رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: در راستای مذاکرات وین، مذاکرات هیات‌های ایرانی و عربستانی در بغداد و برای رفع تنش‌ها در حال انجام است. در جدیدترین اتفاق با اعزام سه دیپلمات ایرانی، نمایندگی ایران نزد سازمان همکاری اسلامی فعالیت مجدد خود در جده را از پس از ۶ سال وقفه از سرمی‌گیرد. کمیسیون امنیت ملی نیز اعلام کرده که به زودی سفارتخانه‌های دو کشور بازگشایی خواهند شد. رابطه تهران-ریاض با آمدن دونالد ترامپ و آتش زدن سفارت عربستان در ایران توسط تندروها، باعث بسته شدن سفارت‌های دو کشور و تنش بیشتر شد. همچنین موضوعاتی مانند اختلاف نظر در جنگ یمن و جنگ سوریه نیز بر شدت این تنش‌ها افزود.
دولت سیزدهم نیز از همان ابتدا نشان داد که نگاهش متمرکز به شرق است و تصمیم دارد روابط تیره و تار شده خود با همسایگان و از همه مهمتر عربستان را ترمیم کند. ابراهیم رئیسی در اولین نشست مطبوعاتی خود بعد از پیروزی در انتخابات، به از سرگیری روابط دو کشور اشاره کرد. با توجه به احتمال بازگشایی سفارتخانه‌های ایران و عربستان و آغاز مذاکرات دو کشور، حسن هانی زاده کارشناس مسائل خاورمیانه، در گفتگویی با رویداد۲۴ آینده تهران و ریاض را بررسی کرده است.
بیشتربخوانید: پیچیدگی‌های روابط ایران و عربستان
حسن هانی زاده می‌گوید: مذاکراتی که از ۸ ماه قبل بین دوتیم سیاسی امنیتی ایران و عربستان در بغداد با نظارت دولت مصطفی الکاظمی در جریان است و با یکسری پیشرفت‌ها نیز همراه بوده است. برخی از پرونده‌ها مهم در رابطه با مناسبات تهران-ریاض، مسئله محور مقاومت و همچنین شرایط منطقه، همکاری‌های سیاسی و امنیتی ایران و عربستان در شورای همکاری خلیج فارس، دریای عمان و ... مورد بحث و بررسی قرار گرفت و پیشرفت‌هایی نیز حاصل شده است.
او ادامه داد: مهمترین موضوع مورد اختلاف میان دو کشور جنگ یمن است. عربستان از چند سال گذشته جنگ ظالمانه‌ای را علیه یمن آغاز کرد و اکنون به بن‌بست خورده است و بعد از هزینه ۳۵۰ میلیارد دلاری برای ائتلاف عربستان علیه یمن، این کشور نتوانست دستاورد‌های قابل قبول نظامی به دست بیاورد و نتیجه آن کشتار هزاران زن و کودک یمنی بود؛ لذا یکی از مسائل مورد بحث دو کشور مسائل یمن و گفتگو‌های یمنی و ایجاد راهکار سیاسی برای همزیستی مسالمت‌آمیز یمن و عربستان است، البته عربستان نمی‌خواهد حوثی‌ها در ساختار سیاسی این کشور نقش داشته باشند برای همین این اختلاف تاکنون حل و فصل نشده است.
این کارشناس با بیان اینکه بهترین و کم تنش‌ترین دوران رابطه ایران و عربستان متعلق به دوران آیت الله هاشمی بود، تصریح کرد: اوج همکاری‌ها و مناسبات سیاسی تهران-ریاض در دوره ۸ ساله ریاست هاشمی بود که به نکته قابل اتکایی رسید. در دوران خاتمی نیز شرایط بسیار خوب بود حتی در هشتمین نشست سران کشورهای اسلامی که در تهران در سال ۱۳۷۶ برگزار شد، عربستان در بالاترین سطح خود شرکت داشت و این نشان دهنده روابط قابل قبول دو طرف در آن زمان بود و تنش‌ها کم بود.
