رویداد۲۴ این روزها وزارت آموزش و پرورش در صدر توجهات قرار دارد؛ از یک طرف بحث انتخاب گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش، از سوی دیگر، ماجرای بازگشایی مدارس کشور و از دیگر جهت هم بحث رتبه‌بندی معلمان، از موضوعاتی است که این روزها اخبار متفاوت و متنوعی درباره‌شان شنیده می‌شود.
یکی از اتفاقات خبرساز مهم دیگر هم حضور رئیس‌جمهور به عنوان رئیس شورای عالی آموزش و پرورش در هزارمین جلسه این شورا بود؛ اتفاقی که بعد از ده سال، دوباره رقم خورد و حکایت از توجه رئیس‌جمهور به این دستگاه دارد.
در همین راستا و با توجه به جایگاه شورای عالی آموزش و پرورش در دستگاه بزرگ تعلیم و تربیت، میزگردی را با حضور مریم رنگ‌آمیز طوسی، حبیب‌الله گودرزی و جواد نوبختی از اعضای شورای عالی آموزش و پرورش برگزار کردیم.
رنگ‌آمیز طوسی: شورای عالی آموزش و پرورش یک قدمت تقریبا ۱۰۰ ساله دارد که این شورا در دوران انقلاب اسلامی دچار تغییرات زیادی شده است.
این شورا با ۲۲ عضو مشغول به فعالیت است. ریاست آن را رئیس‌جمهور به عهده دارد و در غیاب رئیس‌جمهور هم، وزیر آموزش و پرورش، ریاست جلسه را به عهده می‌گیرد.
مهمترین وظایفی که در شورای عالی آموزش و پرورش مطرح می‌شود شامل تعیین خط مشی وزارت آموزش و پرورش، بررسی و تصویب هدف‌ها و نظام آموزشی آموزش و پرورش برای ارائه به مجلس، بررسی و تصویب برنامه‌های درسی و تربیتی تمام مؤسسات آموزشی کشور، تأیید انطباق مطالب کتاب‌های درسی با برنامه‌های مصوب شورا، بررسی و تصویب آیین‌نامه‌ها و مقررات امتحانات مدارس و سیاست‌گذاری‌های دیگری که در آموزش و پرورش انجام می‌شود، است. در حقیقت رکن بالادستی در سیاست‌گذاری‌های آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش هست.
از ۲۲ عضو، سه عضو را فرهنگیان تشکیل می‌دهند؛ در اصل می‌توانیم بگوییم شورای عالی آموزش و پرورش یک نهاد فرادستگاهی است که از نهاد و وزارتخانه‌های مختلف در این شورا حضور دارند؛ سال‌های گذشته، روال کار اینگونه بود که اعضای فرهنگی شورا توسط شورای معاونان انتخاب می‌شدند.
اما از دو سال پیش، با اقدام خوبی که سید محمد بطحایی وزیر اسبق آموزش و پرورش داشت، برای افزایش مشارکت فرهنگیان، انتخاب این سه نفر را بر عهده فرهنگیان گذاشتند که این انتخابات در طی دو مرحله انجام شد و به هر استانی، یک تعداد سهم دادند و بسته به تناسب استان‌ها، این سهم متفاوت بود و در نهایت باید سه نفر انتخاب می‌شد که تأکید شد حتما یک نفر، خانم باشد.
۱۶۲ نفر از کل استان‌ها انتخاب شدند و در مرحله دوم، از این تعداد، ۳ نفر انتخاب نهایی شدند؛ انتخابی که صورت گرفت به دور از جناح‌های سیاسی و بر اساس همدلی بین فرهنگیان برگزار شد.
حالا شاید آن چیزی که به نظر فرهنگیان می‌رسد این باشد که ما ۳ نفر باید تمام حقوق و مطالبات فرهنگیان را پیگیری کنیم اما می‌خواهم این سوءتفاهم برطرف شود. ما خیلی پیگیر مسائل فرهنگیان هستیم ولی مسأله ما صنفی نیست و باید بر اساس دستورکار جلسات صحبت کنیم؛ البته در حاشیه جلسات در ارتباط با وزیر و اعضای شورا، سعی می‌کنیم پیگیری‌ها را انجام دهیم.
