌کنند. در چین و ووهان نیز چند مورد ابتلا را می‌بینند و کل استان را قرنطیه و 12 میلیون نفر را تست می‌کنند. ما باید به موقع لاک داون کنیم و به موقع از مسافرت و تجمعات جلوگیری کنیم تا ویروس در بین مردم نچرخد و از گردش بیفتد.
** آقای دکتر! موضوع واکسیناسیون و تسریع در روند آن به عنوان مولفه موثر در کنترل کرونا مورد تاکید بسیاری از متخصصان است؛شما شرایط واکسیناسیون را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جای خوشبختی است که واکسیناسیون علی رغم همه مشکلات زیاد در حال انجام است. توجه داشته باشیم اکنون واریانتی داریم که مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهد، اما همین واکسن‌های موجود نیز می‌تواند موثر باشد؛ باید با همین امکانات موجود نیز به سرعت جلو برویم و واکسیناسیون را انجام دهیم؛ بنده خیلی امیدوارم با واکسیناسیون وضعیت کرونایی جامعه بهتر شود.
**آقای دکتر!یکی از مباحثی که در حوزه بیماری کووید 19 در جامعه مطرح است بحث زمان پایان کرونا و نابودی کامل آن است؛ به عنوان استاد ویروس شناسی آیا پایانی برای ویروس کووید 19 متصور هستید؟
باید این موضوع که کووید 19 ریشه کن شود را از ذهن خود کنار بگذاریم و همچنان باید اقدامات غیر درمانی موثر در کنترل بیماری را انجام دهیم؛ واکسیناسیون را به صورت وسیع انجام دهیم؛ چون دیگر موضوع ایمنی گله‌ای که قبلا گفته می‌شد با 70 درصد انجام شود، شکسته شده است.
چون در واریانت جدید قدرت انتقال ویروس بسیار افزایش داشته و باید اقدامات پوششی بیشتری برای انجام واکسیناسیون در نظر گیریم.
اینکه ویروس ریشه کن شود، این طور نیست، اما می‌توانیم با از گردش انداختن ویروس، واکسیناسیون وسیع و ایجاد شبکه ایمنی بین مردم، بیماری را به صورت اندمیک دربیاوریم و ببینیم در آینده چه اتفاقی می‌افتد؛در نتیجه در کل دنیا امکان ریشه کنی ویروس وجود ندارد.
همه کشورهای دنیا باید اقدامات هماهنگ داشته باشند و با یک روش موثر و استاندارد جلو بروند؛به نظرم ریشه کنی کووید 19 را نخواهیم داشت؛همانطور که برای آنفلوآنزا نیز این طور بوده است.