او هم‌چنین معتقد است که حضور نیروهای نظامی کشورش در شمال عراق بیش از حد سیاسی شده و آنکارا چشم‌داشتی به خاک عراق ندارد.
رضا
هاکان‌تکین، سفیر ترکیه در تهران با حضور در ایسنا به سوالات خبرنگاران
درباره سیاست‌های کشور متبوعش درباره ایران و منطقه، حضور نیروهای ترک در
عراق و موصل و هم‌چنین توریسم و گردشگری بین دو کشور پاسخ گفت.
عادت داریم حرفهای‌مان را رو در رو بزنیم
او
در پاسخ به سوالی درباره دلیل موضع‌گیری مقامات ترکیه علیه ایران در برخی
مجامع مانند بیانیه مشترک با کشورهای حاشیه خلیج فارس که در ریاض برگزار
شد، گفت: ما دیدگاه‌های متفاوتی در مورد ایران ابراز نکرده‌ایم علاقه داریم
که رابطه‌مان با ایران در تمام حوزه‌ها گسترش دهیم و می‌خواهیم که روابط
منطقه‌یی ما هم همراه با آن گسترش یابد. شاید چیزی که تا حدی باعث می‌شود
این ذهنیت به وجود بیاید این است که ما خیلی صریح صحبت می‌کنیم ولی برخی از
کشورها در روی صحنه لبخند می‌زنند ولی پشت سر ایران صحبت می‌کنند و علیه
ایران فعالیت می‌کنند اما ما عادت داریم حرفهای‌مان را رو در رو بزنیم.
او
ادامه داد: بر عکس ذهنیتی که شاید در رابطه با مواضع‌مان در قبال ایران
وجود داشته باشد ترکیه در بسیاری از مجامع بین‌المللی از ایران حمایت
می‌کند. برای مثال در بحث جزایر سه‌گانه و مسائل مرتبط با آن ما در این
نشست (ریاض) به خاطر ایران تلاش کردیم و سعی کردیم که به ایران کمک کنیم.
10 روز پیش در ریاض نشست وزیران خارجه کشورهای شورای همکاری برگزار شد و یک
بیانیه‌ی مشترک منتشر شده بود که در متن اولیه این بیانیه جملات خیلی تندی
علیه ایران در خصوص جزایر سه گانه و هم در مورد سیاست‌های منطقه‌یی
استفاده شده بود، ولی ما با تلاشی که کردیم توانستیم این متن را کمی تغییر
داده و تلطیف کردیم.
با اعلام تعلق جزایر سه‌گانه به امارات مخالفت کردیم
سفیر
آنکارا در تهران گفت: آن‌ها می‌خواستند در بیانیه‌ای نهایی اعلام کنند
جزایر سه گانه متعلق به امارات است ولی ما گفتیم که این اشتباه است و پس از
آن جمله خنثی‌تری در بیانیه قرار گرفت تا دو کشور (ایران و امارات) با
یکدیگر دیدار کرده و مسائل را حل کند.
وی ادامه داد: در همان
بیانیه‌ی اولیه در مورد سیاست‌های منطقه‌یی ایران هم بیانات بسیار تندی
عنوان شده بود ولی ما این جملات را هم نرم‌تر کردیم. خیلی‌ها مسائل را
ندیدند و وقتی نهایتا بیانیه منتشر شد گفتند ترکیه هم در این نشست موضع
گرفته است. من در روزهای گذشته به دوستان‌مان در وزارت خارجه ایران این
مساله را توضیح دادم.
ترکیه خیلی بیش‌تر از آن چه که تصور می‌شود از ایران حمایت کرده و می‌کند
هاکان
تکین گفت: ما حتی اگر تبلیغ هم نکنیم می‌دانیم که ترکیه خیلی بیش‌تر از
آنچه که تصور می‌شود از ایران حمایت کرده و می‌کند. البته در خصوص
سیاست‌هایی که ایران پیگیری می‌کند، اگر نگرانی هم داشته باشیم آن را
مستقیم ابراز می‌کنیم زیرا بین دوستان واقعی روابط باید همین‌طور باشد.