بیشترین نقش ما در تصویب آیین‌نامه‌ها و مقررات مدارس هست و در تصمیم‌گیری‌ها برای سیاست‌گذاری‌های اصلی دخالت داریم.
حضور ما باعث می‌شود که هماهنگی بین صف و ستاد ایجاد کنیم؛ مشکلات معلمان و دانش‌آموزان را به گوش اعضای شورای عالی برسانیم و در نهایت بتوانیم یک تصمیم‌گیری خوبی را در آن مسیر داشته باشیم.
دوره انتخاب ما ۴ ساله است و امیدواریم دو سال بعد باز هم این انتخابات برگزار شود و با انتخاب فرهنگیان، ۳ نماینده عضو شورای عالی آموزش و پرورش مستقر شوند.
نوبختی: شورای عالی ۸ کمیسیون دارد؛ در هر کمیسیون، موارد قبل از اینکه در صحن شورا طرح شود، چکش‌کاری می‌شود و همچنین اگر قرار است نظرسنجی صورت گیرد، در کمیسیون انجام می‌شود و اعضا به نظر جمعی می‌رسند.
گودرزی: معتقدیم اگر قرار است پیشرفتی حاصل شود و تحولی انجام گیرد، باید از مدرسه شروع شود و اگر قرار است از مدرسه شروع کرد، باید از معلمان شروع کرد.
اگر قرار است اتفاق بیفتد، باید از قائده اتفاق بیفتد نه از رأس. امسال در واقع به نام سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» مزین شده است. امیدوارم وزارت آموزش و پرورش، نمایندگان و هیأت دولت به منویات مقام معظم رهبری توجه و عنایت بیشتری داشته باشند و در این راستا، خواسته‌های فرهنگیان را که خواسته‌های به‌حقی است، پیگیری کنند.
فرهنگیان سراسر کشور ضمن قدردانی از ریاست‌جمهور به پاس نگاه مثبت‌شان در جهت بهبودی وضعیت آموزشی و شرکت در جلسه شورای عالی آموزش و پرورش بعد از ۱۰ سال، و نمایندگان مجلس بابت تصویب کلیات رتبه‌بندی با حداکثر آرا و تصویب سه ماده اول لایحه رتبه‌بندی معلمان، خواستار تصویب نهایی لایحه در هفته‌های آتی مطابق با اسناد بالادستی مبنی بر همترازی حداقل ۸۰ درصد حقوق رتبه و پایه متناظر با هیأت‌های علمی دانشگاه‌ها هستند تا انتظار ۱۰ ساله معلمان به پایان برسد.
در همین راستا، معتقدیم که در مدیریت، تئوری به نام برابری است؛ تئوری برابری بر این پایه استوار است که اشخاص می‌خواهند با آنها به عدالت برخورد شود؛ ما فرهنگیان خواهان هستیم منصفانه با ما رفتار شود. در تئوری برابری هر فردی دریافتی خود را با دریافتی دیگر سازمان‌ها مقایسه می‌کند.
عصر امروز، مهمترین مقوله و مشخصه‌اش، تغییرات و تحولات سریع و پی‌درپی است. در تعلیم و تربیت هم این موضوع اساسی و مهم است و تعارفات رایج، چشم فرو بستن و خود و دیگران را به آینده بی‌برنامه رها کردن و منفعل کردن، نوعی ظلم پایدار به سرمایه‌ها و نسل در دسترس و آیندگان است.
