رویداد۲۴ رئیس‌جمهور در نخستین جلسه هیات دولت سیزدهم، با اشاره به وعده خود برای ساخت یک میلیون مسکن در هر سال گفته: «وزیر راه و شهرسازی با جدیت دنبال کند تا این وعده محقق شود.» وعده‌ای که رئیسی در نخستین روزهای ریاست جمهوری‌اش آن را دنبال می‌کند به باور کارشناسان امر نه تنها تحقق یافتنی نیست بلکه در صورت اجرا نیز نمی‌تواند اثرات مثبت بر بازار مسکن گذاشته و نیازهای موجود را پاسخ دهد.
بازار مسکن یک سالی است که با پشت سر گذاشتن جهش بیش از سه برابری قیمت، در خواب زمستانی معاملات فرو رفته؛ وضعیتی که کارشناسان مسکن نام آن را وضعیت انجماد و قفل‌شدگی گذاشته‌اند. قیمت‌ها در این بازار طوری سر به فلک گذاشته که از طرفی هر خریداری را با عدم قدرت خرید روبه رو کرده و از سوی دیگر فروشندگان آن هم در انتظار رسیدن به ثبات قیمت با تعلل عمل کرده و علاقه چندانی به فروش املاک خود ندارند. کنار بازار خرید و فروش باید بازار اجاره را هم در نظر بگیریم که داشتن یک سرپناه را برای هر مستاجری آن چنان دشوار کرده که طبق گزارش‌های مرکز آمار ۴۰ تا ۶۰ درصد از درآمد خانوار‌ها را پرداخت اجاره بها می‌بلعد.
بیشتر بخوانید:۴ نکته درباره فرمان رئیسی برای کاهش قیمت ارز/ رئیس جمهور از وضعیت اقتصادی کشور با خبر است؟
حالا دولت در کنار مجلس به عنوان راهکاری برای بهبود وضعیت آشفته بازار میکن اعلام کرده‌اند که طی یک سال حدود یک میلیون مسکن خواهند ساخت. پروژه ساخت انبوه مسکن از سوی دولت پیش از این هم در دولت محمود احمدی‌نژاد تحت عنوان مسکن مهر تجربه شده بود و در دولت حسن روحانی هم بحث مسکن ملی مطرح بود که در همان مراحل اولیه ناتمام باقی ماند.
مطالعات ساخت مسکن مهر از سال ۸۶ آغاز و از سال ۸۸ ساخت مسکن مهر و مسکن روستایی آغاز شد و تا آخر دوره احمدی نژاد سال ۹۲ حدود یک میلیون سیصد هزار واحد مسکن مهر تحویل و یا به مراحل پایانی ساخت رسید و همچنین حدود یک میلیون و پانصد هزار مسکن روستایی ساخته و در دولت روحانی حدود یک میلیون مسکن مهر تحویل داده شد.
فارغ از نتایج مسکن مهر یک وجه تمایز بزرگ میان دوران احمدی نژاد و ابراهیم رئیسی در اجرای یک وعده مشترک وجود دارد؛ در دولت احمدی نژاد نفت بالای ۱۰۰ دلار بود و حدود ۷۰۰ میلیارد دلار درآمد ارزی وجود داشت و همین منابع دست دولت را برای اجرای چنین طرح‌هایی باز گذاشته بود، اما حتی در همین دولت با این میزان درآمد ارزی، مسکن مهر به پایان نرسید و به دولت بعد موکول شد. حالا آیا دولت جدید با این وضعیت اقتصاد و تورم ناشی از تحریم می‌تواند سالی یک میلیون مسکن شهری بسازد؟
وزیر مسکن در توجیه اقتصادی و چگونگی تامین اعتبار ساخت یک میلیون مسکن گفته: «به دنبال تهاتر نفت با ساخت انواع پروژه‌های ریلی، جاده‌ای و دریایی هستیم.»
این اظهار نظر قاسمی که پیشتر نیز آن را مطرح کرده به این معناست که دولت به پیمانکاران در بخش‌های مختلف نفت می‌دهد و انتظار دارد که آن‌ها کار تحویل دهند. آیا چنین کاری امکان پذیر است؟ در حالیکه دولت در شرایط تحریمی نمی‌تواند نفت بفروشد، بخش خصوصی و پیمانکاران راه، ریل سازی و ساختمان سازی چگونه باید نفت بفروشند؟ در پروژه تهاتر قیمت نفت چگونه محاسبه می‌شود؟ آیا این روش به فساد ختم نمی‌شود؟
این‌ها سوال‌های جدی است که وزیر مسکن، راه و شهرسازی و همچنین رییس جمهور که وعده ساخت یک میلیون مسکن را داده است تاکنون به آن پاسخی نداده‌اند.
به گزارش رویداد۲۴ علاوه بر مبهم بودن منابع اعتباری ساخت یک میلیون مسکن در سال، ماهیت خود این طرح نیز برای کارشناسان حوزه مسکن زیر سوال است. رستم قاسمی در حالی از ساخت مسکن جدید صحبت می‌کند که ساخت و عرضه مسکن از سوی دولت را تنها راهکار نجات بازار مسکن می‌داند. اما این برنامه‌ای نیست که مورد قبول کارشناسان باشد.
