آخر خط زندگی!/ کارتن‌خواب‌هایی که مدارک شناسایی خود را می‌فروشند

رویداد۲۴ شادی مکی: ۵ سالی می‌شود که سیما به جرگه افراد فاقد هویت پیوسته است. اتفاقی با تبعات بسیار منفی که در سایه داشتن همسری معتاد به شیشه و البته اعتیاد خودش رخ داد.

شوهرم به خاطر چندرغاز پولی که برای خرید دوا لازم داشت شناسنامه و کارت ملی خودش و من رو گرو گذاشت و در ازای این مدارک ۲۰ هزار تومان پول گرفت تا بتواند یک گرم دوا بخرد. این سخنان را سیما در شرایطی می‌گوید که از این شوهرش جدا شده و نه می‌داند که مرد مدارکشان را نزد چه کسی گرو گذاشته و نه از همسر سابقش خبری دارد. تنها نشان او از هویت از دست رفته‌اش یک کپی از شناسنامه‌ای است که دیگر نیست.

دو فرزند این زن ۳۴ ساله حالا در بهزیستی زندگی می‌کنند. اولین فرزندش را که حالا ۱۰ سال دارد، ۷ سال پیش و پس از جدا شدن از همسر اولش به بهزیستی می‌دهد چراکه خود به دلیل اعتیاد توانایی مراقبت از او را ندارد. بخت با کودک یار است با اینکه والدینش اوراق هویت ندارند اما گواهی ولادت او کمک می‌کند که سازمان بهزیستی بتواند برایش شناسنامه بگیرد.

ازدواج دوم سیما هم با مردی معتاد است، این ازدواج هم دوام زیادی ندارد. فرزند حاصل از این ازدواج هم که حالا یکساله است در بهزیستی نگهداری می‌شود و زن از طریق کپی شناسنامه می‌تواند برایش شناسنامه بگیرد.

حالا یکسال و دوماه از پاکی سیما و بهبود او از بیماری اعتیاد می‌گذرد تمام لحظه‌های پاکی‌اش را با ساعت و دقیقه از حفظ است. به عنوان همیار در یک موسسه کاهش آسیب اعتیاد کار می‌کند، اما هنوز شرایط نگهداری از فرزندانش‌ را ندارد به علاوه آنکه فقدان مدارک شناسایی‌اش هم باعث شده که حضور فرزندانش در بهزیستی را برای آن‌ها منطقی‌تر و به صلاح آن‌ها بداند.

بیشتر بخوانید:نوزادان معتاد در میان چرخ‌دنده‌های نظام سلامت/ چرا به کودکان دارای اعتیاد توجهی نمی‌شود؟

سیما می‌گوید: گرفتن اوراق هویتی خیلی دوندگی دارد و من نمی‌توانم دنبال آن بروم سرم هم شلوغ است. برای سیما رفتن به دنبال اوراق هویت در حالیکه باید اعلام کند که به چه علت مدارک شناسایی‌اش را از دست داده بسیار سخت است و از انگ و نگاهی که نسبت به او احتمالا وجود خواهد داشت می‌ترسد.

به گزارش رویداد‌۲۴ فروش یا گرو گذاشتن اوراق هویت یکی از راه‌های کسب پول افراد دارای اعتیاد ته‌خطی است تا بتوانند از طریق پول آن مواد مخدر یا روان‌گردان مورد مصرف خود را تهیه کنند. فرد دارای اعتیاد چه اوراق هویتش را گرو بگذارد چه آن را بفروشد فرقی نمی‌کند این آخر خط هویت و مدارک شناسایی اوست و دیگر رنگ مدارک خود را نخواهد دید در واقع نشئگی و خماری او به حدی است که داشتن یا نداشتن اوراق هویت برایش چندان هم فرقی نمی‌کند. مگر آنکه در جایی نیاز به مدارک هویتی پیدا کند یا اینکه اعتیاد خود را ترک کنند، آن زمان فرد تازه متوجه می‌شود که چه بر سرش آمده است. به همین دلیل است که برخی از زنان معتاد گاهی توسط گروگیرنده یا افرادی که مدعی هستند از مدارک هویتی آن‌ها خبر دارند بار‌ها مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند به امید آنکه شاید بتوانند اوراق هویت خود را پس بگیرند.

شرایط سخت معتادان برای اخذ دوباره اوراق هویت

حبیب بهرامی مدیرعامل موسسه کاهش آسیب سیمای سبز رهایی در اینباره به رویداد‌۲۴ می‌گوید: به این دلیل که اولویت اصلی زندگی معتادان کارتن‌خواب تهیه و مصرف مواد مخدر است مجبورند دست به هر کاری بزنند تا بتوانند هزینه‌های مواد مخدر را تامین کنند و به زندگی‌شان ادامه دهند.

وی ادامه می‌دهد: فروش یا گروگذاری اوراق هویت توسط فرد دارای اعتیاد باعث می‌شود که افراد خلافکار از اوراق هویت آن‌ها سوءاستفاده کرده و از آن‌ها استفاده غیرقانونی بکنند. از سوی دیگر این افراد که مدارک شناسایی خود را از دست داده‌اند نمی‌توانند از خدمات مورد نیاز خود برخوردار شوند، زیرا بسیاری از خدماتی که به این افراد ارائه می‌شود نیاز به اوراق هویتی دارند. به عنوان مثال بر اساس قانون بیمه موظف است هزینه‌هایی را بابت درمان به معتادان و مراکز درمانگر بپردازد اما بسیاری از این بیماران اوراق هویتی ندارند و نمی‌توانند بیمه شوند تا خدمات را بگیرند.

