رویداد۲۴ تنوع مدارس همواره به عنوان یکی از نقاط ضعف جدی نظام آموزش و پرورش ایران محسوب می‌شود و حتی برخی کارشناسان معتقدند بیش از 19 نوع مدرسه در کشور فعال هستند.
در کنار مدارس دولتی عادی که زیر سایه مدارس غیردولتی و خاص از سوی مسئولان وزارت آموزش و پرورش مورد کم‌توجهی قرار گرفته‌اند، مدارسی در حال فعالیت هستند که با عنوان مدارس خاص شناخته می‌شوند. (مدارس استعدادهای درخشان، شاهد، نمونه دولتی، وابسته و... بخشی از مدارس خاص هستند)
از سوی دیگر در حالی که مطابق اصل 30 قانون اساسی تحصیل رایگان تا پایان دوره متوسطه به عنوان حقی برای آحاد ملت تعیین شده است، اما تا کنون این امر به صورت کامل محقق نشده و سال‌هاست مدارس دولتی برای تامین هزینه‌های جاری خود از دانش آموزان مبالغی را اخذ می‌کنند.
توسعه مدارس خاص با توجیه عدالت!
شکل‌گیری انواع مختلف مدارس با توجیه برقراری عدالت میان دانش‌آموزان آغاز شد؛ علی الهیار ترکمن معاون سابق وزارت آموزش و پرورش این ماجرا را اینگونه شفاف می‌کند: « درباره توسعه مدارس غیردولتی از دهه هفتاد یک اشتباه کردیم، وقتی قرار شد مدارس غیردولتی دوباره شکل بگیرند، مسئولان آموزش و پرورش با گرفتن امتیاز، نخستین مدارس غیرانتفاعی را خودشان تأسیس کردند! بر همین اساس تمام ظرفیت‌ها و نهادسازی‌هایی که در آموزش و پرورش در اختیارشان بود به سمت برند‌سازی مدارس خود بردند پس از مدتی متوجه شدند کیفیت را از مدارس دولتی گرفته‌اند اما هیچ فردی جلوی آنها را نگرفت، هیچ نهاد نظارتی ورود پیدا نکرد و به آنها تلنگری نزد! وقتی متوجه شدند کیفیت مدارس دولتی کمرنگ شده و تقاضا به سمت مدارس غیردولتی بیشتر شده است از برند مدرسه خود ترسیدند و به متعددسازی مدارس و ایجاد انواع مدارس هیات امنایی، نمونه مردمی، نمونه‌دولتی و ... اقدام کردند تا نشان دهند عدالت آموزشی خدشه‌دار نشده است! در حالیکه با این کار مدارس دولتی را به قعر بردند.»
مکانسیم پولی و بازاری در آموزش دانش‌آموزان
برخی منتقدان وضعیت موجود معتقدند؛ سیاست‌مداران آموزشی مسببان اصلی وضعیت فعلی هستند چرا که شرایط را به گونه‌ای پیش برده‌اند تا مدارس دولتی عادی کیفیت و تنوع آموزشی لازم را ایجاد نکنند و والدین به سمت مدارس دولتی خاص یا مدارس خصوصی یا بازار کمک آموزشی بروند و نظام آموزشی در قالب یک مکانیسم پولی و بازاری، در حال تفکیک افراد بر اساس قدرت مالی برای برخورداری از سطوح مختلف آموزش است.
مدارس شاهد محلی برای ثبت‌نام‌های سفارشی؟!
مدارس شاهد جزو مدارس خاصی هستند که با وجود دریافت شهریه از خانواده‌ها اما ورود به آنها، پیش‌شرط‌های خاصی نیاز دارد؛ اگر چه گفته می‌شود عمده دانش‌آموزان مدارس شاهد فرزندان شهدا و ایثارگران هستند اما با کم شدن جمعیت هدف این موضوع از سوی برخی منتقدان تنوع مدارس مطرح می‌شود که مدارس شاهد محلی برای ثبت‌نام‌های سفارشی شده است، در شرایط فعلی تا چه اندازه به ادامه فعالیت این مدارس نیاز است، آیا نمی‌توان دانش‌آموزان خانواده شهدا و ایثارگران را در مدارس دولتی عادی داشت و به جای جداسازی، فوق برنامه‌های آموزشی مجزا به آنها ارائه داد؟!
بیشتر بخوانید: درآمد میلیاردی آموزش و پرورش از برنامه شاد +جزئیات
در همین رابطه با محمدرضا رزاقی مدیرکل امور شاهد و ایثارگران وزارت آموزش و پرورش گفت‌‌وگویی داشتیم که در ادامه مشاهده می‌کنید:
چه تعداد مدرسه شاهد در سراسر کشور داریم و چه تعداد دانش‌آموز در این مدارس مشغول به تحصیل هستند؟
1354 مدرسه شاهد در سراسرکشور و بیش از 400000 دانش آموز در این مدارس مشغول به تحصیل هستند.
