رویداد۲۴ | لیلا فرهادی: (این خبر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۴۰۳ به روزرسانی شده است) این هفته اسرائیل طی یک عملیات بی سابقه، سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان را ترور کرد. این چندمین عملیاتی است که اسرائیل علیه منافع ایران در منطقه، متحدان کلیدی و فرماندهان سپاه و نیروهای متخصص موشکی و هسته‌ای انجام میدهد. ایران تا پیش از عملیات وعده صادق در در نیمه‌شب ۲۵ فروردین ۱۴۰۳ به تلافی حمله هوایی به کنسولگری ایران در دمشق و کشته شدن محمدرضا زاهدی از فرماندهان ارشد نیروی قدس سپاه پاسداران، هرگز یک حمله مستقیم به اسرائیل را تجربه نکرده بود. تجربه عملیات وعده صادق و پیشروی‌های اخیر اسرائیل در حمله به مواضع و منافع ایران در خاک ایران و در منطقه نشان میدهد ارزیابی توان نظامی هر یک از این دو بازیگر جامعه بین‌الملل تا چه اندازه اهمیت دارد.
مهم آن است که بدانیم جنگ در یک لحظه آغاز خواهد شد و این درباره تمام‌های جنگهای جهان صادق است؛ از جنگ جهانی اول گرفته تا حمله روسیه به اوکراین. جنگ ایران و اسرائیل چگونه خواهد بود؟
پیش از این با آغاز دور هشتم مذاکرات هسته‌ای وین بار دیگر تنش‌ها میان ایران و اسرائیل افزایش یافته بود و حتی سپاه پاسداران ایران در آخرین رزمایش نظامی خود موشک بالستیک شلیک کرده و در یک ویدئو حمله موشکی و پهپادی به سایت هسته‌ای دیمونای اسرائیل را شبیه‌سازی کرد.
همان زمان جیک سولیوان مشاور امنیت ملی جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، به تل‌آویو سفر کرد و با مقامات عالی رتبه نظامی و سیاسی اسرائیل درباره مذاکرات وین مشورت کرده است. اسرائیل گفته بود آماده حمله نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران است و آمریکا هم گفته اگر مذاکرات به نتیجه نرسد سخت‌گیری علیه ایران را تشدید می‌کند.
بیشتر بخوانید: احتمال جنگ ایران و اسرائیل چقدر است؟/ نکاتی که بهتر است درباره شبیه‌سازی حمله به تاسیسات هسته‌ای دیمونا بدانید
مقایسه توان نظامی ایران و اسرائیل می‌تواند دید بهتری نسبت به وضعیت تهران و تل‌آویو به مخاطب بدهد. وبسایت «گلوبال فایر پاور» که یک وبسایت معتبر در حوزه نظامی است، قدرت نظامی ایران و اسرائیل را با اطلاعاتی که تا همین اواخر یعنی در سال ۲۰۲۴ در دسترس یوده مقایسه کرده است.
آنچه در این وبسایت و در واقع در شاخص مورد بررسی آن مدنظر قرار نگرفته توان هسته‌ای کشورهاست. لازم به ذکر است که ایران هیچ سلاح هسته‌ای ندارد، اما گفته شده اسرائیل ۷۵ تا ۴۰۰ کلاهک هسته‌ای انبار شده دارد.
شاخص دیگری که در گزارش گلوبال فایر پاور قابل اعتماد نیست، مساله توان هر یک از ادوات نظامی کشورهاست. برای مثال شاید به لحاظ تعداد، آشیانه جنگنده‌های ایران تفاوت چندانی با اسرائیل نداشته باشد اما به لحاظ قابلیت، جنگنده‌های فرسوده ایران در جنگ با جنگنده های پیشرفته اسرائیل تقریبا هیچ حرفی برای گفتن ندارند. از سوی دیگر در حوزه مهمات جنگی نیست به قابلیت هر یک از مهمات اشاره نشده و گزارش به مقایسه عددی اکتفا کرده است. در مورد اخیر، حمله اسرائیل به مقر حزب الله که به شهادت سید حسن نصرالله منجر شد با بمب‌های چند تنی سنگرشکنی انجام شده که ایران فاقد آن است. در یک جنگ مستقیم میان ایران و اسرائیل، آنچه تعیین کننده است نه تعداد مهمات بلکه قابلیت آنهاست.