مدیرعامل موسسه کاهش آسیب سیمای سبز رهایی درباره قیمت اوراق هویتی خریداری شده از معتادان می‌گوید: قیمت‌ها در این حوزه متفاوت است، اما افرادی که اوراق هویتی خود را گرو می‌گذارند در واقع قید آن را می‌زنند. قیمتی که این افراد در مقابل گرو گذاشتن یا فروش اوراق هویتی خود دریافت می‌کنند از چند هزار تومان تا چندین میلیون تومان متغیر است. میزان این مبلغ بستگی به شرایطی دارد که افراد در آن قرار می‌گیرند. ممکن است یک فرد معتاد آنقدر خمار بوده و حالش بد باشد که حاضر شود کارت ملی خود را در ازای یک گرم هروئین به فروشنده مواد مخدر بدهد. یکی هم ممکن است در شرایطی قرار بگیرد که بخواهد جنسی را که ۵ میلیون تومان قیمت آن است را خریداری کند و چون پول ندارد مدرک شناسایی خود را گرو بگذارد تا این مبلغ را دریافت کند.

وی عنوان می‌کند: البته ما حدود ۳ سال پیش با شورای هماهنگی مواد مخدر استان تهران، نمایندگان مجلس و سازمان ثبت احوال جلساتی را داشتیم، اما این جلسات به نتیجه‌ای نرسید و دوستان نتوانستند کمکی به ما کنند تا افرادی که اوراق هویت خود را از دست داده‌اند اوراق هویتی دریافت کنند. قوانین برای دریافت دوباره اوراق هویتی توسط این افراد بسیار سختگیرانه و پیچیده است. برخی افراد هیچ دسترسی به اوراق هویتی خود ندارند یعنی حتی یک کپی از شناسنامه خود نداشته و کد ملی خود را هم نمی‌دانند. ثبت احوال هم در اینباره جدی نیست و توان کمک به این افراد برای کسب اوراق هویت خود را هم ندارد.

بهرامی اظهار می‌کند: دولت و ثبت احوال باید جدی‌تر به این موضوع ورود کند تا بتوانیم اوراق هویتی این افراد را دریافت کرده و خدمات لازم را به آن‌ها ارائه دهیم. این افراد برای دریافت دوباره اوراق هویتی باید به چندین دستگاه مراجعه کنند یکی از این دستگاه‌ها پلیس است. این موضوع باعث می‌شود این افراد انگیزه کافی برای پیگیری دریافت این اوراق را نداشته باشند. داستان پلیس و معتاد به‌گونه‌ای است که معتاد تمایلی به مراجعه به پلیس ندارد لذا این روند قانونی بازدارندگی راایجاد می‌کند که معتادان به پلیس مراجعه نکنند. حالا اگر فرض کنیم که معتاد به پلیس مراجعه کرد، پلیس محل باید تایید کند که این فرد در این محل زندگی می‌کند این برای پلیس راحت نیست که تایید کند فرد معتاد کارتن‌خواب در آن محل زندگی می‌کند چرا که آن فرد بی‌خانمان مدارکی ندارد که ثابت کند ساکن محله است. به همین دلیل پلیس به فردی که مشخص نیست از کدام شهر و منطقه است چنین تاییدیه‌ای نمی‌دهد.

این فعال حوزه آسیب‌های اجتماعی اضافه می‌کند: حالا اگر فرد معتاد موفق شود تاییدیه پلیس را بگیرد باید مراحل دیگری را طی کند به ثبت احوال برود و مدارکی را ارائه دهد که مشخص کند هویت این فرد چیست ثبت احوال چگونه می‌تواند هویت اولیه این فرد را پیدا کند. این مساله بسیار کار پیچیده‌ای است.

بهرامی می‌افزاید: یکی از مدارکی که پلیس می‌خواهد آن است که فرد را یک نفر به وی معرفی کند ما در موسسه چند نفری را ضمانت کردیم نزد پلیس حتی پروانه فعالیتمان را بردیم که این مرکز ما در حوزه استحفاظی شماست و تایید می‌کنیم که این فرد در مرکز ما خدمت می‌گیرد.

وی با تاکید براینکه بیش از ۹۵ درصد از افرادی که به موسسه ما برای دریافت خدمات مراجعه می‌کند اوراق هویتی ندارند، عنوان می‌کند: البته در همه کشور‌ها وقتی قرار است خدمتی به فرد ارائه شود وی باید اوراق هویتی داشته باشد. مشکل قوانینی است که در حوزه اعتیاد و مواد مخدر ما وجود دارد. قوانین ما سختگیرانه بوده و باعث گسترش بیشتر اعتیاد می‌شود. من همیشه انتقاد داشته‌ام که قوانین قهری ما خود عامل افزایش اعتیاد هستند. یعنی قوانین سختگیرانه‌ای در کشور وجود دارد که باعث می‌شوند آسیب‌های اجتماعی افزایش یابند.