موتور متحرکه جامعه، مدرسه است. هر آنچه که در جامعه می‌گذرد حتما از مسیر مدرسه گذر خواهد کرد. پس می‌طلبد مسؤولان همت کنند و به آموزش و پرورش کمک کنند تا بتوانیم برای رسیدن به آموزش و پرورش پویا و یک توسعه انسانی، یک توانمندسازی در بین فرهنگیان صورت گیرد، کیفیت آموزشی، انگیزه پیشرفت و میل به تجربه‌های ناشناخته، آموزش برای همه، یادگیری مداوم، پرورش در عمل و پشتیبانی به جد را در سرلوحه کارمان قرار دهد.
گودرزی: رتبه‌بندی در جلسه شورای عالی طرح موضوع می‌شد اما مصوبه‌ای در این خصوص نداشت. ارتباط بالاخص ۳ نفر نماینده فرهنگیان با اعضای کمیسیون آموزش و به ویژه دو عضوی که ناظر بر شورای عالی آموزش و پرورش هستند، برقرار بود.
ما ۳ نفر ارتباط زیادی با فرهنگیان داریم و آنها هم انتظار و توقع از ما داشتند. سعی کردیم مطالبی که مد نظرشان هست، به این نمایندگان مجلس ارجاع دهیم؛ در کنار آن هم در جلساتی که نمایندگان مجلس در شهرستان‌‌هایمان برگزار کرده و از ما دعوت می‌کردند، شرکت کردیم.
* آن چیزی که فرهنگیان می‌خواهند با آن چیزی که در مجلس مطرح می‌شود، مطابقت دارد؟
گودرزی: دغدغه فرهنگیان روی بند ۷ است که هنوز بررسی نشده است. ببینید به عنوان مثال در مدرسه‌ای خودم کار می‌کنم، حدود ۴، ۵ نفر از آنها در دانشگاه تدریس می‌کنند و دارای دکترای دانشگاه دولتی هستند و مدارک عالی دارند.
وقتی مقایسه می‌کنند و می‌بینند فردی با همان مدرک در دانشگاه، حقوق ۳۰، ۴۰ میلیونی دریافت می‌کند و بر عکس در آموزش و پرورش، حقوق ۷، ۸ میلیونی دارد قطعا تعارضی به وجود می‌آید و ممکن است مایه دلسردی شود.
نوبختی: ۱۳ سال است که حرف رتبه بندی را شنیدم اما هیچوقت جامه عمل نپوشید. دولت قبل طرح رتبه‌بندی را مطرح کرد که ۱۶ جلسه با رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت قبل داشتیم و او می‌گفت با ۳۰ هزار میلیارد تومان لایحه رتبه‌بندی اجرا می‌شود.
موضوع رتبه‌بندی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آمده است و باید اجرایی شود. با آنچه در مجلس مطرح شده است، موافق نیستم و با آنچه ما می‌خواستیم، تعارض دارد. یک بخش از رتبه‌بندی مالی است. صلاحیت حرفه‌ای را کنار گذاشتیم.
بیشتر بخوانید: میانگین حقوق معلمان پس از اجرای طرح رتبه بندی/ محدویت‌های مالی و ۴۵ هزار معلمی که کارمند شدند
* یکی از درخواست های داوطلبان ورود به دانشگاه فرهنگیان افزایش سقف سنی تا ۲۴ است که گفته می شود فقط برای دو سال بوده است. آیا این موضوع دائمی شد؟
نوبختی: موضوع افزایش سقف سنی ورود به دانشگاه فرهنگیان چندین بار در شورای عالی آموزش و پرورش مطرح شد و رأی قاطع هم آورد که ۲۴ سال شود و ان‌شاءالله این ۲۴ سال قطعی است.
رنگ‌آمیز طوسی: این موضوع در مباحث قبل از دستور جلسات شورای عالی آموزش و پرورش مطرح شد؛ به دلیل آن ارجاعات که داوطلبان با ما داشتند و خیلی اصرار داشتند که افزایش سقف سنی صورت گیرد و فرصت دوباره برای شرکت در دانشگاه فرهنگیان فراهم شود، ما نیز این مسأله را چندین بار مطرح کردیم.