درباره اعتبار این وبسایت باید تاکید کرد متخصصان فعال در گلوبال فایر پاور تلاش کرده‌اند بر پایه اطلاعات معتبر، صحیح، کامل، قابل اعتماد و به روز اقدام به مقایسه توان نظامی کشور‌ها کنند. اعتبار این وبسایت وابسته به اعتبار اطلاعات منتشر شده از توان نظامی کشورهاست.
اطلاعات مربوط به گزارش رویداد۲۴ بر اساس یافته‌های وبسایت گلوبال فایر پاور است که آخرین بار در سال جاری میلادی یعنی سال ۲۰۲۴ به روز شده است. شاخص مورد استفاده در رده‌بندی کشور‌ها بر اساس قدرت نظانی به شاخص PWR یا شاخص قدرت جهانی معروف است. این شاخص در واقع ۵۰ فاکتور را برای رتبه‌بندی قدرت نظامی کشور‌ها در نظر می‌گیرد و فرمولی را ایجاد کرده که با استفاده از آن بتوان کشورهای پیشرفته از نظر فناوری را با کشورهای کوچک کمتر توسعه یافته مقایسه کرد.
از جمله فاکتور‌های مورد بررسی در این شاخص نیروی انسانی، نیروی زمینی، نیروی هوایی، منابع طبیعی، نیروی دریایی، لجستیک و مالی. در زیرمجموعه نیروی انسانی فاکتور‌هایی مانند جمعیت، شبه نظامیان، سن ورود به نیروی نظامی، نیروهای فعال و نیروهای ذخیره مد نظر قرار می‌گیرد. در بخش مربوط به تجهیزان نظامی فاکتور‌هایی نظیر ناوگان آموزش دیده، قدرت ناوگان هوایی، ناوگان هلی کوپتر، ناوگان تهاجمی، راکت‌ها، قدرت تانک‌ها، هواپیمابرها، قدرت نیروی دریایی، نابودگر‌های نیروی دریایی، زیر دریایی، کشتی‌های گشت زنی، ناوچه‌ها، مین‌های دریایی و ناوگان نفت کش‌های کشور‌ها مقایسه میشود.
در بخش مربوط به وضعیت مالی ایران و اسرائیل هم مسائلی نظیر میزان استقراض خارجی، بودجه نظامی، ذخیره ارزی و طلا مورد بررسی قرار گرفته است. با استفاده از مقایسه شاخص قدرت‌های نظامی، ایران در بین ۱۴۰ کشور جهان رتبه ۱۴ از حیث امتیاز قدرت نظامی را برخوردار است. اسرائیل با سه پله ارتقا نسبت به سال گذشته، در این رده‌بندی رتبه ۱۷م را دارد.
جزییات این شاخص نشان میدهد جمعیت ایران تقریبا ده برابر جمعیت اسرائیل است. ایران از حیث جمعیت با ۸۷ میلیون نفر، رتبه ۱۷ در بین ۱۴۰ کشور و اسرائیل با ۹ میلیون نفر رتبه ۹۲ را دارد. در همین زیر شاخه تعداد نیروی انسانی آماده به خدمت دو طرف هم مورد مقایسه قرار گرفته است. به گزارش رویداد۲۴ ایران همچنین از این حیث با ۴۹ میلیون نیروی آماده به خدمت رتبه ۱۵در بین ۱۴۰ کشور و اسرائیل با ۳.۷ میلیون نیروی آماده به خدمت در رتبه ۹۲ قرار گرفته.
با توجه به سن سربازی در ایران سالانه ۱.۴ میلیون نفر آماده به خدمت در کشور وجود دارند که این به معنی رتبه ۱۶ ایران از این حیث در جهان است. اسرائیل با ۱۲۶ هزار نیروی سالانه در رتبه ۸۶ قرار گرفته.
