رویداد۲۴ واکسيناسيون زير ۱۸ ساله‌ها با ورود ۲ واکسن خارجي و صدور مجوز از سوي سازمان غذا و دارو احتمالا از نيمه دوم مهر آغاز مي‌شود. هرچند که هنوز دستورالعمل مشخصي براي آن تعيين نشده اما به‌نظر مي‌رسد پشت‌کنکوري‌ها در اولويت واکسيناسيون قرار دارند و پس از آن افراد ۱۲ سال به بالا واکسينه خواهند شد.
براساس اعلام عليرضا رئيسي، سخنگوي ستاد ملي مقابله با کرونا، واکسيناسيون زير ۱۸ ساله‌ها در نخستين مرحله با ورود ۱۰ ميليون واکسن چيني سينوفارم از مهر آغاز مي‌شود و قرار است واکسن کوبايي سوبرانا۲ هم به سبد واکسيناسيون اين گروه سني اضافه شود، تا هم ايمني آنها بالا برود و هم مدارس باز شود.
به‌گفته او، براي واکسينه‌کردن ۱۳ ميليون دانش‌آموز، ۲۶ ميليون واکسن کوبايي و چيني وارد مي‌شود؛ واکسن‌هايي که به‌گفته سيدحيدر محمدي، مديرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، تاکنون مجوز مصرف براي اين گروه نگرفته‌اند و پس از بررسي مدارک و تأييد سازمان وارد سبد واکسيناسيون کشور مي‌شوند.
البته درصورت محقق شدن واکسيناسيون، بازگشايي مدارس براساس اعلام عليرضا کاظمي، سرپرست وزارت آموزش‌وپرورش با استاندارهاي تعيين‌شده صورت خواهد گرفت؛ ۲.۲۵ مترمربع فضا براي هر دانش‌آموز و فاصله ۱.۵ مترمربع براي هر دانش‌آموز از طرفين. همچنين درصورتي که وضعيت کرونا در منطقه‌اي قرمز اعلام شود براساس تصميم ستاد ملي مقابله با کرونا تمام فعاليت‌هاي حضوري آموزشي آن منطقه تعطيل خواهد شد. پيش از اين استاندار تهران هم اعلام کرده بود که امسال کلاس‌هاي درس با کمتر از ۱۰ نفر به‌صورت آزمايشي بازگشايي مي‌شود.
واکسن‌هاي داخلي مجوز تزريق براي کودکان ندارند
در ايران، سينوفارم تک‌دوز براي تزريق به گروه سني نوجوان، تنها واکسني است که براساس اعلام جمعيت هلال‌احمر قرار است از اوايل مهر وارد کشور شود و واکسيناسيون دانش‌آموزان را محقق کند. محمدحسن قوسيان‌مقدم، دبيرکل جمعيت هلال‌احمر در اين‌باره به همشهري مي‌گويد: «اين واکسن تک‌دوز براي کودکان نيست ،بلکه براي افراد زير ۲۰ سال درنظر گرفته شده که با همان يک‌بار تزريق ايمني ايجاد مي‌کند.» به‌گفته قوسيان در دنيا ۳ واکسن (سينوفارم، فايزر و سوبرانا۲) چنين کارايي دارند که يکي از آنها هم در ايران توليد مي‌شود؛ پاستوکووک ايراني -کوبايي.
اين مسئول از تزريق واکسن تک‌دوز سينوفارم به بيش از ۱۰۰ ميليون دانش‌آموز چيني خبر مي‌دهد و مي‌گويد: «ما هم براساس توافق قبلي که با سينوفارم داشتيم و مذاکراتي که انجام داديم، مستندات را به سازمان غذا و دارو ارائه داديم و پس از تأييد و هماهنگي‌ها، اميدواريم ۱۰ ميليون دوز از اين واکسن تا مهر وارد کشور شود.» مجوز مصرف اورژانسي واکسن کروناي «سوبرانا۲» براي کودکان و نوجوانان ۲ تا ۱۸ ساله هم اواسط شهريور در کشور کوبا صادر شد و براساس اعلام انستيتو فينلاي کوبا از نظر ايمني و اثربخشي مؤثر بوده است. قرار است مدارک اين واکسن براي سازمان غذا و داروي ايران ارسال و مجوز مصرف آن‌هم پس از بررسي‌هاي لازم صادر شود.
