رویداد۲۴ در سال‌های نه چندان دور مردم ما حتی در جنوب شهر هم در خانه‌هایی با حیاط‌های بزرگ، حوض آبی رنگ وسط آن و با سبک و سیاق سنتی ایرانی سکونت داشتند، اما افزایش افسار گسیخته اجاره خانه در این سال‌ها، شکل‌های مختلف حاشیه نشینی را ایجاد کرده که یکی از تازه ترین‌های آن، کانکس‌نشینی است.
با این که مشاوران املاک ،اجاره کانکس‌های نقلی ۱۰، ۱۵ متری و یا نهایتا ۳۰، ۴۰ متری را به طور رسمی نمی‌پذیرند، اما کافی است در اینترنت گشتی بزنید تا متوجه شوید این پدیده دو سه سالی است حتی در مناطق مرکزی و جنوبی تهران به تنها راه حل اقشار آسیب پذیری بدل شده که درآمدشان از کرایه خانه‌های حاشیه‌های شهر هم کمتر است. چنانکه اگر حقوق یک کارگر را چهار میلیون تومان هم در نظر بگیریم، یک سوم آن فقط صرف اجاره یک اتاقک فلزی ۱۰ متری می‌شود.
کانکس‌ها کجا مستقر می‌شوند؟
اینکه کانکس‌های کرایه‌ای در کجا مستقر می‌شوند و چقدر پول باید برای آن هزینه کرد، موضوعی است که یک مشاور املاک به آن پاسخ می‌دهد.
یکی از مشاوران املاک در منطقه ۱۰ تهران در گفت و گو با فرارو ابتدا اجاره دادن کانکس‌ها از سوی مشاوران املاک را انکار می‌کند و می گوید: «من فقط شنیده‌ام چنین مواردی در نقاطی همچون یافت‌آباد و نعمت‌آباد به‌وفور وجود دارد؛ چرا که بورس فروش و اجاره کانکس در این مناطق قرار داد. به همین دلیل می‌توان مواردی از اسکان خانواده‌ها را در کانکس‌های اجاره‌ای این منطقه پیدا کرد.»
او می‌گوید:«این حرف را از من نقل نکنید، اما دیده‌ام تعدادی از همکاران ما کانکس اجاره داده‌اند.»
تین مشاور املاک درباره اینکه کانکس‌ها کجا مستقرمی‌شوند که افراد یا خانواده‌ها بتوانند در آن ساکن شوند، ادامه می‌دهد«شنیده‌ام کانکس‌ها معمولا داخل خانه‌های قدیمی و نوساز حیاط دار مستقر می‌شوند.»
کانکس‌نشینی چقدر آب می‌خورد؟
یک کانکس ده متری در شهرستان پردیس با اجاره ماهانه یک میلیون و ۳۰۰ هزار تومان آگهی شده است. یک نفر دیگر برای اجاره کانکس ۱۲ متری در یافت آباد، ۱۰ میلیون پول پیش و ۶۰۰ هزار تومان اجاره ماهیانه طلب کرده است. یکی دیگر از آگهی دهندگان، کانکس ۲۰متری در منیریه تهران را ۵۰ میلیون تومان پیش و ۲۰۰ هزار تومان اجاره تعیین کرده است. به گفته آگهی دهنده، این کانگی به همه مکان‌ها و مراکز خرید دسترسی آسان دارد، سرویس آن مجزاست. بخاری و گاز دارد و حیاط ۱۵متری مستقل هم در اختیار مستاجر قرار می‌گیرد؛ ضمن آب، برق و گاز آن نیز رایگان است!
بیشتر بخوانید: زندگی در کانکس؛ دستاورد تلخ اقتصاد ایران/ افزایش اجاره بها چه بر سر مستاجران آورده است؟
پیامدهای کانکس‌نشینی
اما آسیب های اجتماعی و پیامدهای این سبک از زندگی مانند دیگر شکل‌های حاشیه نشینی، موضوعی است که به واکاوی بیشتر نیاز دارد. به همین خاطرنظر یک روانشناس اجتماعی را جویا شدیم.
دکتر علیرضا شریفی یزدی در گفت‌وگو با همشهری آنلاین دراین باره می‌گوید: «مقوله خانه در ایران با مسئله سرپناه فرق دارد. کانکس نشینی در واقع سکونتگاه غیررسمی به حساب می آید و پدیده سکونت گاه‌های غیر رسمی سالیان سال است مثل زاغه نشینی وجود دارد و در واقع کسانی که در حاشیه‌های شهر زندگی می‌کنند، در بیغوله‌هایی مثل کپرها، کانکس ها و ...سکونت دارند. این ها با هم فرقی ندارد. در حقیقت این موضوع با قشر آسیب پذیر مرتبط و دلیلش هم این است که این افراد سکونتگاه استاندارد برای زندگی ندارد.