در بین نیروهای نظامی ایران تنها ۶۱۰ هزار پرسنل فعال حضور دارند که رتبه ایران را در جهان به رتبه ۸ ارتقا داده‌اند. در اسرائیل ۱۷۰ هزار پرسنل نظامی فعال مشغول به کارند و رتبه این کشور در بین ۱۴۰ کشور مورد مطالعه، ۳۱ ام است.
نیروی نظامی ذخیره ایران با ۳۵۰ هزار نفر در رتبه ۲۰ جهان است. این رتبه در اسرائیل با ۴۶۵ هزار، شانزدهم است.
با در نظر گرفتن نهادی تحت عنوان بسیج، تعداد نیروهای شبه نظامی ایران بسیار قابل توجه است. ایران با ۲۲۰ هزار نفر نیروی شبه نظامی در رتبه ۱۰ جهان از نظر تعداد نیروهای شبه نظامی ایستاده. این رقم در اسرائیل ۳۵ هزار نفر و رتبه ۲۶ جهان است.
مطالبی برای مطالعه بیشتر در این زمینه
آیا دزدان اسناد هسته‌ای ایران از طریق باکو به اسرائیل فرار کردند؟
چرا اسرائیل و آمریکا حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران را شبیه‌سازی کردند؟
آیا روابط ایران و روسیه اسرائیل را در موضع ضعف قرار میدهد؟
پیامد درگیری اسرائیل و گروه جهاد اسلامی برای ایران چیست؟
همه ترورهای اسرائیل در ایران/ جنگ به چه نقطه‌ای رسیده است؟ +جدول
چقدر احتمال جنگ آمریکا و اسرائیل علیه ایران وجود دارد؟
وضعیت مالی ایران و اسرائیل هم در شاخص قدرت نظامی مورد مقایسه قرار گرفته است. در این شاخص ایران به طور قابل توجهی از اسرائیل عقب افتاده است. ایران با تقریبا ۱۰ میلیارد دلار بودجه دفاعی در رتبه ۳۳ جهان و اسرائیل با ۲۴.۴ میلیارد بودجه نظامی در رتبه ۱۹ ایستاده‌اند.
میران استقراض خارجی کشور‌ها هم در وضعیت مالی آنها تاثیرگذار است. ایران به واسطه تحریمها سهم کمی از استقراض خارجی را به خود اختصاص داده و در رتبه ۳۰ جهان است. میزان بدهی خارجی ایران تنها ۸ میلیارد دلار است که اختلاف قابل توجهی با رقیب نظامی خود اسرائیل دارد. اسرائیل با ۱۳۵ میلیارد دلار بدهی خارجی در رتبه ۷۶ ایستاده. از این نظر ایران وضعیت بهتری نسبت به اسرائیل دارد.
میزان ذخیره ارزی کشور‌ها هم در توان نظامی آنها موثر است. ایران با ده برابر جمعیت اسرائیل تنها ۱۲۷ میلیارد دلار ذخیره ارزی دارد و در در رتبه ۲۳ جهان ایستاده در حالی که اسرائیل با ۲۱۳ میلیارد دلار ذخیره در رتبه ۱۶ قرار گرفته. فاصله ایران و اسرائیل به دلیل کاهش درآمد‌های نقتی ایران در دوران تحریم به طور قابل توجهی زیاد شده است.
قدرت نیروی هوایی یکی از مهمترین شاخص‌های قدرت نظامی کشورهاست. ایران از زمان انقلاب تاکنون دسترسی به جنگنده‌های پیشرفته جهان نداشته. آخرین مدل جنگنده‌های پیشرفته‌ای که در ایران وجود داشته به قبل از انقلاب و جنگنده‌های اف-۱۴ برمی‌گردد. هرچند در این چهار دهه ایران سعی کرده از جایگزین‌های روسی یا مونتاژ داخلی استفاده کند، اما در حوزه جنگنده‌های نظامی مشکل جدی وجود دارد. این در حالی است که اسرائیل به پیشرفته‌ترین نوع جنگنده‌های نظامی یعنی اف-۳۵ دسترسی دارد.
