روند مخالفت در ترکیه هرگز تا این حد صعودی نبوده است. حتی اگر معترضان به خیال پردازی متهم شوند، آنها متقاعد شده اند که اقتصاد در حال شکست به آنها کمک می کند تا اردوغان را سرنگون کنند. دور بعدی انتخابات برای سال 2023، در صدمین سالگرد تاسیس جمهوری مدرن ترکیه برنامه ریزی شده است، اما برخی تحلیلگران پیش بینی می کنند که رای گیری زودهنگام در نیمه اول سال آینده برگزار می شود. با وجود این شرایط، اردوغان که شایعاتی در مورد سلامتی اش وجود دارد، به نظر می‌رسد که نمی‌تواند یا تمایلی به شنیدن سخنان کسانی که از او می‌خواهند تغییر مسیر دهد، ندارد.
اقدام اخیر بانک مرکزی ترکیه که نرخ بهره را در بحبوحه افزایش تورم کاهش داد، در حالی که بانک‌های مرکزی در سراسر جهان نرخ‌ها را افزایش می‌دهند، دوباره بازارها را حیرت زده کرد. این اقدام مخاطره آمیز باعث سقوط مجدد لیر شد که به طور گسترده به عنوان فشارسنج سلامت اقتصادی کشور تلقی می شود. چند روز بعد، با صدور دستور اخراج 10 سفیر غربی که خواستار آزادی یک بشردوست زندانی شده بودند، پیش از عقب نشینی از تهدید، بدترین بحران دیپلماتیک در دهه های اخیر برای ترکیه به وجود آمد. یکی از وزیران سابق که از مسیر فعلی سیاست ها ناراضی است اما انتخاب کرده که در حزب عدالت و توسعه باقی بماند، می‌گوید: سیاست داخلی و خارجی، اقتصاد و همه چیز در حال بد و بدتر شدن است. هنوز فرصتی وجود دارد که شرایط را تغییر دهیم. اما فقط یک فرد می تواند این کار را انجام دهد و همه چیز بستگی به تصمیم او دارد. منتقدان اردوغان می گویند که این حرف بیهوده است و استدلال می کنند که رئیس جمهور انرژی و زمانش تمام شده است. مقامات خوشبین اپوزیسیون می گویند در حال حاضر نشانه هایی مبنی بر بروز تغییرات وجود دارد.
اومیت اوزلاله، یکی از مقامات حزب راست میانه در ترکیه می گوید که برخی از اعضای برجسته ی حزب عدالت و توسعه در حال اتخاذ رویکردهای آزمایشی برای پیوستن به حزب راست میانه هستند. اوزلاله که حمایت از حزب او در نظرسنجی‌ها افزایش یافته است و اگر مخالفان قدرت را به دست بیاورند، می‌تواند با حزب خلق جمهوری خواه ترکیه دولت تشکیل دهد، می‌گوید که ریاست اجرایی بسیار متمرکز که سه سال پیش توسط رهبر ترکیه برپا شد، توانایی مقابله با مشکلات فزاینده ی کشور را ندارد. او می گوید: اردوغان تنها تصمیم گیرنده است. او شبکه اطلاع رسانی خوبی ندارد و در حال پیرتر و خسته تر شدن است. در ارتباط با مشکلات معیشتی در ترکیه یک فروشنده مواد پلاستیکی در حال خواندن روزنامه در استانبول می گوید: رشد دستمزدها نتوانسته همگام با تورم افسارگسیخته پیش برود و خانواده های کم درآمد با مشکل مواجه هستند.
عده ی کثیری از مردم در ترکیه در حالی با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند که صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده است که تولید ناخالص داخلی ترکیه در سال جاری 9 درصد افزایش می‌یابد. نرخی که این کشور را جلوتر از چین و درست پس از هند قرار می‌دهد. اما حتی بزرگترین انجمن تجاری کشور یعنی توسیاد که اغلب در انتقاد از سیاست‌های اردوغان کوتاهی می‌کند، هشدار داده است که تمرکز وسواسی دولت بر رشد به هر قیمتی به کشور آسیب می‌زند. رشد دستمزدها نتوانسته همگام با تورم افسارگسیخته پیش برود. خانوارهای کم درآمد بیشترین آسیب را از کاهش استانداردهای زندگی متحمل شده اند. نرخ فقر که سال های اول قدرت گرفتن حزب عدالت و توسعه به شدت کاهش یافت، در سال 2019 پس از یک بحران شدید ارزی که باعث رکود و از دست رفتن یک میلیون شغل شد، دوباره شروع به افزایش کرده است.