این روانشناس اجتماعی درباره آسیب های این سبک از زندگی اضافه می کند: چه زاغه نشینی، چه کپرنشینی و چه کانکس نشینی حداقل استاندارهای سکونتگاه مورد نیاز انسان را ندارد و طبیعتا به دلیل اینکه مرکز تجمع افراد زیادی است و سطح برخورد ساکنان با یکدیگر بسیار بالاست، مهمترین آسیب‌اش افزایش خشونت وسطح اصطکاک بین افراد است.
شریفی یزدی می‌افزاید: احتمال انحرافات اخلاقی از جمله انحرافات جنسی به دلیل نزدیکی و قرابت بیش از حد و نداشتن دایره مشخص بین فردی دیگر آسیبی است که افراد ساکن در کانکس ها را تهدید می‌کند. از سوی دیگر، نداشتن فضای خصوصی یکی از معضلات این سبک زندگی است. وقتی یک انسان فضای خصوصی ندارد، به علایق و استعدادهایش و خلوت کردن‌هایی که هر فرد نیاز دارد، نمی تواند بپردازد و این موضوع، مشکلاتی را ایجاد می کند.
نبود نظارت بر ساکنان اتاقک‌های فلزی
به گفته این دکترای روانشاسی اجتماعی یکی از بحث های مهمی که درمورد کانکس نشینی وجود دارد این است که این افراد به دلیل اینکه جا و مکان رسمی و مشخص ندارد، در نتیجه نظارت اجتماعی بر روی آنها کمتراست و یا اصلا وجود ندارد. درنتیجه، خروجی‌اش این است که افراد به بزهکاری و اعمال مجرمانه دست می‌زنند.
شریفی یزدی یکی دیگر از آسیب های این نوع از حاشیه نشینی را افزایش خشم عنوان می‌کند و می‌گوید: «این افراد احساس می کنند به اندازه ای که حقشان است در جامعه به آن ها بها داده نشده است. از طرفی هم وقتی برخی درخانه های مجلل و مرفه سکونت دارند و این ها باید در چنین جایی زندگی کنند، ممکن است باعث ایجاد خشم و متعاقب آن پرخاش شود.»
او ادامه می دهد:در واقع، حاشیه نشینی در سکونتگاه‌های غیر رسمی با بافت های ناکارآمد و عمدتا فرسوده در بحث شهرسازی، مهمترین تبعاتش، افزایش آسیب‌های اجتماعی است. به دلیل اینکه سکونتگاه‌های غیر رسمی به خوبی رصد نمی‌شوند. از سوی دیگر، افرادی که در مناطق شهری زندگی می‌کنند همیشه برخی مسائل را مدنظر قرار می‌دهند. مثلا در برخورد با هممسایه ای که ۴، ۵ سال و یا بیشتر او را می شناسند به‌خاطر اینکه چشم‌هایی آنها را می‌بیند و قضاوت می‌کند، مراقب رفتارشان هستند. اما در سکونتگاه‌های غیر رسمی مثل کانکس این موارد وجود ندارد و همین موضوع آسیب‌ها را بالا می‌برد.
حساسیت زدایی از آسیب‌ها
شریفی یزدی می‌گوید: نکته مهمی دیگری که وجود دارد، عادی شدن شرایط است. وقتی که مردم و مسئولان یک مسئله ای را مکرر و به دفعات می بینند دچار پدیده آشنا زدگی می‌شوند. امروز بسیاری از ما وقتی گروهی از افرادی را می بینیم که تا کمر در مخازن زباله خم می شوند و در آنجا دنبال رزق و روزی‌شان می گردند، دیگر نه تعجب می کنیم ونه دلمان به درد می آید. درحالی که ۴، ۵ سال پیش اینطور نبود. چرا؟ چون خودبه‌خود تکرار یک موضوع، حساسیت زدایی می‌کند و باعث آشنازدگی می‌شود. همچنین موجب می شود که آدم ها این سبک زندگی را به عنوان یک سبک زنذگی بپذیرند در حالی که این سطح، برای زندگی سطح مناسبی محسوب نمی شود.
باید از غمخواران بشریت و همفکرانشون پرسید مثلا از آقای سید علی تویسرکانی بپرسید تا با ادعیه ها و مقایسه های عطر شیشه و چاه مستراح (که از نقلیات مقدس برگرفته اند) راه حلی ارایه دهند و این جماعت بدبخت رو لایق فنا شدن اعلام کنند.