رویداد۲۴ به گزارش روزنامه پیام ما بانگ مرال‌های نر از نیمه شهریور‌ماه، مانند هر سال، در جنگل‌های مازندران و گلستان و سمنان پیچیده. آنها بانگ سر داده‌اند تا ماده‌مرال را پیدا کنند و در یک ماه آینده «گاوبانگی» یا همان زمان جفت‌گیری عملی شود.
این دوره اما از قدیم زمانی بود برای شکار بیشتر این گونه و شکارچیان با شنیدن بانگ مرال‌ها مکانشان را پیدا می‌کردند و شکار آسان می‌شد.
حالا علاوه بر شکارچیان، تورهای مختلف گردشگری با برگزاری سفر، افراد را به جنگل می‌برند تا شاهد گاوبانگی باشند؛ تورهایی که سازمان حفاظت محیط زیست آنها را بدون مجوز می‌داند و با این حال تبلیغاتشان در سال‌های اخیر از همیشه بیشتر است.
افزایش تورهای غیرمجاز گاوبانگی به سال‌های 97 و 98 برمی‌گردد. زمانی که جنگل‌ها با سیل جمعیت مردمی روبه‌رو شد که تحت عنوان تور گردشگری به منطقه می‌آمدند تا مرال‌ها را از نزدیک ببینند.
این شرایط باعث نگرانی فعالان و واکنش آنها شد و حالا خبر آمده که سازمان حفاظت از محیط زیست دستورالعملی برای این دوره تدوین کرده است. دستورالعملی که سهیل اولادزاد، فعال محیط زیست منطقه معتقد است باید زودتر تدوین و ابلاغ می‌شد نه حالا که چند روزی از زمان گاوبانگی گذشته و تبلیغات تورها هم در فضای مجازی بیش از همیشه است.
او به «پیام‌ما» می‌گوید برای تدوین این دستورالعمل از فعالان منطقه نظرخواهی نشده و آنها هم فقط درباره این موضوع شنیده‌اند: «اوج این تبلیغات با افزایش انواع گردشگری‌های اشتباه و تسلط فضای مجازی بالا گرفت.
پیش از این افراد متخصص و فعالان برای کمک به محیط‌بانان در این فصل حاضر و در چادرهایی که به چادر گاوبانگی معروف بود، مستقر می‌شدند.
این افراد برای حفظ امنیت مرال‌ها در مقابل شکارچیان در این فصل حاضر می‌شدند اما بعد از مدتی تعدادی از افرادی که در این حفاظت شرکت کرده بودند به صورت خودمختار مردم را برای دیدن به جنگل آوردند.»
این فعال محیط زیست می‌گوید مرال‌ها در این فصل به آرامش نیاز دارند. سر و صدا و حضور انسان بدترین عاملی است که می‌تواند امنیت و آرامش آنها را برهم بزند.
به گفته او پیش از این افراد آموزش‌های لازم را می‌دیدند اما با آمدن تورهای گردشگری در سال‌های اخیر که بدون رعایت دستورالعمل می‌آمدند این منطقه دچار مشکل شد.
«حفظ فاصله، نوع پوشش، چادرهایی که استفاده می‌شود و سر و صدا نداشتن از مهمترین مولفه‌های حضور در منطقه در فصل گاوبانگی است. حال آنکه تورهای گردشگری اصولا در رعایت چنین مواردی خوب عمل نمی‌کنند.»
اولادزاد از سوی دیگر می‌گوید توصیه و پیشنهادی که در دستورالعمل باید گنجانده شود این است که تعداد محدودی از افراد، خارج از منطقه اصلی حاضر شوند.
لباس‌های استتار بپوشند و چادر مخصوص داشته باشند و به آنها گفته شود که باید در سکوت شاهد این رخداد باشند.
او توضیح می‌دهد: «در سال‌های گذشته با تورهایی که در مازندران آمدند برخورد شد و این تعامل وجود داشت اما متاسفانه شاهد این بوده‌ایم که افرادی که خود را کوهنورد یا طبیعت‌گرد حرفه‌ای می‌دانند دست به چنین کارهایی زده‌اند که این نکته‌ای بسیار ناراحت کننده است و حرف ما این است که گردشگر و کوهنورد از مناطق حفاظت‌شده این‌چنینی دور شوند.»
او در عین حال می‌گوید تدوین یک دستورالعمل بسیار مهم است و چنین دستورالعملی حتی برای استفاده از نیروهای همیار محیط بان برای حفاظت مرال‌ها هم وجود ندارد.
اولادزاد ادامه می‌دهد: «اقتصاد برای حفاظت می‌تواند نتیجه‌بخش باشد و یکی از دلایل حضور و استفاده از بومی‌ها هم این است که ببینند در صورت حفاظت از مرال و جلوگیری از شکار آن می‌تواند برای خودشان منفعت داشته باشد.
اما باید وضعیت مشخص باشد و همانطور که گفته شد تعداد نفرات مشخص باشند و برای دیدن گوزن‌ها در این فصل نروند بلکه خارج از محدوده و نهایتا برای شنیدن بانگ آنها می‌توانند در منطقه باشند.
در سال‌های گذشته از سوی اداره کل محیط زیست سمنان مجوزهایی صادر شد اما از سوی استان‌های دیگر به نظر نمی‌آید چنین مجوزی صادر شده باشد.»
