رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: قرار است در روزهای آینده روابط دیپلماتیک ایران در حوزه برجام افزایش پیدا کند. این تازه‌ترین خبری است که سخنگوی وزارت خارجه از روند بازگشت ایران به مذاکرات احیای برجام در وین به رسانه‌‌ها داده و تاکید کرده است که سکان مذاکرات در وزارت خارجه مدیریت می‌شود. باقی طرف‌های مذاکرات هسته‌ای همچنان منتظر و امیدوارند.
سه ماه از روی کار آمدن ابراهیم رئیسی می‌گذرد و آنطور که خطیب زاده می گوید هیچ متن دیگری جز برجام قرار نیست در روند مذاکرات احیای توافق هسته ای ایران مورد بررسی قرار بگیرد. اما چه تفاوت‌هایی در دیپلماسی با غرب بر سر پرونده هسته ای ایران میان دولت رئیسی و روحانی وجود دارد؟
بیشتر بخوانید: تبعات منفی و هزینه‌های بیشمار خصومت با آمریکا برای ایران/ راهبرد سیاست خارجی ایران باید اصلاح شود
امیرعلی ابوالفتح کارشناس سیاست خارجی در این باره به رویداد۲۴ می‌گوید: به لحاظ راهبردی به نظر نمی‌رسد که تغییر معنا داری در روند کذاکرات احیای برجام شکل بگیرد، زیرا موضوع فعالیت‌های هسته‌ای ایران و مسائل مرتبط با آن مانند برجام، تصمیماتی است که در سطح کلان گرفته می‌شود و تصمیمات حاکمیتی و فرادولتی است. نهاد اصلی هم شورای عالی امنیت است که هر سه قوه، نهاد‌های امنیتی و نمایندگان رهبری نیز در آن حضور دارند؛ در آنجا است که ریل‌گذاری و سیاست گذاری‌های کلان به ویژه در امر سیاست خارجی انجام می‌شود. از این جهت کلیت روندی که تاکنون در قالب شش دور مذاکرات وین، که خب ارکان آن هم مشخص است و شامل بازگشت آمریکا به برجام، برداشته شدن تحریم‌هایی که بعد از خروج از آمریکا اعمال شده بود، راستی آزمایی، اطمینان بخشی و ... در این دوره نیز از سوی مذاکره کنندگان پیگری می‌شود که در دوره قبل از سوی آقایان ظریف و عراقچی پیگیری می‌شد.
وی ادامه داد: تکنیک‌های مذاکراتی که اصلا مذاکرات توسط دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی یا وزارت خارجه پیگیری شود، هنوز مشخص نیست. فرد مذاکره کننده معلوم نیست که چه کسی است، آیا علی باقری کنی که معاون سیاسی وزیرخارجه است این مذاکرات را برعهده خواهد گرفت یا فرد دیگری، هنوز به جمع بندی نرسیده‌اند. پس بنابراین در بحث تکنیک‌های مذاکراتی حتما تفاوت‌هایی در تیم‌های مذاکره کننده وجود دارد و در پای میز مذاکرات طبیعتا تفاوت‌هایی دیده می‌شود. اما سیاست‌های کلان در خصوص مذاکرات حتما همان روندی خواهد بود که در دوران روحانی بود. زیرا سیاست‌ها از قبل مشخص و تعیین شده است و دولت رئیسی نیز همان مسیر و با همان اهداف دنبال خواهد شد.
این فعال و کارشناس سیاست خارجی با بیان اینکه موضوع غنی سازی مشخص شده است و در مجلس هم به آن اشاره شده است که غنی سازی ۲۰ درصد باشد، گفت: حتی غنی سازی ۶۰ درصد هم در دولت روحانی صورت گرفت. پس در این بخش‌ها تغییری ایجاد نمی‌شود. در بحث اقتصاد چند دیدگاه متفاوت وجود دارد. برخی معتقدند که روحانی بیش از اندازه اقتصاد را به برجام شرطی کرد، برخی دیگر معتقدند اینگونه نبوده است و فارغ از برجام اقدامات زیادی را برای اقتصاد انجام داد.
ابوالفتح ادامه داد: اما آن چیزی که مشخص است این است که رمز موفقیت در پای میز مذاکرات فارغ از اینکه چه دولت و شخصی آن را انجام دهد، بر سه پایه استوار است. مورد اول توانمندی هسته‌ای است، به این معنا که هرچقدر فعالیت هسته‌ای کمی و کیفی ارتقا پیدا کند، مذاکره کننده در پای میز مذاکره، بهتر می‌تواند فعالیت داشته باشد. مورد دوم توانمندی نظامی است که به همان اندازه که توان امنیتی و دفاعی کشور ضعیف می‌شود. مورد سوم تاب آوری اقتصادی است، اینکه مسئولان اقتصادی می‌اندیشند که وابستگی ایران به اقتصاد تاثیرپذیر از تحریم‌ها کاهش پیدا کند تا بتوانند تاب آوری اقتصادی را افزایش دهند.
این کارشناس می‌گوید هیچ نشانه‌ای از این دیده نمی‌شود که نظام به این نتیجه و جمع بندی رسیده باشد که بخواهد مسیر جدیدی را در خصوص مذاکرات در پیش بگیرد. رئیسی در زمان انتخابات اتفاقا هم تاکید داشت که جریان ما بهتر می‌تواند مذاکرات را پیش ببرد. عملکرد دو سه ماهه رئیسی هم نشان می‌دهد که خواهان ادامه روند مذاکراتی هستند که از دولت روحانی شروع شد و قرار نیست که ایران از روند مذاکرات خارج شود. در سیاست‌های کلان تغییر مسیر دیده نمی‌شود، اما در تکنیک‌های مذاکراتی طبیعتا ممکن است که تغییراتی ایجاد شود، ولی اصل و اساس همان است و ایران همان برجام را قبول دارد.
امیرعلی ابوالفتح، با بیان اینکه باید‌ها و دستورالعمل‌های مذاکرات از سوی شورای عالی امنیت ملی تدوین می‌شود، تصریح کرد: من تنها توصیه و انتظاری که دارم این است که کار به شکل اجماعی انجام شود و پیش برود، فارغ از فضای سیاسی و بحث‌های روزمره سیاسی! نظام یک تجربه تلخ هم در پیش رو دارد و آنهم بی اعتمادی به آمریکا بود که خروج آمریکا از برجام نیز این بی اعتمادی را بیش از پیش کرد؛ از همین رو معتقدم تا جایی که امکان دارد باید محکم کاری و آینده نگری شود.
وی افزود: با توجه به تجربه بی اعتمادی که وجود دارد، کار برای تیم مذاکره کننده جدید کمی سخت خواهد بود. دفعه قبل شاید می‌شد گفت کمی خوشبینی و اعتماد به آمریکا وجود داشت که به وعده‌های خود عمل می‌کند. در سال ۲۰۱۵ کسی از آمریکا تضمین نمی‌خواست و همه نگران این بودند که ایران زیر میز مذاکره نزند و دنیا تصور می‌کرد که آمریکا پای تعهدات خود خواهد بود. اما اکنون که همگان دیدند آمریکا به راحتی تعهدات خود را زیرپا می‌گذارد، مذاکره کنندگان باید با دقت و وسواس بیشتر پیش برود. اصرار برای تضمین دادن آمریکا از همین جهت است و متاسفانه باید بگویم که اساسا تضمینی هم وجود ندارد، جز همان مفادی که در برجام وجود دارد. اگر توانمندی ایران در حوزه امنیتی، اقتصادی و هسته‌ای افزایش پیدا کند، می‌تواند نوعی تضمین ایجاد شود.