46 درصد دانش‌آموزان از خانواده شهدا و ایثارگران نیستند
چه تعداد از دانش‌آموزان مدارس شاهد از خانواده شهدا و ایثارگران هستند؟ مابقی این دانش آموزان چه کسانی هستند؟
دانش آموزان مدارس شاهد مجموعاً به دو گروه اساسی تقسیم می‌شوند.
الف) دانش آموزان جامعه ایثارگری اعم از فرزندان معظم شهداء و جانبازان 70 درصد و بالاتر، فرزندان جانبازان 50 تا 69 درصد، فرزندان آزادگان و.... تا فرزندان و نوه رزمندگان هشت سال دفاع مقدس و جبهه مقاومت که سهم دانش آموزان گروه الف( جامعه ایثارگری) در سال تحصیلی 1400-99 حدود 216000 دانش آموز است که در واقع 54 درصد دانش‌آموزان مدارس شاهد را تشکیل می‌دهند.
ب) سایر دانش آموزان که عمدتا دارای رتبه‌های قرآنی، هنری ، ورزشی و علمی هستند، حدود 186000 دانش آموز یعنی 46 درصد دانش‌آموزان مدارس هستند؛ همانطور که ملاحظه می‌کنید با وجود فاصله گرفتن از دوران دفاع مقدس آمار جامعه ایثارگری در مدارس شاهد درصد قابل توجهی است.
یکی از انتقادها به مدارس شاهد سفارش پذیری در ثبت نام است به گونه‌ای که برخی نقد دارند عمده دانش‌آموزان این مدارس ، فرزندان فرهنگیان هستند.
ابتدا لازم است بگویم که مبنای ثبت‌نام در مدارس شاهد، دستورالعمل ثبت‌نام و جدول امتیاز بندی است که هر ساله پس از اعمال تغییرات جزئی و اقتضایی ، به تصویب ستاد مرکزی شاهد متشکل از معاونان ارشد وزارت آموزش و پرورش و بنیاد شهید و امورایثارگران می‌رسد.
اما برگردیم به پاسخ سوال شما، اتفاقاً یکی از اجحاف‌ها در حق فرهنگیان همین نکته است که می‌گویند مدارس شاهد، مدارس فرهنگیان است، عمده فرهنگیانی که فرزندان آنها در مدارس شاهد مشغول به تحصیل هستند بیشتر به جهت امتیاز ایثارگری که دارند امتیاز لازم برای ثبت‌نام را بدست آورده‌اند نه به خاطر صرفاً امتیاز فرهنگی بودن. شما می دانید که نقش فرهنگیان، در دفاع مقدس نقش بی نظیری بوده و بیشترین شهید دفاع مقدس در میان اقشار مختلف مردم، نیزمربوط به معلمان و فرهنگیان است. نظام تعلیم و تربیت کشورمان حدود 5000 شهید معلم (که برخی از آنها از فرماندهان ارشد و میانی دفاع مقدس بوده‌اند) تقدیم نظام مقدس جمهوری اسلامی کرده است.
رئیس جدید بنیاد شهید اعلام کرده است شکل اداره و نوع فعالیت مدارس شاهد باید تغییر کند، چه تغییراتی باید در این زمینه اتفاق بیفتد؟
همانطور که خودتان گفتید: این نظر معاون محترم رئیس جمهور و رئیس بنیاد شهید است لذا بهتر است به این سوال، ایشان پاسخ بدهند. البته هر گونه تغییر در خصوص ساختار مدارس شاهد لازم است فرایند قانونی خود را طی کند از جمله طرح و تصویب در ستاد مرکزی شاهد و سپس تصویب در شورای طرح و برنامه شاهد یا حتی لازم باشد در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شود.
انتخاب معلمان مدارس شاهد چگونه است؟ آیا معلمان برتر در مناطق ، ابتدا به مدارس شاهد اختصاص می‌یابند؟
ساماندهی نیروی انسانی مدارس شاهد اعم از انتخاب مدیر ، معلمان و کادر اجرایی براساس دستورالعمل نیروی انسانی مدارس شاهد که در پورتال این اداره کل نیز بارگذاری شده است، و بر اساس آن معلمان و کارکنان مدارس شاهد با پیشنهاد مدیر مدرسه و تایید ستاد شاهد مناطق یا شهرستان‌ها منصوب شده و ابلاغ دریافت می‌کنند.در مجموع ادارات آموزش و پرورش مناطق با توجه به بضاعتی که دارند تلاش می‌کنند برترین معلمان را به مدارس شاهد اختصاص دهند.