مهشید ناصحی، رئیس اداره کنترل سل مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره شیوع سل در ایران و کشورهای دیگر پاسخ داد.
چه اتفاقی در دنیا در ارتباط با بیماری سل در حال رخ‌دادن است؟
اتفاقی که درباره بازگشت سل افتاده، مربوط به امسال نیست؛ زمانی که من دوره پزشکی را طی می‌کردم، صحبت از این بود که تا سال ٢٠٠٠، از بیماری سل، تنها یک نام و آن هم در کتاب‌ها باقی بماند، چرا که آن زمان درمان بیماران مبتلا به سل موفق بود؛ آن‌قدر شرایط کنترل سل ایده‌آل بود که برخی از کشورها آسایشگاه‌های مسلولان را تعطیل کردند؛ چون دیگر احساس نیاز به وجود این مراکز و در نظر گرفتن بودجه برای کنترل آن نمی‌کردند. اما این یک غفلت بود، همین احساس امنیت در ابتلا به این بیماری کشورها را با مشکل مواجه کرد. زمانی که در سال ١٨٨٢ اچ‌آی‌وی ایجاد شد، سل هم به‌تدریج بازگشت، همه اینها در حالی بود که آن زمان سل مقاوم به درمان جای خود را به بیماری سل معمولی داده بود.
یعنی استارت بازگشت سل از دهه ٨٠ میلادی زده شد؟
خیر از دهه ٧٠ بود که به‌تدریج نشانه‌هایی از سل دیده شد. در حالی که
قرار بود تا سال ٢٠٠٠ این بیماری در کشورها به حداقل برسد؛ اما در سال
١٩٩٣ مجمع بهداشت جهانی از سل به‌عنوان یک اورژانس جهانی یاد کرد؛ این
نخستين‌باری بود که مجمع بهداشت جهانی یک بیماری را اورژانسی عنوان می‌کرد،
چرا که روند سل افزایشی شده بود، از همان سال هم برنامه‌های مرتبط با آن
ایجاد شد.
بعد از دهه ٧٠ میلادی، بازگشت مجددی برای سل رقم خورد؟
از سال ٢٠١٤ دوباره بازار سل داغ شد. اگر همین حالا هم آمارهای سازمان
جهانی بهداشت را ببینید، متوجه رشد تعداد مبتلایان می‌شوید؛ به طوری که
موارد این بیماری در دنیا در سال ٢٠١٤، ٩,٤میلیون نفر بود که این عدد در
سال ٢٠١٥ به ١٠.٤میلیون نفر رسید. این آمار عجیب بود، چرا که قبل از آن
اعلام کرده بودند که سال به سال موارد ابتلا به سل کمتر شده است.
این افزایش آمار را چقدر می‌توان به ماجرای افزایش سیل مهاجرت پناهجویان کشورهای جنگ‌زده مرتبط دانست؟
به هر حال اینها در بالا رفتن آمارها تأثیر داشته است؛ حالا خود اروپا هم نسبت به این موضوع توجه بیشتری نشان می‌دهد. ما می‌گوییم که یک‌سوم مردم دنیا میکروب سل را در بدن دارند، کسی که در افغانستان زندگی می‌کند، احتمال ابتلایش بیشتر است تا کسی که در ایران زندگی می‌کند. شرایط استرسی، اغذیه نامناسب و... در ابتلا به این بیماری موثر هستند.
یعنی می‌توان گفت که این بیماری در دنیا در حال شیوع است؟
نمی‌شود به‌صراحت این را اعلام کرد. به هر حال سل اکنون تبدیل به دغدغه کشورها شده است؛ سازمان جهانی بهداشت هم اخیرا اعلام کرده که تا یک ربع قرن دیگر باید منتظر اپیدمی بعدی سل به دلیل افزایش بیماران دیابتی بود.
وضع در ایران چگونه است؟
در سال ١٩٩٣ که اورژانس جهانی در ارتباط با سل اعلام شد، صندوق مبارزه با سل، ایدز و مالاریا ایجاد شد؛ کشورها درخواست‌شان را می‌دانند و با اعلام کسری بودجه، به آنها از نظر مالی برای مقابله با این بیماری‌ها کمک شد. ایران هم برای یک دوره ٥ ساله از این کمک‌ها استفاده کرد که البته بیشتر این کمک‌ها را در زمینه زیرساخت‌ها و خرید تجهیزات پیشرفته صرف کرد؛ آن زمان ما به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانستیم تجهیزات وارد کنیم اما از این طریق نیازهای‌مان تأمین شد. در حال حاضر وضع ایران از نظر ابتلا به سل خوب است؛ اما فاکتورهای خطر نگران‌کننده‌ای وجود دارد؛ متأسفانه بیماران معتاد دچار شکست درمان می‌شوند که این خود سل را مقاوم به درمان می‌کند؛ بیماران دیابتی کنترل نشده به گروه مبتلایان به سل اضافه شده‌اند. ما بیماران مبتلا به اچ‌آی‌وی و هپاتیت را هم داریم که درگیر این بیماری هستند؛ مخصوصا هپاتیتی‌ها که داروی سل باید در کبدشان متابولیزه شود اما خودشان مشکل کبد دارند و به‌راحتی نمی‌توان برای آنها دارو تجویز کرد.