در تبلیغات تورهای گردشگری که در فضای مجازی دست به دست می‌شود آمده: «این برنامه با مجوز و هماهنگی محیط بانی و رعایت قوانین مربوطه انجام می‌گیرد و در تمام طول برنامه محیط بانان در کنار ما قرار خواهند داشت.» اولادزاد هم می‌گوید شنیده شده که برخی از این تورها با حضور برخی محیط‌بانان بوده، حال آنکه محیط‌بانان امکان دادن مجوز ندارند و این کار غیرقانونی است. مرال یا گوزن قرمز که عمده جمعیت آنها در مازندران، گلستان و سمنان و اردبیل پراکنده است، حالا گونه‌ای در معرض خطر به حساب می‌آید که شکار یکی از دلایل اصلی کاهش جمعیت آن به حساب می‌آید. شکاری که در فصل گاوبانگی هم به اوج خود می‌رسد.
محیط‌بانان پارک ملی گلستان از دهم شهریور ماه با برپا کردن چادرهایی به استقبال گاوبانگی و حفاظت از این گونه رفته‌اند. با این حال ماجرای تورهای گردشگری همچنان جدی است و آنها برنامه‌های سفر خود را با وجود مخالفت محیط زیست صادر کرده‌اند.
با این حال کامیار ولی‌پور، رئیس روابط عمومی محیط زیست مازندران به «پیام ما» می‌گوید: «مازندارن هیچ مجوزی برای تورهای گاوبانگی صادر نکرده و اگر توری در این زمان به منطقه برود غیرمجاز است و با آنها برخورد می‌شود.»
به گفته او استفاده از بومی‌ها و فعالان برای حفاظت از مرال‌ها در مقابل شکار هم تنها با مجوز کتبی انجام می‌گیرد و صلاحیت این افراد را هم اداره کل باید تشخیص دهد.
همچنین در اطلاعیه‌ای که چند ساعت قبل توسط اداره روابط عمومی و امور رسانه حفاظت محیط زیست مازندران صادر شد هم به صراحت آورده‌ایم که «با توجه به حساسیت فصل مستی مرال و به منظور جلوگیری از هرگونه اختلال زیستی در این ایام ، اعزام هرگونه تور گردشگری به زیستگاهها و محدوده های جنگلی زیست مرال، ممنوع است. ضمناً افراد علاقه مند و گروههای بومی محلی در صورت درخواست برای مشارکت در حفاظت و همکاری، باید نسبت به ارائه تقاضای کتبی به اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران اقدام نمایند.»
مردم به تورهای غیرمجاز اعتماد نکنند
این تورها که اغلب مجوز گردشگری از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری را دارند، باید برای حضور در مناطق خاص مجوزهای لازم از محیط زیست را هم دریافت کنند.
شهاب‌الدین منتظمی، مدیر‌کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش هم به «پیام ما» می‌گوید مهمتر از هرچیز داشتن چنین مجوزی است و اگر مجوز نباشد و این تورها نباید اجازه کار پیدا کنند: «گاوبانگی از دوره‌های بسیار مهم برای حیات وحش منطقه است که نباید در این زمان به حیوان استرس وارد شود و فضای آرام زندگی‌اش با حضور انسان مخدوش شود.
گوزن‌ها در این زمان حالت خاصی دارند و حتی ممکن است به افرادی که نزدیک آنها می‌شوند صدمه وارد کنند و در نتیجه نباید افراد بدون اطلاع و آمادگی و صرفا با نگاه گردشگری در چنین شرایطی قرار بگیرند.» او در پاسخ به این پرسش که چرا دستورالعمل برای شرایط گاوبانگی اینقدر دیر و حالا که ده روزی از فصل گاوبانگی گذشته تهیه شده، می‌گوید: «هنوز هم نمی‌توانم درباره این دستورالعمل صحبت کنم چرا که باید در جلسه‌ای در روزهای آینده برگزار می‌شود این دستورالعمل بررسی شود و نتیجه نهایی اعلام شود.»منتظمی در نهایت تاکید می‌کند که مردم نباید به تورهای غیرمجاز اعتماد کنند و با حضور در این تورها شرایط را برای گاوبانگی مرال‌ها دشوار کنند: «ما به همراهی دوستداران محیط زیست نیاز داریم تا از آسیب به هموطنان و مرال‌ها به بهانه گردشگری جلوگیری شود.
بسیاری از این تورها می‌گویند با برنامه و مجوز در این مناطق حاضر می‌شوند اما این درست نیست.» این در حالی است که در دیگر کشورها، فصل گاوبانگی از جمله فصل‌های مهم به شمار می‌رود و کامبیز برادرانی، کارشناس حیات وحش هم به «پیام ما» می‌گوید: «در کشورهای دیگر فقط متخصصان، فعالان حوزه و مستندسازان که آموزش دیده‌اند اجازه حضور در این فصل و در جنگل را دارند و هرگز از چنین شرایطی نباید به عنوان شرایط گردشگری استفاده کرد.» به گفته او افراد عادی در شرایطی چون گاوبانگی از شکار هم بدتر است و باید هرچه زودتر برای ممانعت از حضور از این تورها و برخورد جدی با برگزارکنندگان آنها برنامه‌ای تدوین شود.
منبع: سازمان حفاظت محیط زیست