رویداد۲۴ فارین پالیسی نوشت: هفته گذشته، عراق میزبان یک اجلاس منطقه‌ای بود که هدف آن تشویق عربستان سعودی و ایران به حل اختلافات و کاهش تنش در چندین کشور در خاورمیانه بود که به میدان نبرد نیابتی آن‌ها تبدیل شده است. آشتی بین این دو می‌تواند راه را برای صلح در یمن هموار کند، لبنان را از سقوط کامل نجات دهد و به بهبود اقتصادی عراق و حتی سوریه کمک کند.
اگرچه اقدام عراق در راستای سامان دادن به گفتگو‌ها میان تهران و ریاض به منظور پایان دادن به جنگ سردی که بین آنان برای دستیابی به موقعیت هژمونی جهان اسلام درگرفته است، مورد تشویق قرار گرفت، اما در این جلسات هیچ پیشرفتی حاصل نشد. وزرای خارجه عربستان سعودی و ایران فقط توافق کردند که گفتگو را در آوریل چند روز پس از آغاز گفتگوی غیر مستقیم دولت بایدن با ایران برای احیای توافق هسته‌ای ایران که به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) معروف است، ادامه دهند.
بیشتر بخوانید: سخنگوی وزارت خارجه: اصل مذاکرات وین پابرجاست و ایران در آن حاضر می‌شود +فیلم
عواملی همچون عدم اطمینان در مورد سرنوشت برجام و عدم وجود ضمانت‌های امنیتی از سوی ایالات متحده که عربستان به آن‌ها وابسته است، از جمله مواردی هستند که در به نتیجه نرسیدن مذاکرات ریاض-تهران موثر بوده اند.
دولت ایران مشتاق است روابط دیپلماتیک خود را با سعودی‌ها از سر بگیرد. به نظر می‌رسد تهران از این طریق قصد دارد مشروعیت بین المللی مورد مناقشه خود را تثبیت کند و احتمالاً زمینه را برای مشارکت بیشتر منطقه ای، اقتصادی و اجتماعی تهران که باعث تقویت دولت در داخل کشور می‌شود، فراهم آورد. ایران می‌خواهد به مردم خود ثابت کند که کاملاً منزوی نیست و تنگنا‌های اقتصادی که از آن‌ها رنج می‌برد، عمدتاً ناشی از خصومت آمریکا است.
توسعه موشک‌های بالستیک دوربرد از سوی ایران که ایالات متحده مایل است در مذاکرات بعدی درباره‌ی آن‌ها گفتگو شود، تهدید خاصی را برای عربستان ایجاد می‌کند. تا زمانی که ایران آماده سازش در این زمینه‌ها نباشد، سعودی‌ها نمی‌توانند به توافق هسته‌ای ایران دیدگاه خوبی داشته باشند.
سید حسین موسویان، سیاست گذار ایرانی که در تیم دیپلماسی هسته‌ای ایران در مذاکرات با اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۵ خدمت کرده بود، تفکر رئیس جمهور ایران را این طور خلاصه کرد: آن طور که من فهمیده ام، رویکرد رئیس جمهور رئیسی این است که کشور‌های ۱+۵ و ایران متعهد به برجام همان طور که هست، باشند. این بدان معناست که رئیسی تمایل ندارد به موضوعات وسیع تری که ایالات متحده و متحدانش مانند عربستان سعودی و اسرائیل می‌خواهند در مذاکرات به آن‌ها پرداخته شود، تن دهد.
سیمون هندرسون، مدیر برنامه برنشتاین در زمینه خلیج فارس و سیاست انرژی در موسسه واشنگتن گفت که فکر می‌کند ایران به اقداماتش در سراسر هلال شیعه ادامه می‌دهد و هرگونه تعدیل به دلایل تاکتیکی و نه راهبردی خواهد بود.