درباره صدور مجوز براي اين دو واکسن سيدحيدري محمدي، مديرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو در پاسخ به همشهري مي‌گويد: «اين دو واکسن هنوز تأييديه قطعي از سازمان دريافت نکرده‌اند. ما از آنها درخواست مدرک کرده‌ايم و بايد بررسي شود. احتمالا تا مهر ، مجوز مصرف صادر مي‌شود.» او همچنين درباره صدور مجوز براي ديگر واکسن‌هاي ايراني ازجمله نورا و فخرا که گفته مي‌شود امکان تزريق به گروه سني ۱۲ تا ۲۰ سال را دارد هم توضيح مي‌دهد: «تاکنون مجوزي براي واکسن‌هاي داخلي براي گروه سني کودکان و نوجوانان صادر نشده است.»
بیشتر بخوانید: سرپرست وزارت آموزش و پرورش: آماده بازگشایی مدارس هستیم
اولويت واکسيناسيون با زير ۱۸ ساله‌ها
تزريق واکسن کرونا به گروه سني زير ۱۸ سال مورد موافقت وزارت بهداشت قرار گرفته و عليرضا رئيسي، سخنگوي ستاد ملي مقابله با کرونا هدف از تزريق واکسن به اين گروه سني را اول ايمن‌سازي و در مرحله بعدي بازگشايي مدارس عنوان کرده و به همشهري مي‌گويد: «ايمن‌سازي بايد در تمام جامعه صورت بگيرد و اگر ۷۰ درصد جمعيت واکسينه شوند، زنجيره انتقال ويروس قطع مي‌شود.
اين مسئله شامل گروه سني پايين‌تر هم مي‌شود چراکه ما ۱۳ ميليون دانش‌آموز زير ۱۸ سال داريم و اين عدد قابل‌توجهي است. واکسيناسيون اين افراد با تامين ۲۶ ميليون واکسن از چين و کوبا به‌زودي آغاز مي‌شود.» به‌گفته او، با اين حال واکسيناسيون دانش‌آموزان به اين معني نيست که مدارس مثل قبل بازگشايي مي‌شوند. اگر اين افراد واکسينه شوند اما بعدا مستنداتي منتشر شود که نشان دهد بازگشايي مدارس بايد با پروتکل‌هاي خاص انجام شود، قطعا اين موضوع لحاظ مي‌شود.
سخنگوي ستاد ملي مقابله با کرونا درباره واکسيناسيون کودکان با واکسن‌هاي داخلي هم با اعلام اينکه کارآزمايي‌هاي باليني براي واکسن‌هاي داخلي شروع شده، درباره اولويت واکسيناسيون کودکان مي‌گويد: «سال گذشته به‌دليل شيوع کرونا و آموزش مجازي، ما آسيب جدي‌اي در ارتباط با آموزش کلاس دوازدهمي‌ها و به‌اصطلاح پشت‌کنکوري‌ها داشتيم، بر اين اساس شايد نخستين گروهي که واکسينه شوند، اين افراد باشند که يک‌سال منتهي به کنکور را پيش رو دارند.
جمعيت اين گروه حدود ۷۰۰ هزار نفر است و احتمالا از ۱۰ روز تا ۲ هفته آينده واکسيناسيون آنها آغاز خواهد شد.» براساس اعلام او، رايزني با کشورهاي ديگر براي تامين واکسن، انجام شده تا ابتدا گروه سني ۱۲ تا ۱۸ سال و پس از آن گروه‌هاي سني پايين‌تر يعني ۶ تا ۱۲ ساله‌ها واکسينه شوند. البته ۲واکسن سوبرانا۲و سينوفارم تأييديه براي ۳ سال به بالا را دارند اما فعلا دانش‌آموزان به‌عنوان گروه هدف درنظر گرفته شده‌اند.
