رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: بعد از اعتراض گسترده مردم قزاقستان به دو برابر شدن قیمت بنزین در این کشور، توکایف رئیس جمهوری این کشور بعد از یک استعفای چندساعته به همراهی نیروهای پیمان امنیت جمعی که به نام «صلح‌بان» وارد این کشور شده بودند، بار دیگر به سرکار خود برگشت.
نیروهای سرکوبگر، مردم معترض را با تفنگ نشانه رفتند و دادستانی کل قزاقستان خبر داد بیش از ۴ هزار نفر دستگیر شدند. همچنین تعداد زیادی از معترضان هم جان خود را از دست دادند. کریم ماسیموف رئیس سابق کمیته امنیت ملی که به دنبال اعتراض‌های اخیر از سمت خود برکنار شد نیز بازداشت شد و در این فضا مقامات قزاقستان مدعی شدند که اعتراضات این کشور به خاطر دخالت نیروهای خارجی بوده است. مقصود آنها از نیروی خارجی، آمریکا بود. اما تا چه اندازه دخالت کشور حارجی در اعتراضات قزاقستان واقعیت دارد؟
بیشتربخوانید: سرکوب معترضان قزاق به دست صلح‌بانان روسی / واکنش ایران به اعتراضات قزاقستان چه بود؟
حسن بهشتی پور کارشناس مسائل سیاست خارجی به رویداد۲۴ می‌گوید: تحولاتی که در قزاقستان شاهد هستیم، در واقع یک شوک بزرگ برای همه کسانی بود که اتفاقات را دنبال می‌کردند. زیرا در مقایسه با سایر کشورهای آسیای مرکزی، وضعیت اقتصادی بسیار خوبی داشت، اما به دلیل انجام اصلاحات اقتصادی نخست وزیر قبلی این کشور که برکنار شد، نرخ سوخت را به خصوص گاز مایع که بیبشترین مصرف را در این کشور دارد تقریبا دو برابر افزایش داد. این افزایش سوخت نخست وزیر سابق را در موقعیتی قرار داد که رئیس جمهور این کشور، او را برکنار کرد تا معترضان را آرام کند اما اعتراضات به سایر کشور‌ها سرایت کرد و حتی مجسمه نظربایف رئیس جمهور سابق را پایین کشیدند. وضعیت به نحوی بود که برکنار شدن مسئولان هم نتوانست اعتراضات را آرام کند. بنابراین توکایف تنها راهی که در مقابل خود دید، این بود که از کشورهای هم‌پیمان خود بخواهد که به آنها کمک کنند و بنا برتقاضای توکایف نیرو اعزام کردند.
بهشتی پور با بیان اینکه شواهد نشان می‌دهد تا زمانی که اصلاحات مورد نظر، که مهمترین آن مقابله با فساد حکومتی است، این ناراضایتی ممکن است فعلا فروکش کند اما حتما جای دیگر سر باز می‌کند. قزاقستان در سه دهه گذشته گام‌های مهمی را برداشته، اما چون نظارت و کنترل مطبوعات بر عملکرد دولت وجود ندارد و این کشور تحت سانسور و سرکوب شدید است، فساد و رشوه‌خواری افزایش پیدا کرده و مشکلات عمده ای را برای طبقه متوسط و رو به پایین جامعه ایجاد کرده و به همین دلیل اعتراضات مردمی شکل گرفت.
این کارشناس معتقد است که افزایش قیمت بهانه‌ای برای مردم بود که با دولت و حکومت مخالفت کنند و اعتراض خود را نشان دهند. در چندسال گذشته یک گردش نخبگان صورت گرفته اما نظربایف همچنان رئیس کمیته امنیت ملی بود و حتی اسم آستانه را بر اساس اسم کوچک نظربایف گذاشتند که به نوعی خود را پدر معنوی قزاقستان می‌داند. با وجود اینکه بعد از سه روز از اعتراضات، برخی از مسئولین از جمله نظربایف استعفا کردند و برکنار شدند، اما باز هم معترضان راضی نشدند. حتی توکایف معترضان را تروریست خوانده و زمینه را برای همه جور سرکوب مخالفان فراهم کرده است، اما اعتراضات تا زمان اصلاحات سیاسی و اقتصادی احتمالا ادامه خواهد داشت.
بهشتی پور با اشاره به نقش روسیه در این کشور گفت: بعد از بلاروس، قزاقستان دومین متحد بزرگ روسیه در جمهوری شوروی سابق محسوب می‌شود و روابط بسیار خوبی با هم دیگر دارند و رئیس جمهوری قانونی قزاقستان می‌تواند از پیمان امنیت جمعی درخواست کمک کند.
این فعال سیاسی با بیان اینکه معتقدم آمریکا نقش دخالتی در این موضوع ندارد، تصریح کرد: شرکت‌های آمریکایی بزرگترین سرمایه‌گذاران نفت در این کشور هستند، بنابراین سقوط دولت توکایف به ضرر آمریکا و کشورهای آمریکایی است، از همین رو بعید می‌دانم نقشی در این موضوع داشته باشند. اتفاقا اوکراینی‌ها به دخالت متهم شده‌اند زیرا درصد ناچیزی از قزاقستان، اوکراینی هستند. به هر حال وزیر سابق انرژی این کشور در دوران نظربایف، چندسال است که به اوکراین رفته و به عنوان یک ناراضی هم در اوکراین و هم در فرانسه فعالیت می‌کند، از همین رو او را متهم به دخالت و تشدید اوضاع کرده‌اند. اما معتقدم نفوذ و جایگاه این فرد به حدی نیست که چنین شرایطی را ایجاد کند.
بهشتی پور ادامه داد: اگر بگوییم کار آمریکا بوده، پس علیه منافع خودش گام برداشته است. قزاقستان روابط بسیار خوبی با آمریکا دارد و به هیچ عنوان حکومت ضد آمریکا نبوده یا منافع آمریکا را به خطر نیانداخته است. نمی‌دانم برخی چگونه و بر چه اساسی این اقدام را «انقلاب رنگی» می‌نامند.
او با اشاره به وضعیت این کشور در روز‌ها و ماه‌های آتی گفت: با تغییرات اساسی ایجاد شده، توکایف عملا اختیارات نظربایوف را محدود کرد. او کنار رفته و قدرت توکایف هم تحکیم شده است و بنابراین در آینده اگر بر سر قدرت بماند، جایگاه محکم‌تری خواهد داشت. با توجه به اینکه ۲۰ درصد جمعیت قزاقستان، روس‌تبار هستند، روسیه به خود حق می‌دهد که دخالت کند و از قدرت توکایف دفاع کند.