ترکیه برای تمامیت ارضی و حاکمیت ملی عراق اهمیت ویژه‌ای قائل است
این
دیپلمات ترک در ادامه به سوالاتی پیرامون حضور نیروهای نظامی عراق در
بخش‌هایی از خاک عراق پاسخ داد و درباره مواضع دولت آنکارا در این زمینه
گفت: ترکیه جزء کشورهایی است که برای تمامیت ارضی و حاکمیت ملی عراق به
دلایلی چون همسایگی و داشتن حدود 350 کیلومتر مرز مشترک اهمیت ویژه‌ای قائل
است.
او ادامه داد: با این حال متأسفانه در تاریخ معاصر عراق به
ویژه از 1990 به بعد شاهد بی‌ثباتی عمیقی هستیم و متاسفانه حکومت مرکزی
این کشور هم نتوانست حاکمیت خود را در چهار گوشه سرزمین عراق حفظ کند.
هاکان
تکین با بیان این که از نظر من این بی‌ثباتی‌ها در عراق از گذشته هم وجود
داشته و با ظهور داعش ایجاد نشده است، افزود: همین نبود ثبات در عراق ترکیه
را متحمل صدمات زیادی کرده است. برای مثال ترکیه در حالی بیش از 35 سال
است که با سازمان تروریستی پ‌ک‌ک که قرارگاه‌شان در اراضی کشور عراق یعنی
کوه‌های قندیل است مبارزه می‌کند که حکومت مرکزی عراق با گذشت حدود 30 سال
نتوانسته آن‌ها را از سرزمین خود بیرون کند.
وی با اشاره به افزایش
حرکت‌های تجزیه‌طلبانه در عراق، خاطرنشان کرد: همین امر هم موجب شده است که
در این سال‌ها ترکیه بیش از 4 هزار نفر از شهروندان خود را در حملات پ‌ک‌ک
از دست بدهد و این واقعیتی است که هیچ وقت نباید آن را نادیده گرفت .علاوه
براین توجه شما را به این موضوع جلب می‌کنم که وضعیت عراق هر روز بدتر شده
است و از سال 2003 به بعد به دنبال مداخله آمریکا در این کشور حرکت‌های
تجزیه‌طلبانه هم بیش‌تر شدند. من این بی‌ثباتی‌ها را به واسطه سیاست‌های
غلطی می‌دانم که در این کشور اعمال شده و این روند را تقویت کرده است.
سفیر
ترکیه در تهران ادامه داد: در این بخش به تابستان سال 2014 اشاره می‌کنم
که داعش از موصل شروع به تصرف بخش‌های زیادی از خاک عراق کرد. وقتی از موصل
صحبت می‌کنیم شهری را می‌گوییم که حدود 40 کیلومتر بیش‌تر با مرز ترکیه
فاصله ندارد و به دلیل نداشتن تسلط دولت مرکزی عراق بر اوضاع، امروز معضل
داعش هم به مساله حضور پ‌ک‌ک در عراق اضافه شده است.
هاکان تکین با
بیان این که وقتی داعش در مرز ترکیه در حال پیش روی است نباید از ما انتظار
داشته باشند که دست روی دست گذاشته و نظاره‌گر باشیم، گفت: طبیعتاً ما هم
ترجیح می‌دهیم که دولت مرکزی عراق بتواند با این تهدیدها مقابله کرده و
آن‌ها را برطرف کند؛ اما اگر چنین قدرتی را ندارند ترکیه بر اساس اصل "دفاع
مشروع" حق دارد امنیت خود را تأمین کند.
حضور ترکیه در موصل بیش از حد سیاسی شده است
او
ادامه داد: از سوی دیگه به نظر می‌رسد که حضور نیروهای ترکیه که برای
آزادسازی موصل به این منطقه آمده‌اند بیش از حد سیاسی شده است و حتی
می‌توان گفت که اخبار رسانه‌ها را از موضوع اصلی منحرف کرده است. در واقع
حضور نظامی ما در بعشقیه در شمال موصل به زمانی باز می‌گردد که مقام‌های
عراقی از ترکیه دعوت کردند تا به منظور آموزش نیرو برای مشارکت در آزادسازی
موصل به این منطقه بیایند.
این دیپلمات ترک در مورد حضور اولیه
نیروهای ترکیه در شمال عراق، گفت: در ماه مارس 2016 در بعشقیه کمپی دایر شد
و وزیر دفاع عراق شخصا از آن بازدید کرد و حتی در 6 یا 7 ماه آغازین
افتتاح این کمپ حقوق افرادی که در آن آموزش می‌دیدند را هم دولت عراق
پرداخت کرد. آموزش نیروها برای مقابله با داعش و آزادسازی موصل در این
منطقه ادامه داشت تا این که در دسامبر 2016 مورد هدف حمله راکتی قرار
گرفت و بعد از این حملات، نیروهای خود را برای دفاع از این کمپ و تأمین
امنیت این منطقه افزایش دادیم که با مخالفت دولت عراق روبه‌رو شدیم.
