رویداد۲۴ سایت خبری روزآروز نوشت: دیس‌اینفورمیشن یا به زبان ساده‌تر اطلاعات گمراه‌کننده؛ کاری که در فضای مجازی به شدت دیده می‌شود؛ اساس این شیوه، «راه بنداز؛ جا بنداز» است. آن‌ها با لشکریانی که در فضای مجازی دارند اطلاعات گمراه‌کننده را در حجم وسیع منتشر می‌کنند و سعی دارند به مخاطبان از همه جا بی‌خبر اینطور وانمود کنند که آنچه می‌گویند صحیح است؛ جطور؟ مثلا برخی اکانت‌ها اقدام به انتشار این دست از اطلاعات می‌کنند و با بازنشر در وسعت زیاد روبرو می‌شوند. این اطلاعات گمراه‌کننده به واسطه انتشار یافتن سازماندهی شده یا خوش‌بینانه انتشار به صورت موازی، از پلتفورمی به پلتفورم دیگر می‌چرخد و افکار عمومی را جهت می‌دهد.
یکی از این اقدامات را در هفته اخیر درباره واکسن کرونای برکت رخ داده است.
ماجرا از آنجا شروع شد که مجله انگلیسی «نیچر» (Nature) مصاحبه‌ای با یکی از مقامات انیستیتوی دولتی پاستور انجام داد؛ «کیهان آزادمنش»، رئیس بخش تحقیقات ویروس شناسی انستیتو پاستور. این نکته را باید در نظر داشت که این گفتگو در بخش «خبر؛ پرسش و پاسخ» منتشر شده است.
در این پرسش و پاسخ از او درباره واکسن‌های ایرانی کرونا سوال شده است و از نوع سوالات و عدم چالش مصاحبه‌کننده با مصاحبه‌شونده درباره اطلاعات و اعداد و رقمی که آزادمنش ارائه می‌کند، به نظر می‌رسد که مصاحبه مکتوب بوده است.
کیهان آزادمنش همزمان با ریاست بخش تحقیقات ویروس‌شناسی انستیتو پاستور، ریاست هیات مدیره شرکت «هوم تشخیص زیست فناور» و عضو هیات مدیره شرکت «هوم ایمن زیست فناور» است.
در این مصاحبه از او سوال شده که «ممکن است کمی درمورد واکسن کوو ایران برکت بگویید؟»؛ آزادمنش هم پاسخ داده که «در آزمایشات اولیه محققان دریافتند که بیش از ۹۳ درصد از افراد واکسینه‌شده آنتی‌بادی خنثی‌کننده تولید می‌کنند».
ادعای کارایی ۹۳ درصدی توسط واکسن برکت در حالی از سوی این مدیر دولتی بیان شده که تولیدکنندگان این واکسن تاکنون هیچ مقاله علمی یا اطلاعات فاز‌های کارآزمایی بالینی این واکسن را منتشر نکرده‌اند. تولیدکننده برکت، زیرمجموعه ستاد اجرایی فرمان امام از نهاد‌های زیرمجموعه رهبری هستند، پس از تاکید ایشان مبنی بر انتشار داده‌ها و مقالات علمی مربوط به واکسن برکت در چهارم تیرماه، هنوز هیچ مقاله‌ای منتشر نکرده‌اند
کیهان آزادمنش
مصاحبه‌کننده هم در ادامه هیچ چالشی با آزادمنش ندارد که وقتی هیچ مقاله و داده‌ای از واکسن برکت بیرون نیامده، این ۹۳ درصد را بر چه مبنایی می‌گوید؛ چرا که چنین مسائلی، بر اساس حدس و گمان نیست و اعداد هستند که تعیین‌کننده‌اند.
در ادامه مصاحبه از آزادمنش سوال شده که «چرا محققان ایرانی نسبت به انتشار کار‌های خود در سطح بین‌المللی بی‌میل هستند؟» و او هم در جواب یکی از این دلایل را به تحریم‌ها ربط داده که «محققان در ایران ممکن است به دلیل ایجاد مشکل در همکاریشان پیش از تولید محصول نهایی و از دست دادن دسترسیشان به مواد اولیه و فناوری مورد نیاز برای تولید واکسن تمایل به این کار نداشته باشند».