سعی کردیم در جلسات نظر موافق همکاران را در شورای عالی آموزش و پرورش جلب کنیم و این قضیه تمام شده است و افزایش سقف سنی تا ۲۴ سال تصویب شد و تا زمانی که نقضش اعلام نشده است، پایدار است.
گودرزی: همه‌گیری کرونا به ما اثبات کرد، آموزش حضوری و مدرسه جایگزینی ندارد؛ مخاطرات مختلفی برای عدم حضور دانش‌آموزان در مدرسه اثبات شده است از جمله عدم ارتباط با همسالان، ترس، اضطراب، خشونت، چاقی که در این خصوص، شورای عالی آموزش و پرورش، اقدامات خوبی انجام داده است.
آنچه مهم است تغییر زیست بوم نظام تعلیم و تربیت است که به واسطه کرونا، سرعت یافت. آینده‌پژوهی مختلف قبل از بروز کرونا، از ترکیبی شدن آموزش و پرورش در سال‌های آینده خبر می‌دادند و قرار شده بود تعدادی از ساعت‌های کلاسی به صورت مجازی باشد؛ رخدادی که اجتناب ناپذیر بود و غفلت از آن، ما را با چالش‌های جدی در حکمرانی مواجه می‌کرد. کرونا این تغییر زیست‌بوم را سرعت بخشید تا حتی در صورت اتمام این همه‌گیری، پسا کرونا به زیست بوم قبلی باز نگردیم.
آنچه مهم است شناخت دقیق قواعد و مدیریت آگاهانه تحول در آموزش و پرورش و زیست بوم فضای مجازی است. در این زیست بوم، معلم، خانواده، دانش‌آموز نقش‌های کنشگر، مجزا و تأثیرگذاری خواهند داشت.
اما باز کردن مدارس را دستوری هم نمی‌شود انجام داد. باید به مناطق، استان‌ها، استانداری‌ها اختیار داد تا آنها درگیر کار شوند و ان‌شاءالله هرچه زودتر به سمت حضوری شدن دانش‌آموزان پیش برویم.
چرا باید مدارس باز شوند؟
رنگ‌آمیز طوسی: اینکه چرا ما اصرار داریم به آموزش حضوری برگردیم و یک تلفیق از آموزش حضوری و مجازی در سال تحصیلی جدید داشته باشیم، دلایل زیادی دارد.
با بررسی کشورهای دیگر، مشاهده کردیم که اکثر کشورها مدارس را باز کردند؛ مدرسه باید آخرین جایی باشد که تعطیل می‌شود ولی متأسفانه در کشور ما، در خیلی از شهرها، شغل‌های دیگر بازگشایی داشتند اما آموزش و پرورش هنوز نتوانسته است به طور کامل باز شود.
باید خانواده‌ها را توجیه کنیم که چرا می‌خواهیم آموزش حضوری داشته باشیم و چرا به این قضیه اصرار داریم. باید خانواده‌ها در جریان قرار گیرند؛ امروزه خیلی از خانواده‌ها به مدارس مراجعه می‌کنند و می‌گویند که فرزندان‌مان دچار افسردگی، مشکلات روحی و روانی شدند و این موضوع نشان می‌دهد که تعاملاتی که دانش‌آموزان باید با هم در مدرسه می‌داشتند و آن اتفاقاتی که برای رشد اجتماعی بچه‌ها لازم بوده است که در مدرسه اتفاق بیفتد، دچار فراموشی شده است.
ما فقط توانستیم آموزش را داشته باشیم و مسائل تربیتی را خیلی نتوانستیم در آموزش مجازی بگنجانیم. اگرچه معلمان خیلی تلاش کردند اما ارتباط چهره به چهره معلم با دانش‌آموز اتفاق نمی‌افتاد و ارتباط همسالان حضوری نبود.