وی
ادامه داد: هنوز هم نمی‌دانیم که چرا موضع‌گیری مقام‌های عراقی در خصوص
این کمپ تغییر کرد. چه بسا دستوراتی دریافت کردند که بعد از آن شروع به
مخالفت کردند.ترکیه بابت مقابله با داعش به شکل ناعادلانه‌ای مورد انتقاد
قرار گرفت. این در حالی است که بارها اعلام کردیم که حضور ما در شمال عراق
با هدف آموزش نیرو برای مبارزه با تروریسم است و هیچ گوشه‌چشمی به خاک عراق
نداریم.
هاکان تکین با اشاره به سفر هفته گذشته قائم مقام وزیر
امور خارجه ترکیه به بغداد تاکید کرد: در این سفر دو طرف تبادل‌نظرهایی
داشتند و در آن‌جا مواضع خود را در خصوص حضور نیروهای ترکیه در شمال عراق
ابراز و در برخی موارد هم تصمیماتی اتخاذ کردند. به طور کلی هدف ما این است
که بتوانیم این مسأله را با برادران عراقی خود حل کنیم. اما این که دقیقاً
در حین مبارزه با داعش و این روزهای حساس، حضور ترکیه در بعشقیه بزرگ شود
را دیدگاهی هدفمند و برنامه‌ریزی شده تلقی می‌کنیم.
وقتی در عراق بحث حاکمیت منطقی است که وضعیت عادی در آن‌جا حاکم باشد
سفیر
آنکارا در تهران در پاسخ به این سوال که با همه این توضیحات باز هم
مقام‌های عراقی معتقد به نقض حاکمیت این کشور توسط ترکیه هستند و آیا مطرح
کردن بحث دفاع مشروع به ترکیه اجازه نقض حاکمیت ارضی عراق را می‌دهد؟ گفت:
ما مشکلی در مورد تمامیت ارضی عراق نداریم ولی وقتی از حاکمیت ملی عراق
صحبت می‌شود باید به این سوال‌ها پاسخ دهیم که آیا آن‌ها در این منطقه حضور
دارند؟حکومت مرکزی عراق اجازه ورود به اقلیم کردستان را ندارد. از سوی
دیگر کوه‌های قندیل در دست پ‌ک‌ک است و منطقه موصل، تکریت و بخش بزرگی از
استان الأنبار تا چند وقت پیش در تصرف داعش بوده است. هم‌چنین وقتی از نقض
حاکمیت ملی عراق صحبت می‌کنیم دقیقا از چه چیزی صحبت می‌کنیم؟
او ادامه
داد: چرا دولت عراق از سازمان‌هایی که بخش‌های وسیعی از سرزمین‌شان را
تهدید می‌کند صحبتی نمی‌کنند؟ طبیعتاً وقتی در عراق بحث حاکمیت منطقی است
که در این کشور وضعیت عادی یک کشور حاکم باشد.
این دیپلمات ترک در
رابطه با صحبت‌های اخیر اردوغان در مورد موصل و اشاره به زمانی که این
منطقه جزئی از خاک ترکیه بوده است و این که آیا چنین ادعاهایی در این برهه
در مورد نقض حاکمیت ارضی عراق از سوی ترکیه ایجاد شبهه نمی‌کند؟ خاطرنشان
کرد: در خصوص سخنان رییس‌جمهور ترکیه تاکید می‌کنم که آقای اردوغان چنین
صحبتی داشتند؛ ولی باید به این نکته توجه کرد که آمریکا از ده‌ها هزار
کیلومتر آن طرف‌تر به عراق می‌آید و در مورد موصل اظهارنظر و تصمیم‌گری
می‌کند در صورتی که ترکیه صدها سال است که با تمام کشورهای منطقه در چارچوب
دولت عثمانی و به عنوان یک کشور زندگی می‌کرده است.