اما دلیل دیگری که آزادمنش در پاسخ به سوال مصاحبه‌کننده ارائه کرده، «شلوغ بودن سر محققان» است: «محققان ما بسیار سرشان شلوغ است و در تلاش برای مبارزه با این بیماری همه‌گیر در ایرانند. آن‌ها ممکن است وقت نداشته باشند نتایج یافته‌هایشان را در مجلات بین‌المللی منتشر کنند».
اما سوال جالبی هم از آزادمنش پرسیده شده است: «لطفا در مورد واکسن‌هایی که شما در حال طراحی آن هستید، بگویید».
منظور نه واکسن انیستیتو پاستور، بلکه منظور واکسنی است که در شرکت «هوم ایمن زیست فناور»، همان شرکتی که آزادمنش عضو هیات مدیره‌ی آن است، در دست تهیه است.
او در پاسخ می‌گوید: «شرکت من (شرکت هوم ایمن زیست فناور) روی دو واکسن کار می‌کند. [یکی از این واکسن‌ها]توسط شرکت ایرانی بیوسان فارمد در تهران تولید می‌شود».
اما شرکت «بیوسان فارمد» متعلق به کجاست؟ با جستجوی ساده در گوگل می‌توان دید که «بیوسان فارمد» از زیر مجموعه‌های گروه دارویی برکت است که خودش زیر مجموعه ستاد اجرایی فرمان امام است؛ یعنی همان مجموعه‌ای که واکسن برکت را تولید می‌کند.
پس از انتشار این مصاحبه در مجله «نیچر»، خبرگزاری‌های رسمی داخلی نظیر «فارس»، «ایسنا»، «ایرنا»، «باشگاه خبرنگاران» و سایر سایت‌های خبری به صورت گسترده‌ای با تیتر‌هایی مانند «واکسن ایرانی زیر ذره‌بین یکی از مشهورترین مجلات علمی جهان»، «واکسن ایرانی سوژه یکی از معتبرترین مجلات علمی دنیا؛ گفت‌وگوی «نیچر» با مدیر گروه ویروس‌شناسی موسسه پاستور ایران» و تیتر‌هایی مشابه منتشر کردند.
تا اینجای کار فقط موضوع انتشار است؛ اما مدتی پس از انتشار این مصاحبه که در بخش «خبری» وبسایت «نیچر» آمده، با جستجوی همزمان واژه‌های «نیچر» و «برکت» در توییتر با صد‌ها توییت که بعضا هم پر بازخورد بوده‌اند مواجه می‌شوید که بسیاری از آن‌ها بخشی یا همه متن‌شان مشترک است: «مجله انگلیسی نیچر که در سال ۲۰۲۰ رده اول نشریات علمی را گرفته اعلام کرد واکسن کوایران برکت ۹۳درصد ایمنی ایجاد می‌کند». بعضا در کنار این متن مشترک هشتگ «ایران مدرن» را هم زده‌اند تا دیگر مخاطب را قطعا جذب کرده باشند.
در تلگرام هم چندین کانال با روحیات ارزشی دقیقا همین متن را منتشر کرده‌اند. البته معلوم نیست اول در تلگرام منتشر شده و بعدا به توییتر رفته یا برعکس.
در همین حال برخی خبرگزاری‌ها و رسانه‌های خاص هیچگونه انتقادی از واکسن برکت را برنمی‌تابند.
اما هر چه که باشد این که بگویند «نیچر گفته واکسن برکت ۹۳درصد کارایی دارد» مصداق اطلاعات‌گمراه‌کننده است. این تنها فقط ادعایی است که از سوی مدیر یک بخش از انیستیتو پاستور بدون هیچ سندی مطرح شده است؛ مدیری که در بخش خصوصی هم فعال است و شرکتی که عضو آن است، با یکی از شرکت‌های زیرمجموعه گروه دارویی برکت همکاری می‌کند.
منبع: روزآروز