مراسم تحلیف ریاست جمهوری رئیسی مملو از انبوهی از رهبران شبه نظامیان غیر دولتی بود که تهران از آن‌ها حمایت می‌کند، بسیاری از آن‌ها سال‌ها یا دهه‌ها نفوذ عربستان در منطقه را به نفع حضور ایران کاهش داده اند. حضور و برجستگی آن‌ها در این رویداد مطمئنا اعتماد عربستان را به ایران در مذاکرات از بین برد.
جوست هیلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در گروه بحران بین المللی گفت که ایران این شرکا را برای وضعیت خود در منطقه بسیار مهم می‌داند. هیلترمن افزود: با این حال، این شبه نظامیان همچنین یک برنامه داخلی را دنبال می‌کنند که همیشه با طراحی منطقه‌ای ایران مطابقت ندارد.
به نظر می‌رسد مخالفت‌های منطقه‌ای با پروژه ایران، همراه با احتمال شکست مذاکرات برجام به سعودی‌ها این حس را می‌دهد که اهرم نفوذ آن‌ها بر ایران در حال افزایش است. آن‌ها حتی ممکن است امیدوار باشند که سرسختی ایران باعث فروپاشی مذاکرات وین شود، به طوری که تهران تحت تحریم قرار گیرد و نتواند از اهداف گسترده‌تر منطقه‌ای خود پشتیبانی کند. به هر حال، عربستان سعودی تمایل دارد ایران را در مسیر عمیق‌تر شدن انزوای خود نگه دارد.
علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بین المللی بحران گفت که اگر توافق هسته‌ای ایالات متحده و ایران احیا نشود، تهران و واشنگتن در تنگنا باقی خواهند ماند و در این شرایط، کاهش تنش بین ایران و عربستان اگر نگوییم غیرممکن است، بعید به نظر می‌رسد.
وی افزود: هرگونه حل و فصل مسائل بین دشمنان منطقه‌ای بستگی به تقسیم مناطق نفوذ دارد. واعظ گفت: در نهایت، هر دو کشور باید بر سر مجموعه‌ای از قوانین به توافق برسند و به طور بالقوه مناطق نفوذ خود را در منطقه تعیین کنند.
تحلیلگران معتقدند که اگر بخواهیم امتیازات متقابل را در نظر بگیریم، ریاض و تهران می‌توانند در سوریه و یمن با یکدیگر کنار بیایند. به طوری که عربستان سعودی می‌تواند به امارات متحده عربی بپیوندد و در به رسمیت شناختن دیپلماتیک رژیم اسد با آن همراه شود، در حالی که ایران می‌تواند متحدان محلی خود یعنی حوثی‌ها را به توافق با دولت یمن که مورد حمایت عربستان است، سوق دهد. ریاض و تهران در عراق و لبنان نیز می‌توانند به همین منوال سازش کنند.
اما ایران چنین ایده‌ای را غیرضروری می‌داند. تهران معتقد است که متحدان محلی ایران از جمله ارتش سوریه و حزب الله با حمایت روسیه، گروه‌های مخالف تحت رهبری سنی را در خاک سوریه که تحت کنترل دولت قرار دارد، از پیش رو برداشته اند. حوثی‌ها در حال پیروزی در جنگ یمن هستند و ایران قبلاً موفق به نفوذ در داخل دولت‌های عراق و لبنان شده است.
ایران نفوذ خود را در خاورمیانه گسترش داده است و از این نظر در جنگ غیر متعارفی که در آن بوده، پیروز شده است. اما بسیاری از کشور‌های منطقه از جمله خود ایران به لحاظ اقتصادی در شرایط خوبی قرار ندارند. آن‌ها یا با درگیری‌های فعال روبرو هستند که تحت تأثیر جنگ و تحریم‌ها کاهش یافته است یا مانند لبنان از بحران‌های مالی خودخواسته رنج می‌برند. از سوی دیگر، سعودی‌ها در حال حاضر سود کمی از تصدیق پیروزی‌های ایران می‌برند. تا زمانی که این وضعیت تغییر نکند، ایرانیان و شهروندان سایر کشور‌ها که در میانه رقابت عربستان سعودی و ایران گیر افتاده اند، بازنده خواهند بود.