هاکان تکین هم‌چنین
در مورد برخی مباحث مطرح شده مبنی بر این که حضور ترکیه در آزادسازی موصل
برای امتیازگیری از آمریکا و عراق است، گفت: این موضوع حقیقت ندارد و ما
نمی‌خواهیم از دولت آمریکا یا عراق امتیاز بگیریم. تنها هدف ترکیه از حضور
در موصل تأمین امنیت خودمان است.
وی ادامه داد: از آن گذشته در
جریان جنگ‌های مهمی که در خلال جنگ جهانی اول اتفاق افتاده بود و مرزهایی
که در مجلس میثاق ملی تعیین شده بود و با استناد به نقشه‌های آن زمان
می‌گویم که موصل بخشی از خاک ترکیه بوده است. اما در تحولاتی که در حین
جنگ‌ها انجام شد موصل امروز خارج از خاک ترکیه قرار گرفته است.
سفیر
آنکارا در تهران با تاکید بر این که ترکیه نمی‌خواهد مجدداً پرونده‌های
گذشته در مورد موصل را باز کند، افزود: صحبت‌های آقای اردوغان هم برای شفاف
شدن دلایل اهمیت موصل برای ترکیه بود. ما نیتی برای رفتن به سراغ گذشته‌ها
نداریم و هیچ مشکلی هم با مرزهای موصل نداریم. ما باید به‌خاطر آوریم که
موصل چطور سقوط کرد. از یاد نبرید که در تابستان 2014 حدود 70 هزار نفر از
منصوبان مصلح دولت مرکزی عراق، پلیس و ارتش این کشور در موصل حضور داشتند و
یک گروه هزار نفری به اسم داعش آمدند و 70 هزار نفر تمام سلاح‌های سنگین
خود را رها کرده و فرار کردند. حال به نظر شما چنین دولتی می‌تواند به ما
درس حاکمیت بدهد؟
سیاست‌های ترکیه در موصل به تمامیت ارضی عراق کمک می‌کند
در
بخش دیگری از این گفت‌وگو هاکان تکین در پاسخ به این پرسش که شما
می‌گویید عراق حاکمیت ملی ندارد ولی حقیقت این است که شما در یک کشور دیگر
حضور پیدا کرده‌اید و دولت مرکزی مخالف این حضور است، فکر نمی‌کنید این
موضوع می‌تواند در آینده بدعتی خطرناک برای خود ترکیه باشد؟ تصریح کرد: خیر
ما باید به شرایط عینی هر کشور نگاه کنیم. ماده 51 کنوانسیون شورای امنیت
سازمان ملل حق مدافعه مشروع را برای این کشور در نوارهای مرزی در نظر گرفته
و به رسمیت می‌شناسد.
او ادامه داد: اگر حکومت مرکزی بتواند امنیت و
ثبات را در آن مناطق حاکم کند ما علاقه‌ای نداریم که سربازهای‌مان را به
عراق بفرستیم؛ ولی اگر این کار را انجام ندهیم ضرر آن متوجه خودمان می‌شود.
آرزوی می‌کنیم عراق بتواند مجدداً به شرایط عادی بازگردد؛ البته منظور من
از شرایط عادی این است که حکومتی روی کار باشد که تمام اقشار عراق را
نمایندگی کند. در هر صورت سیاست‌های ترکیه در موصل به تمامیت ارضی عراق کمک
می‌کند.
این دیپلمات ترکیه هم‌چنین در این رابطه با این که آیا
آنکارا برنامه‌هایی برای بعد از آزادسازی موصل و این که چه گروهی اداره
امور را در دست داشته باشند، دارد؟ گفت: ما در این مورد نگرانی داریم و
تنها انتظارمان این است که موصل از سوی مردم موصل اداره شود. سنی، شیعه،
ایزدی، کردها، اعراب و مسیحی‌های موصل می‌توانند جزو این‌ها باشند و تفاوتی
ندارد. مهم این است که موصل پس از آزادسازی توسط مردم خودش اداره شود.
در
بخش دیگری از این گفت‌وگو سفیر ترکیه در تهران در مورد روابط گردشگری
تهران و آنکارا و بحث پرداخت غرامت به ایرانی‌هایی که در زمان کودتای
نافرجام در ترکیه متحمل خسارت شده بودند، خاطرنشان کرد: حدود یک ماه و نیم
پیش در اجلاس گردشگری کشورهای جاده ابریشم برگزار شد. وزیر فرهنگ و گردشگری
ترکیه صحبت‌هایی با آقایان مسعود سلطانی‌فر، رییس سازمان صنایع دستی و
گردشگری و مرتضی رحمانی موحد، معاون گردشگری وی داشت و در حاشیه این
نشست‌ها هم شرکت‌های توریستی دو کشور هم با یکدیگر گفت‌وگو داشتند.