ایران از حیث تعداد جنگنده با ۵۵۱ جنگنده در رتبه ۲۲ و اسرائیل با ۶۱۲جنگنده در رتبه ۱۹ قرار گرفته. در مورد جنگنده‌های تهاجمی رتبه ایران با ۱۸۶ جنگنده ۱۶ و رتبه اسرائیل با ۲۴۱ جنگنده تهاجمی ۱۰ است. کیفیت جنگنده‌های طرفین بر اساس سال تولید و تکنولوژی ساخت، زمین تا آسمان متفاوت است.
جنگنده‌های مختص حمله هم در این شاخص مورد بررسی قرار گرفته‌اند. این جنگنده‌ها در واقع برای هدف قرار دادن اهدافی بر روی زمین و با هدف پشتیبانی از نیروهای زمینی مورد استفاده قرار می‌گیرند و مهمات مختلف هوا به زمین را حمل میکنند. برای مثال سوخو-۲۴ روسیه و اف-۳۵ آمریکا در این زمره قرار می‌گیرند. بمب افکن غول پیکر بی-۵۲ بوئینگ آمریکا هم در این فهرست جای می‌گیرد.
ایران از حیث در اختیار داشتن جنگنده‌های مختص حمله با ۲۳ جنگنده در رتبه ۳۱ و اسرائیل با ۳۹ جنگنده در رتبه ۱۷ قرار گرفته‌اند.
یک شاخص دیگر هم در بین جنگنده‌های نظامی حائز اهمیت است و آن هواپیماهای ترابری نیروی نظامی است. این هواپیما‌ها برای جابه جایی نیروی انسانی و ادوات جنگی در فاصله‌های زیاد کاربرد دارند. ناوگان حمل و نقل هوایی می‌تواند شامل هواپیماهای بوئینگ سی-۱۷ یا ایرباس سی ان-۲۳۵ باشد.
ایران به واسطه وسعت سرزمینی از این حیث رتبه بالاتری نسبت به اسرائیل دارد. رتبه ایران با ۸۶ هواپیمای ترابری، ۷ و اسرائیل با ۱۲ هواپیما، در رتبه ۴۰ است.
قدرت ناوگان هواپیماهای آموزشی هم یکی از عناصر اثر بخش بر نیروی هوایی کشورهاست. انواع سکو‌ها و هواپیماهای آموزشی در این زیرمجموعه بررسی می‌شوند. ایران در این شاخص رتبه ۲۷ و اسرائیل رتبه ۱۹ جهان را دارند.
در حوزه جنگنده‌های ماموریت ویژه هم اسرائیل از ایران پیش افتاده. رتبه ایران در این زمینه ۲۷ و اسرائیل ۱۹ است.
تعداد هلیکوپتر‌های ایران هم از اسرائیل کمتر است. ایران در مجموع کمتر چیزی حدود ۱۴۲ فرورند هلیکوپتر دارد و و اسرائیل با ۱۹۴ فروند هلیکوپتر. این آمار مربوط به ترکیب هلی کوپترهای عادی و تهاجمی دو کشور است.
قدرت نیروی زمینی شاخص اصلی دیگری در میان زیرمجموعه شاخص قدرت نظامی است. تعداد تانکهای زرهی کشور‌ها در این زیر مجموعه مورد مقایسه قرار می‌گیرد. ایران با چندین پله افت رتبه در این حوزه رتبه ۱۲ و اسرائیل رتبه ۱۸ را دارند.
ناوگان خودرو‌های زرهی ایران نیز از اسرائیل مجهز‌تر است. ایران با ۶۵ هزار وسیله نقلیه زرهی در مقام ۹ جهان و اسرائیل با ۴۳ هزار وسیله نقلیه در رتبه ۱۵ قرار گرفته‌اند.
در مورد توپخانه خودکششی هم وضع ایران از اسرائیل با فاصله کمی بهتر است. توپخانه خود-کششی یا خودرو به خودرو‌های نظامی مجهز به توپ‌های جنگی گفته میشود. راکت انداز‌ها هم در این زیرمجموعه قرار می‌گیرند. ایران رتبه ۹ جهان و اسرائیل رتبه ۱۱ جهان را دارند. در مورد قدرت تانکهای دو کشور هم ایران با ۲ هزار دستگاه تانک در رتبه ۱۲ و اسرائیل با هزار و ۳۰۰ تانک در رتبه ۱۸ قرار گرفته است.