والدين جامانده هم واکسينه مي‌شوند
اين مسئول از واکسيناسيون والدين دانش‌آموزان همزمان با اجراي طرح واکسيناسيون اين گروه سني خبر مي‌دهد و مي‌گويد: «با توجه به کاهش گروه‌هاي سني اعلام‌شده از سوي وزارت بهداشت، بخش قابل‌توجهي از والدين دانش‌آموزان تا نيمه‌هاي مهر واکسينه مي‌شوند اما اگر کساني جا مانده يا مشمول سن واکسيناسيون نباشند، واکسيناسيون همزمان آنها با فرزندانشان انجام خواهد شد.» رئيسي درباره نحوه نوبت‌دهي و واکسيناسيون دانش‌آموزان هم توضيح مي‌دهد: «پيشنهاد اول ما اين است که درصورت امکان در پايگاه‌هاي تعيين‌شده از سوي وزارت آموزش‌وپرورش واکسيناسيون انجام شود و دانش‌آموزان به‌صورت مدرسه‌محور واکسينه شوند.
پيشنهاد ديگر هم اينکه ما سالن‌هاي جداگانه‌اي براي دانش‌آموزان درنظر بگيريم تا اين افراد جدا از ساير گروه‌هاي سني جامعه در اين نقاط واکسينه شوند. درباره واکسيناسيون اين گروه سني قطعا صف و معطلي وجود نخواهد داشت و مديريت نوبت‌دهي را برعهده وزارت آموزش‌وپرورش و مديران شهرستاني خواهيم گذاشت که با رؤساي شبکه‌هاي بهداشت ما هماهنگ شده و در يک فضاي آرام واکسيناسيون زير ۱۸ ساله‌ها انجام شود.»
واکسيناسيون کودکان در کشورهاي ديگر
نگاهي به وضعيت واکسيناسيون کودکان در کشورهاي مختلف نشان مي‌دهد که تعداد کشورهايي که اقدام به واکسينه‌کردن کودکان و نوجوانان‌شان کرده‌اند، بالا نيست. چين يکي از کشورهايي است که اعلام کرده ۱۰۰هزار دانش‌آموزش کشورش را با واکسن سينوفارم و سينوواک واکسينه کرده است. گفته مي‌شود در آمريکا و کانادا هم نزديک به نيمي از جمعيت دانش‌آموزي حداقل يک دوز واکسن فايزر را دريافت کرده‌اند و قرار است دوز دوم هم برايشان تزريق شود.
در فرانسه، دانمارک، آلمان، نروژ، اسپانيا و انگليس براي گروه‌هاي سني ۱۲ تا ۱۸ سال تزريق يک دوز فايزر در حال انجام است. در آسيا، دانش‌آموزان عربستاني و عماني بالاي ۱۲سال هم با واکسن فايزر، به جمع واکسينه‌ها پيوسته‌اند و کشورهاي بحرين و امارات با واکسن سينوفارم براي سنين ۳ تا ۱۷ سال و فايزر براي افراد بالاي ۱۲ سال، مشغول واکسيناسيون‌اند. کودکان ۱۲ تا ۱۵ ساله در قطر و کويت هم در حال دريافت واکسن فايزرند. در اين ميان، هندي‌ها برخلاف ديگر کشورهاي جهان، واکسيناسيون ۱۲ تا ۱۸ ساله‌هايشان را با واکسني به نام Zydus Cadila انجام مي‌دهند. در کشور شيلي هم سينوواک به‌عنوان واکسن گروه سني ۶ ماه تا ۱۷ سال مجوز گرفته است.