به گفته کارشناسان وزیر جدید راه وشهرسازی باید به جای «ساخت خانه‌های دولتی جدید» ماموریت ویژه خود را به تعیین تکلیف «خانه‌های منجمد شده و خواب معاملات» اختصاص دهد چرا که بدون رفع مشکلات مربوط به املاک منجمد شده اجرای هر طرحی برای عرضه جدید به بازار مسکن، در قالب ساخت پروژه‌های جدید، به منزله یک طرح سمی خواهد بود. ضمن اینکه معضل بزرگ بازار مسکن خانه‌های خالی است. تعداد خانه‌های خالی بین دو سرشماری سال ۱۳۸۵ و ۱۳۹۵ به بیش از ۴ و نیم برابر افزایش پیدا کرده است که ۱۱ درصد از کل واحد‌های مسکونی کشور را شامل می‌شود. لازم است ابتدا دولت تکلیف انجماد در بازار مسکن و واحد‌های احتکار شده را مشخص کند و سپس برای عرضه جدید به بازار برنامه‌ریزی کند.
یکی دیگر از ضعف‌هایی که طرح ساخت یک میلیون مسکن دولت رییسی دارد، این است که معمولا مشکل اصلی در ساخت این گونه مسکن‌ها این است که با توزیع رانت همراه است که فسادآور هم خواهد بود. یک بخش در این قبیل از پروژه‌ها رانت‌های دولتی است و اگر این گونه از رانت‌ها برداشته شود اوضاع تغییر می‌کند، حال اگر این رانت‌ها از جمله زمین رایگان و مصالح زیر قیمت بازار و اعتبارات بانکی در اختیار دولت قرار گیرد این رانت در توزیع زمین، توزیع مصالح ساختمانی و توزیع اعتبارات وجود خواهد داشت، اما اگر این رانت حذف شود دولت دیگر مزیت رقابتی نسبت به بخش خصوصی نخواهد داشت و در این مدت هم شاهد بودیم که مسکن‌سازی دولت همواره با کیفیت پایین‌تر و با زمان بیشتری بوده که نسبت به مسکنی که شخصی‌ساز بوده، قابل مقایسه نیست.
ساخت سالانه یک میلیون مسکن از سوی دولت رئیسی با واکنش‌های منفی نیز از سوی کاربران اجتماعی همراه شده است.
طبق اعلام بانک مرکزی، متوسط قیمت یک متر مربع مسکن در تیر ماه امسال در تهران، ۳۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان بوده و کاربران اجتماعی می‌گویند طرح ساخت مسکن دولت رییسی نمی‌تواند قیمت مسکن را پایین بیاورد. دولت بهتر است به جای ساخت خانه‌های جدید برنامه‌ای برای ارزان شدن قیمت مسکن کند.
کاربری نوشته: «دولت رئیسی وعده ساخت یک میلیون مسکن در سال را داده! یعنی ساخت روزانه ۲۷۳۹ خانه و یا یک شهر ده هزار نفری با تمامی امکانات! بهترین کار این است که دولت به یک میلیون خانواده در سال زمین با وام در شهرک‌های اقماری شهر‌های بزرگ را بدهد تا خانه بسازند و دست از ارتفاع سازی هم بردارد.»
یکی دیگر از کاربران توییتر نوشته: «دولت رئیسی وعده ساخت یک میلیون مسکن در سال را داده! یعنی ساخت روزانه ۲۷۳۹ خانه و یا یک شهر ده هزار نفری با تمامی امکانات! بهترین کار این است که دولت به یک میلیون خانواده در سال زمین با وام در شهرک‌های اقماری شهر‌های بزرگ را بدهد تا خانه بسازند و دست از ارتفاع سازی هم بردارد.»
کاربر دیگری هم با اشاره به مسکن مهر و ناموفق بودن آن نوشته: «اولین سری برای مسکن مهر ثبت نام کردم با چه شوقی یک میلیون تومان واریز کردم موقع ساخت شد ما پول نداشتیم پانزده میلیون تومان مابقی رو بدیم بعد دیدم مابقی خونه هاشونو فروختن دارند پول میریزند بعد هشت سال کلی دوندگی کردم یک میلیون تومنو تونستم بگیرم واقعا در مملکت ما عدالتی هست.»
چندین کاربر هم به وجود خانه‌های خالی اشاره کرده و گفته‌اند: «آیا واقعا مشکل مسکن کمبود خانه است؟ این خبر برای فروردین امساله. ۲.۵ میلیون مسکن خالی داریم یعنی این برنامه‌ای که قراره سالانه یک میلیون خونه ساخته بشه، همین الان برای ۲.۵ سال آینده خروجیش وجود داره. چرا کاری نمی‌کنن که اول این ۲.۵ میلیون مسکن پر بشه؟»
کاربر دیگری نیز به گرانی مصالح ساختمان تاکید کرده و نوشته: «اقای #رئیس_جمهور شروع بکار کردی یا نه خبر داری #سیمان تن ۷۰۰ هزارتومان تنی ۱میلیون توسط دلال از بورس کالا خریداری شده و تنی یک میلیون صدو پنجاه هزار میفروشه #بتن از متری ۴۵۰ هزار تومان رسیده به متری یک میلیون ۱۰۰ هزار تومان اینطور میخواهی مسکن ارازان کنی؟»