بانک جهانی طی گزارشی هشدار داد که این روند با همه‌گیری کووید 19 در ترکیه تشدید می شود. همسو با این گزارش شاهد اضافه شدن 5/1 میلیون فقیر به 4/8 میلیون نفر فقیر در ترکیه بودیم و تقریباً تمام دستاوردهای به‌دست‌آمده در سه سال قبل از آشفتگی اقتصادی از بین رفت. گورکایناک، استاد اقتصاد در دانشگاه بیلکنت آنکارا می‌گوید: موضوع توهین آمیز برای مردم این است که به آنها گفته شود، در این شرایط اقتصاد کشور در حال رونق است. آنها در زندگی روزمره خود شاهد بیکاری، تورم افسارگسیخته و کاهش قدرت خرید هستند و زندگی آنها بهتر نمی شود بلکه در حال بدتر شدن است. آمارها نشان می دهد که سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جدید در سال گذشته تنها 5.8 میلیارد دلار بود، در حالی که در سال 2007 به بیش از 19 میلیارد دلار رسید.
بیشتر بخوانید: اردوغان: ایران، عاقلانه رفتار کند/ علی‌اف به من گفت هیچ رابطه ویژه‌ای با اسراییل نداریم
جامعه تجاری ادعا می کند که اردوغان که توجهی به منتقدان داخلی ندارد، درک ضعیفی از اقتصاد دارد و به ندرت حتی توسط اعضای کابینه خود به چالش کشیده می شود. یکی از مدیران یکی از شرکت‌های بزرگ ترکیه می‌گوید: وزرا به ما می‌گویند: باید با رئیس‌جمهور صحبت کنید تا او وضعیت را درک کند. اما چرا ما باید این کار را انجام دهیم، این کار آنهاست. خودی‌های حزب می‌گویند برخی از مشاوران ارشد اطراف اردوغان با وسواس او در کاهش نرخ‌ها مخالف هستند، اما مایل نیستند این موضوع را به او بگویند. یکی از مقامات دولتی می گوید: رئیس جمهور از افراد قوی اطرافش خوشش نمی آید. این را همه می دانند.
برخی دیگر معتقدند که رویکرد رئیس جمهور بیشتر حساب شده است تا ناآگاهانه. بوراک بیلگهان اوزپک، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه تی او بی بی آنکارا می‌گوید: نرخ‌های بهره پایین و ارز ارزان به نفع شبکه دوستان، به‌ویژه آنهایی است که در بخش‌های ساخت‌وساز و گردشگری فعال هستند و این موضوع به حمایت از دولت اردوغان کمک می کند. او می افزاید: اصطلاح صحیح که در اینجا می توانیم به کار ببریم، بقا است. اردوغان نمی‌خواهد اقتصاد پویا داشته باشد، نمی‌خواهد اقتصاد ترکیه را بزرگ کند، اقتصادی می‌خواهد که برای پیروزی در انتخابات آینده کافی باشد.
اوزپک تصریح می کند: بعید است که استراتژی تغییر تمرکز از مسائل هویتی شامل شکاف های مذهبی، فرهنگی و قومی به چیزی که مخالفان آن را ناتوانی نخبگان حزب عدالت و توسعه می نامند، موثر باشد. واقعیت این است، در حالی که در داخل حزب عدالت و توسعه نسبت به آینده ناامیدی دیده می شود، هیچ رقیب داخلی آشکاری برای رئیس جمهور ترکیه وجود ندارد. نتایج نظرسنجی ها نشان می دهد که اردوغان نسبت به حزب عدالت و توسعه از محبوبیت بیشتری برخوردار است.
آصلی آیدین‌تاسباس، کارشناس ارشد شورای روابط خارجی اروپا با اشاره به تلاش های قبلی اردوغان در زمینه ی تکرار انتخابات وقتی که برخی مخالفان پیروزی نسبی به دست آوردند، می گوید: این نشان می دهد که اردوغان تا چه حد مایل است برای پیروزی در انتخابات پیش رود. این به ما می‌گوید که نه تنها چیزی که در رای‌گیری اتفاق می‌افتد، فقط یک بازی اعداد نیست، بلکه انواع فشارها و مقاومت‌های سیاسی از سوی اردوغان و شرکای ائتلافش نیز وجود خواهد داشت. برخی نگرانند که او ممکن است به دنبال لغو انتخابات به طور کلی باشد، یا اینکه کشور ممکن است به موجی از خشونت فرو رود، مانند آنچه پس از انتخابات ژوئن 2015، زمانی که حزب عدالت و توسعه برای اولین بار اکثریت پارلمانی خود را از دست داد، شاهد بودیم.
نتایج یک نظرسنجی که برای اعضای بلوک اپوزیسیون نگران کننده است، نشان می دهد که تعداد زیادی از رای دهندگان بلاتکلیف که بسیاری از آنها حامیان سرخورده حزب عدالت و توسعه هستند، هنوز به آنها اعتماد ندارند. در واقع، آنها حزب عدالت و توسعه را ترک می کنند، اما هیچ حزب مخالفی را انتخاب نمی کنند و قابل اعتماد نمی بینند. اگر اپوزیسیون نامزدی به اندازه کافی قوی معرفی نکند، طیب اردوغان هنوز شانس پیروزی را دارد. حال باید دید با توجه به شواهد ضد و نقیض در ترکیه، مشکلات اقتصادی می توانند به سرنگونی وی منجر شوند یا خیر.