کودکان ميزبانان احتمالي کوويد-۱۹ در آينده
با نزديک‌شدن به زمان واکسيناسيون دانش‌آموزان، حميد سوري، رئيس کميته کشوري اپيدميولوژي کوويد-۱۹ درباره ضرورت تزريق واکسن به اين گروه توضيح مي‌دهد و به همشهري مي‌گويد: «کودکان از ابتدا يکي از گروه‌هايي بودند که احتمال ابتلا به کوويد-۱۹ در آنها وجود داشت. البته شدت و وخامت ناشي از بيماري و مرگ ناشي از ابتلا در اين گروه کمتر از بزرگسالان بود. اما با توجه به اينکه پوشش واکسيناسيون بزرگسالان در تمام دنيا افزايش يافته، ويروس براي حفظ بقاي خود به‌دنبال ميزبان ديگري خواهد بود. بر اين اساس کودکان و نوجوانان ميزبان‌هاي حساس در آينده خواهند بود که اگر واکسينه نشوند به مخزن عامل بيماري‌زا بدل خواهند شد.»
به‌گفته سوري، يکي از فرضيات مطرح‌شده درباره بيماري کوويد-۱۹، تبديل‌شدن آن به يکي از بيماري‌هاي دوره کودکي است: «همه مي‌دانند که سرخک در ابتدا يک بيماري براي بزرگسالان بود اما هم‌اکنون به‌عنوان بيماري دوره کودکي شناخته مي‌شود و اين احتمال درباره کرونا هم مطرح است. بر اين اساس ضرورت دارد که ميزان ايمني در کودکان با واکسينه‌شدن آنها افزايش پيدا کند. از سوي ديگر کودکان درصورت ابتلاي خفيف و بدون علامت مي‌توانند موجب ايجاد بيماري به شکل شديد در گروه‌هاي سني بزرگسال شوند. بنابراين کشورهاي مختلف پوشش واکسيناسيون کودکان را به‌عنوان ضرورت برنامه‌ريزي کرده‌اند و در کشور ما هم اقداماتي براي واردات واکسن‌هاي خارجي براي تزريق به کودکان آغاز شده است.»
رئيس کميته کشوري اپيدميولوژي درباره اولويت‌بندي سني تزريق واکسن به نوجوانان مي‌گويد: «اين مسئله به ترکيب و فراواني جمعيت در گروه‌هاي سني بستگي دارد. همان‌طور که با افزايش سن در گروه‌هاي بالغ شانس شدت بيماري و مرگ بالاتر مي‌رود در کودکان هم الگوي سني تأثير دارد. اما هنوز اطلاعات دقيقي در اين‌باره وجود ندارد که در اين توزيع سني ابتلا و مرگ‌ومير به چه صورت است. برخي مطالعات در دنيا حاکي از آن است که کودکان با سنين کمتر، آسيب‌پذيري بيشتري نسبت به کوويد-۱۹ دارند و برخي ديگر هم اين آسيب‌ها را بيشتر متوجه گروه‌هاي سني بالاتر عنوان کرده‌اند. به‌طور کلي در کشور ما هرقدر که سن پايين‌تر آمده، کاهش مرگ‌ومير و ابتلا هم وجود داشته است.»
به‌گفته سوري؛ هم‌اکنون هيچ نتيجه‌گيري قطعي‌اي درباره اينکه چه گروه‌هاي سني در اولويت واکسيناسيون باشند، وجود ندارد: «البته اثربخشي واکسن درباره سنين کمتر در کودکان ممکن است عوارض جانبي خطرناک‌تري داشته باشد؛ به همين دليل بسياري از کشورها ريسک واکسيناسيون کودکان را نپذيرفته‌اند. حتي در برخي کشورها تنها گروه‌هاي سني ۱۶ تا ۱۸ يا ۱۳ تا ۱۸ سال را براي کارآزمايي و واکسيناسيون در اولويت قرار داده‌اند و به‌تدريج سن واکسيناسيون را کاهش مي‌دهند.»