وی ادامه داد: در دولت احمدی نژاد مناسبات در چهارسال اول ریاست او خوب بود، این مناسبات، اما در دوره دوم ریاست جمهوری او به دلیل برخی از رخداد‌ها از جمله تنش‌ها میان دولت احمدی نژاد و عربستان، روابط تیره بود. در زمان روحانی در حالی که تلاش بسیار زیادی کردند تا روابط را بهبود ببخشند، اما مناسبات به شدت ناامید کننده شد. به دلیل حمله به سفارت عربستان، جنگ یمن، وضعیت سوریه، دوران ریاست جمهوری ترامپ و... مانع از این اتفاق می‌شد. پرتنش‌ترین دوران روابط با عربستان در دوره دوم ریاست جمهوری حسن روحانی بود که طبیعتا عوامل مهمی هم داشت.
بیشتر بخوانید: تغییر در روابط ایران و عربستان/ آیا پایان جنگ یمن و از سرگیری روابط تهران - ریاض نزدیک است؟
این کارشناس با بیان اینکه عربستان در شکل‌گیری روابط خود نشان داده که تابعی از عملکرد آمریکا است، تصریح کرد: عربستان مشکلاتی از جمله مسائل حقوق بشری، همکاری با فرانسه، توافقنامه‌های تجاری و نظامی میان دو کشور، نارضایتی آمریکا را به دنبال داشت از همین رو اکنون آمریکا و عربستان روابطی در سطح بالا ندارند و چون عربستان احساس انزوا دارد، به صورت تاکتیکی به ایران نزدیک شده و پیش‌بینی می‌شود که ثبات به نقطه پایداری میان دو کشور برسد. اما در هر حال تجربه ثابت کرده در روابط خود تابعی از اراده آمریکا است.
وی ادامه داد: مسائلی همچون همکاری عربستان با اسرائیل، فشار عربستان بر شیعیان شرق این کشور، جنگ یمن، جریان‌سازی رسانه‌های عربستان علیه ایران و ... مهمترین موضوعات مورد اختلاف دو کشور است. طبیعتا وقتی برجام به توافق برسد و ایران رابطه خوبی با اروپا برقرار کند، روی مناسبات منطقه خصوصا روی روابط دو کشور تاثیر مثبتی خواهد گذاشت. عربستان به سمت ایران متمایل خواهد شد. باید بدانیم که این عربستان است تمایل زیادی به بهبود روابط با ایران ندارد و از نفوذ ایران در منطقه وحشت دارد. آن‌ها از گروه‌های تروریستی داعش و القاعده و النصره علیه محور مقاومت استفاده کرد، لذا عربستان سعودی نوعی بلندپروازی در سیاست‌های خود اعمال کرده و قصد دارد که حضور فیزیکی، سیاسی و امنیتی خود رادر منطقه بیش از پیش کند.
هانی زاده با بیان اینکه اگر رابطه دوکشور بهبود پیدا کند تاثیر خوبی در منطقه خواهد گذاشت، یادآور شد: بحرین و امارات هم در این صورت روابط خوبی با ایران ایجاد خواهند کرد، دولت رئیسی عزم جدی دارد روابط دو کشور را بهبود ببخشد. اسرائیل در شکل‌گیری این رابطه مانع‌تراشی خواهد کرد. آمریکا نیز تمایلی ندارد، اما مانع‌تراشی هم نمی‌کند، اما دولت جو بایدن، چون نظر مثبتی به عربستان ندارد، عربستان هم سعی می‌کند خارج از دید آمریکا برای خود یک حاشیه امنی ایجاد کند.
وی ادامه داد: کویت، قطر و عمان در منطقه تلاش دارند روابط تهران-ریاض را بهبود ببخشند. در کشورهای اروپایی انگلیس نفوذ زیادی در کشورهای منطقه دارد و یک رقابتی میان انگلیس و فرانسه وجود دارد. اما فرانسه سعی می‌کند روابط دو کشور مستحکم شود، اما انگلیس نه، زیرا نگران نفوذ ایران در منطقه است.