او
ادامه داد: ضرر متقابل است و فقط یک طرف متضرر نشده است. ما اعلام کرده
بودیم که ضررهایی که شرکت‌ها در شب کودتا و فردای آن روز متحمل شده‌اند را
می‌توانیم به عهده بگیریم؛ اما همان‌طور که می‌دانید فردای آن روز سازمان
میراث فرهنگی و گردشگری ایران ممنوعیتی را برای حضور تورها در ترکیه اعمال
کرد.
ترکیه نباید ضرر شرکت‌های گردشگری به دلیل تصمیم مقامات ایرانی را بدهد
هاکان
تکین با بیان این که ممنوعیت یک ماهه‌ای که برای سفر تورهای ایرانی به
ترکیه وضع شد می‌توانست پس از چند روز برداشته شود، خاطرنشان کرد: متاسفانه
بعد از حدود یک ماه و با اقدامات بسیار جدی که ترکیه انجام داد این
ممنوعیت لغو شود .این در حالی است که ترکیه با روسیه روابطش را چندان بهبود
نبخشیده بود ولی چند روز پس از کودتا روسیه ممنوعیت اعمالی خود را برداشت
ولی ایران یک ماه کامل این ممنوعیت را اعمال کرد.
سفیر آنکارا در تهران
تصریح کرد: این انتظار به جایی نیست که توقع داشته باشند ضرر و زیانی که به
خاطر تصمیمات مقام‌های ایرانی شرکت‌های گردشگری متحمل شده‌اند توسط طرف
ترکیه جبران شود.
سفر گردشگران ایرانی به ترکیه 30 درصد کاهش داشته است
وی
در پاسخ به این سوال که آیا آماری از بحثی که مطرح کردید یعنی ضررهایی که
به واسطه ممنوعیت یک ماهه حضور گردشگران ایرانی در ترکیه متحمل شده‌اید
دارید؟ گفت: میزان گردشگری که از ایران به ترکیه می‌آمد نسبت به سال گذشته
30 درصد کاهش یافته است. طبیعی است برخی به خاطر شرایط‌شان سفر را کنسل
کنند ولی اصلی‌ترین دلیل این کاهش ممنوعیتی بود که از طرف ایران برای
تورهایی که به ترکیه سفر می‌کنند اعمال شد.
هاکان تکین ادامه داد:
در سال ۲۰۱۵ حدود ۱.۷ میلیون گردشگر از ایران به ترکیه آمده بودند. این رقم
یک سال قبلش ۱.۶ میلیون بود که این آمار نشان می‌دهد میزان گردشگران
ایرانی که به ترکیه سفر می‌کردند رشد صعودی داشته است. از سوی دیگر با وجود
این که هنوز سال ۲۰۱۶ به پایان نرسیده است و ما آمار قطعی نداریم ولی تا
همین مدت شاهد کاهش 30 درصدی گردشگران ایرانی هستیم و این برای ما
نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند. با این حال براین باوریم که تعاملات گردشگری
تهران و آنکارا رو به جلو حرکت می کند.
وی با تاکید بر این که در
حال حاضر بررسی ضرر و زیان شرکت‌های گردشگری ایرانی در دستور کار ماست و
خیلی مشکل جدی در رابطه با آن‌ها نداریم، افزود: ما می‌خواهیم نگاه‌مان به
آینده باشد و صنعت گردشگری به طور متقابل در دو کشور گسترش یابد؛ چرا که
دو کشور ظرفیت‌های بسیاری زیادی در زمینه گردشگری دارند و اگر ایران بتواند
به شکل موثری خود را در ترکیه معرفی کند و زیرساخت‌های گردشگری خود را
توسعه دهد توریست بیش‌تری از ترکیه به این کشور خواهند آمد.
این
دیپلمات ترک با تاکید براین که تنها جذب توریست از کشورهای دیگر مهم نیست،
گفت: لازم است در زمینه گردشگری مانند احداث هتل و سایر زیرساخت‌های
گردشگری سرمایه‌گذاری شود که خوشبختانه دو کشور در این بخش ظرفیت‌های
بالایی دارند.