به طور کلی ناوگان نیروی دریایی ایران رتبه ۳۷ و ناوگان نیروی دریایی اسرائیل رتبه ۴۶ جهان را دارند. هیچ یک از ایران و اسرائیل ناو هواپیمابر و هلیکوپتربر، ندارند، اما وضعیت ایران که در حوزه دریا بسیار بهتر از اسرائیل بود، افت قابل توجهی داشته است. ایران در مورد تعداد زیردریایی‌ها همچنان وضعیت بهتری دارد. ایران با ۱۹ زیردریایی در مقابل ۵ زیردریایی اسرائیل در رتبه ۷ جهان ایستاده. اما وضعیت اسرائیل در کشتی‌های گشت زنی بهتر از ایران است. اسرائیل ۴۵ کشتی گشت‌زنی و ایران ۲۱ کشتی دارد.
لجستیک کشور‌ها هم در قدرت نظامی آنها موثر است. از جمله شاخص‌های زیرمجموعه لجستیک می‌توان به تعداد فرودگاه، تعداد بنادر و ترمینال‌ها، نیروی کار، جاده و ریل اشاره کرد. این شاخص به طور مستقیم با وسعیت سرزمینی کشور‌ها رابطه دارد و از این رو عجیب نیست که ایران در مجنوع در حوزه لجستیک برتری قابل توجهی نسبت به اسرائیل داشته باشد.
برای مثال ایران از حیث تعداد فرودگاه در رتبه ۲۱ جهان و اسرائیل در رتبه ۸۴ ایستاده. در مورد تعداد نیروی کار ایران با ۲۷ میلیون نیروی کار در رتبه ۲۴ و اسرائیل با ۴.۱ میلیون نیروی کار در رتبه ۹۱ جهان است.
منابع طبیعی از جمله نفت هم از شاخص‌های موثر بر قدرت نظامی است. ایران نهمین کشور جهان از نظر تولید نفت است این در حالی است که رتبه اسرائیل در تولید نفت ۱۴۵ام در جهان است. در مورد میزان ذخایر نفتی قطعی ایران با ۲۱۰ میلیارد بشکه نفت ذخیره شده رتبه ۳ جهان را دارد. رتبه اسرائیل با ۱۲ میلیون بشکه نفت ۷۱ است.
تقریبا در تمام شاخص‌های مورد بررسی، شاخص جغرافیا مدنظر قرار گرفته، اما به طور مستقل هم این عنصر باید مقایسه شود. ایران با ۱.۶ میلیون کیلومتر مربع مساحت در رتبه ۱۷ و اسرائیل با ۲۰ هزار کیلومتر مربع در رتبه ۱۳۲ جهان قرار گرفته‌اند.
ایران ۵ هزار کیلومتر مرز مشترک با کشورهای همسایه دارد و اسرائیل هزار کیلومتر. این شاخص در واقع با قدرت نظامی کشور‌ها رابطه عکس دارد چرا که داشتن مرز مشترک به منزله وجود تهدید‌های نظامی بیشتر علیه کشورهاست.
در مورد مرز دریایی هم وضع به همین منوال است. ایران ۲.۴ هزار کیلومتر خط ساحلی و اسرائیل ۲۷۳ کیلومتر خط ساحلی دارد. ایران در این زمینه در رتبه ۴۱ جهان و اسرائیل در رتبه ۹۳ ایستاده است. داشتن آبراهه، اما به منزله قدرت نظامی بیشتر است. اسرائیل هیچ آبراهه‌ای ندارد درحالی که ایران ۸۵۰ کیلومتر آبراهه دارد. یکی از مهمترین آبراهه‌های تحت کنترل ایران تنگه هرمز است که به تنهایی شاخص مهمی برای قدرت نظامی ایران به شمار می‌رود.