این مسائل که الان ایجاد شده است نتیجه فقدان آموزش تربیتی است. فراموش نکنیم که مدارس تنها کارشان آموزش نیست و کارکرد تربیتی دارند. در سال‌های آینده مشکلات زیادی را از لحاظ روحی و روانی با دانش‌آموزان خواهیم داشت. حتی در همکاران‌مان این مشکل ایجاد شده است. یعنی وقتی همکارمان ارتباط چهره به چهره با دانش‌آموز ندارد نمی‌تواند اعتماد پیدا کند که آموزشی که انجام داده است، موفق بوده یا خیر و این هم یک سردرگمی برای فرهنگیان به وجود آورده است.
از سوی دیگر مشکل چاقی، چشمی، گردن و کتف که به دلیل نشست‌های پی‌درپی ایجاد شده است، قابل اغماض نیست. بنابراین خانواده‌ها تلاش کنند تا با انجام واکسیناسیون و همکاری بیشتر با مدارس، این اتفاق را رقم بزنند و هرچه زودتر شاهد بازگشایی مدارس باشیم.
رنگ‌آمیز طوسی: درباره جذب نیروی انسانی در آموزش و پرورش، باید از طریق دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی باشد. مسیرهایی که مجلس یا جاهای دیگر به آموزش و پرورش تحمیل می‌کند باید بسته شود. در شورای عالی آموزش و پرورش هم این مسأله مطرح شد و اخیرا هم باز آیین‌نامه‌ای برای جذب نیروی انسانی داشتیم. در این آیین‌نامه ذکر شده است که مسیر باید دانشگاه فرهنگیان باشد.
در صورتی که قرار باشد از جای دیگری استخدام صورت گیرد، حتما باید دوره‌های لازم برای این افراد گذاشته شود. مثلا قصد داریم از فارغ‌التحصیلان نخبه دانشگاه‌ها در آموزش و پرورش استفاده کنیم. این افراد باید حتما یک دوره یکی، دوساله در دانشگاه فرهنگیان طی کنند و مسائل مرتبط با معلمی را در آنجا بیاموزند.
گودرزی: در حال حاضر معلمان در فرایند تصمیم‌سازی آموزش و پرورش، نقش چندانی ندارند گرچه انجمن‌های صنفی و گروه‌های محدود و بعضا با انگیزه‌های متفاوت به نمایندگی از معلمان تلاش‌هایی را انجام می‌دهند و جای تقدیر و تشکر هم دارد اما این مشارکت‌ها نظام‌مند نیست و بالتبع اثربخشی و کارآمدی مناسبی هم ندارند. اگر هم اثربخشی داشته باشند، محدود است.
در این راستا، در جلسه پیش از دستور شورای عالی، طرح سازمان نظام معلمی را طرح موضوع کردیم و تمایل داریم مشابه سایر اصناف و مشاغل حرفه‌ای مثل پزشکان، مهندسان، پرستاران، در امور صنفی و حرفه‌ای به صورت جامع و تخصصی حضور فعال داشته باشند.
تشکیل سازمان نظام معلمی با حضور قریب به یک میلیون معلم از سراسر کشور، اقدام مناسبی است که امیدوارم مراحل قانونی آن سریع‌تر انجام شود.
نوبختی: کرونا دست آموزش و پرورش را گرفت در این برهه زمانی که با سونامی بازنشستگی آموزش و پرورش مواجه بودیم و آموزش مجازی ارائه شد.
معلمانی بازنشسته شدند که از دانشسراهای تربیت معلم فارغ‌التحصیل شده بودند و از هر جهت معلمان کاملی بودند.
از سوی دیگر، در یک دوره، جذب منابع انسانی آموزش و پرورش بدون بررسی کارشناسی کم شد و از سوی دیگر جذب نیرو با مصوبه مجلس داشتیم. در مناطق محروم، از سرباز معلم و معلمان کم تجربه استفاده می‌شود که همه اینها حاکی از لزوم توجه به نیروی انسانی آموزش و پرورش است.
در پایان از دولت تقاضا داریم در خصوص افزایش حقوق بودجه آموزش و پرورش اقدامی شود و سهم آموزش و پرورش از GDP کم است و باید این سهم افزایش یابد.