انجام واکسيناسيون کودکان با اولويت مبتلايان به ديابت
رئيس کميته کشوري اپيدميولوژي کوويد-۱۹، درباره واکسيناسيون کودکان و نوجوانان در کشور هم مي‌گويد: «همان‌طور که درباره بزرگسالان گروه‌هاي سني بالاتر و داراي بيماري زمينه‌اي در اولويت واکسيناسيون قرار داشتند درباره کودکان هم مبتلايان به ديابت نوع يک يا ديگر بيماري‌هايي که منجر به سرکوب سيستم ايمني در بدن آنها مي‌شود بايد هرچه سريع‌تر شناسايي و واکسينه شوند. از سوي ديگر با توجه به اينکه مدارس و مهدهاي کودک از شروع پاندمي کرونا در کشور تعطيل بوده‌اند و اين گروه سني بيشتر در منزل حضور داشته‌اند، هم‌اکنون تصوير واضحي از وضعيت بيماري و مواجهه کودکان در شرايط بيماري با ورود به محيط‌هاي اجتماعي و شرايط عادي نداريم.
به همين دليل در بازگشايي مدارس بايد به اين نکته توجه شود که اگر کودکان در شرايط عادي زندگي قرار بگيرند آيا طغيان‌هاي اپيدمي در اين گروه سني رقم نخواهد خورد؟ همچنين اگر سويه‌هاي جديد وارد کشور شود آيا تأثير خاصي بر کودکان و نوجوانان نخواهد گذاشت؟» براساس اعلام سوري، اطلاعات خوبي درباره ابتلا به کرونا در اين گروه سني وجود ندارد اما مشخص است که هرقدر گروه سني بالغ در برابر ويروس مقاوم‌تر شوند، ويروس به‌سراغ ميزبان‌هاي جديد با گروه سني کمتر مي‌رود. بر اين اساس با رويکرد آينده‌نگر مي‌توان اين احتمال را داد که شانس ابتلا و عوارض ناشي از کوويد-۱۹ در کودکان بسيار بيشتر خواهد بود. اين هشداري است که بايد تيم‌هاي بهداشتي کشورمان به آن توجه کنند.
افزايش ابتلا به «کروناي ادامه‌دار» در کودکان
ماجراي افزايش ابتلاي کودکان به کرونا آن‌هم به سويه جديد دلتا، موضوعي است که از سوي مهدي ويسي، مسئول اجرايي ستاد بحران کرونا در شمال و مرکز لندن هم مطرح مي‌شود. او درباره ضرورت تزريق واکسن به کودکان با وجود برخورداري از سيستم ايمني قوي‌تر نسبت به گروه‌هاي سني بالاتر به همشهري مي‌گويد: «در ابتدا برخي کشورها ازجمله آلمان تزريق واکسن به نوجوانان داراي بيماري زمينه‌اي را توصيه کرده بود اما در نهايت اين دستورالعمل تغيير کرده و شامل همه افراد اين گروه سني شده است.
اين را بايد مدنظر قرار دارد که کوويد-۱۹ تاکنون مرگ‌ومير بالايي در کودکان نداشته است اما در نوع دلتا نشان داد کودکان هم خيلي مصون نيستند و آمار بيمارستاني‌شدن آنها با اين سويه به‌شدت افزايشي بوده است.» به‌گفته اين متخصص، با وجود ابتلاي کودکان به کوويد-۱۹، بيماري در جامعه چرخش آزاد دارد و افراد بالغ و مسن را درگير اين ويروس خواهد کرد.
از سوي ديگر اگر کشورها مي‌خواهند چرخه پاندمي قطع شود، بايد اين گروه سني هم واکسينه شوند؛ «آمار بيماري long COVID يا «کروناي ادامه‌دار» در کودکان در دنيا افزايش يافته و طبق آمارهاي اعلام‌شده از کشورهاي مختلف، ۷ تا ۱۲ درصد نوجوانان را درگير کرده است؛ اتفاقي که منجر به بروز مشکلات حاد در اين گروه سني شده و علاوه بر دوري از آموزش و آسيب‌هاي سلامت روان به کودکان، هزينه‌هاي درماني قابل‌توجهي هم براي سيستم بهداشت و درمان يک کشور دارد.» به‌گفته ويسي، کودکان، حدود ۲ سال است که از حضور در مراکز آموزشي محروم هستند و واکسيناسيون مجوز برگشت آنها به مدرسه خواهد بود.