رویداد۲۴ لیلا فرهادی: روز گذشته خبرگزاری رویترز خبری را به نقل از دیپلمات‌های حاضر در وین بدون بردن نام منتشر کرد. بر اساس گفته‌های این منابع آگاه، توافق احیای برجام وارد فاز قدم‌های مشترکی از سوی هر دو طرف ایران و آمریکا برای بازگشت به تعهداتش شده و اولین قدم هم قرار نیست تعلیق تحریم‌های نفتی علیه ایران باشد.
نمایندگان ایران، روسیه، چین، فرانسه، آلمان، اتحادیه اروپا و آمریکا همچنان در حال مذاکره بر سر جزییات پیش‌نویس اولیه توافقند و همزمان غربی‌ها هشدار داده‌اند که زمان برای رسیدن به یک توافق در حال تمام شدن است. رویترز در گزارشی به نقل از هیات‌های مذاکره‌کننده گفته بیشتر بخش‌های متن پیش‌نویس نهایی شده، اما هنوز برخی مسائل حل نشده باقی مانده است.
بنا به گزارش رویترز ظاهرا پیش‌نویس تهیه شده ۲۰ صفحه دارد و در آن توالی اقدامات ذکر شده است. بر اساس این پیش‌نویس ایران باید ابتدا غنی سازی اورانیوم بالای ۵ درصد را متوقف کند. بعد از این اقدام اولیه، ۷ میلیارد دلار بدهی کره جنوبی به ایران که به واسطه تحریم‌های آمریکا در بانک‌های این کشور بلوکه شده‌اند آزادی شوند. همزمان ایران باید همه زندانیان غربی در زندان‌های ایران را هم آزاد کند.
بعد از اینکه اقدامات اولیه انجام شد، مرحله اصلی لغو تحریم‌ها آغاز می‌شود. دیپلمات‌های غربی نام روزی که این مرحله آغاز خواهد شد را «روز اجرای مجدد» گذاشته‌اند. (برگرفته از عنوان روز اجرای برجام که در سال ۲۰۱۵ به عنوان روز آغازین توافق هسته‌ای از آن یاد شد)
رویترز به نقل از دیپلمات‌های ارشد گفته طول مدت اجرای این مرحله مشخص نیست. در متن پیش‌نویس هم به جای مدت زمان اجرای این مرحله، از حرف «ایکس» به معنای مجهول استفاده شده است. دیپلمات‌هایی که خبر را به رویترز داده‌اند پیش‌بینی کردند این مدت بین یک تا سه ماه به طول بینجامد. در این مرحله ایران هم به غنی‌سازی اورانیوم ۳.۶۷ درصدی مورد توافق در برجام بازخواهد گشت.
گزارش رویترز یک بخش مهم دیگر هم دارد. ظاهرا در پیش‌نویس از واژه «تعلیق» به جای لغو تحریم‌ها استفاده شده است. به گزارش این رسانه، آمریکا قرار است تحریم‌های نقتی ایران را تعلیق کند و قرار نیست آنگونه که ایران انتظار داشته آنها را لغو کند. این یعنی تمدید تعلیق هر چند ماه یکبار باید انجام شود.
یک دیپلمات خاورمیانه‌ای که کشور متبوع و نامش مشخص نیست به رویترز گفته بر اساس توافق برجام، اوباما و ترامپ هر دو از تعلیق‌های ۹۰ تا ۱۲۰ روزه استفاده میکردند و به طور مستمر این تعلیق‌ها را تمدید میکردند تا زمانی که ترامپ از برجام خارج شد. این تعلیق‌ها قرار است عملا یک بار دیگر اعمال شوند.
در این پیش‌نویس ظاهرا خبری از تضمین آمریکا برای عدم خروج مجدد از برجام هم نیست. مقامات غربی به رویترز گفته‌اند ممکن نیست که بشود به ایران یک تضمین خدشه‌ناپذیر برای تصمیم دولت‌های آتی آمریکا داد. البته سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه خبر رویترز را تکذیب کرده و گفته «انتشار اطلاعات نادرست در پوشش گزارش‌دهی رسانه‌ای کاری خطرناک است. توافق نهایی برای صدور مجوز بازگشت آمریکا به برجام با گزارش بی‌منبع تحریف‌شده‌ای که شایعه‌سازی کرده است، بسیار متفاوت خواهد بود. با نزدیک‌شدن به روز‌های پایانی، باید منتظر تحریف‌های بیشتری بود.»
سایت خبری نورنیوز که به عنوان رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران شناخته می‌شود، گزارش رویترز را «فضاسازی غیرواقعی» خواند و نوشت: «ایران از ابتدا اعلام کرده تا زمانی که آمریکا گام‌های لازم در مسیر لغو تحریم‌ها را بر ندارد، هیچ‌گونه فعالیتی برای کاهش اقدامات هسته‌ای خود که در ردیف تعهدات برجامی است انجام نخواهد داد.»
به گزارش رویداد۲۴ اگر این پیش‌نویس درست باشد، عملا ایران عقب‌نشینی قابل توجهی از درخواست‌هایش کرده است. پیش از این حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران از ضرورت صدور یک «بیانیه سیاسی» از سوی کنگره آمریکا به عنوان تضمین عدم خروج مجدد این کشور از توافق هسته‌ای حرف زده بود. به کار بردن واژه بیانیه سیاسی به جای تبدیل برجام به پیمان بین المللی لازم الاجرا برای همه دولت‌ها، به خودی خود به منزله یک عقب‌نشینی استراتژیک از درخواست‌های اولیه ایران بوده است.
بیشتر بخوانید: دو راهی سخت در مذاکرات وین / آیا آمریکا برای حفظ برجام به ایران تضمین می‌دهد؟
دولت ابراهیم رئیسی با این شعار مذاکرات هسته‌ای را آغاز کرده که قرار نیست اشتباهات دولت روحانی در توافق برجام را تکرار کند. این اشتباه هم در واقع اشاره به خلایی در برجام داشته که به دولت ترامپ اجازه خروج از این توافق به صورت یک‌جانبه را داده بود.
با این فرض دولت رئیسی با ادعای داشتن دست‌بالا وارد وین شد. در مرحله اول مذاکره‌کنندگان ارشد مجبور شدند از درخواست‌هایی که به ادعای دیپلمات‌های غربی زیاده‌خواهانه بود عقب‌نشینی کرده و به پیش‌نویس تهیه شده در زمان مذاکرات سیدعباس عراقچی برگردند. در این مرحله دو پیش‌شرط اساسی به ادبیات دولت ابراهیم رئیسی در مورد برجام اضافه شد: اول «لزوم راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها» و دوم «اخذ تضمین برای عدم خروج مجدد از توافق» اما آنگونه که رسانه‌های غربی همچون رویترز گزارش کرده‌اند تا این لحظه هیچ یک از این دو خواسته در پیش‌نویس هم مورد اشاره هم واقع نشده است. واژه «تعلیق» جای عبارت «لغو تحریم‌ها» را گرفته و هنوز تضمینی به ایران داده نشده است.
علاوه بر اینها یک توافق جانبی هم مانند آنچه در برجام سال ۲۰۱۵ گذشت در حال اجرایی شدن است. ظاهرا قرار است ایران زندانیان آمریکایی و بریتانیایی را که به اتهام‌ها جاسوسی به حبس محکوم کرده در ازای دریافت ۷ میلیون دلار بدهی نفتی کره جنوبی آزاد کند.
خبرگزاری وال استریت ژورنال از وجود شش زندانی دوتابعیتی ایرانی در زندان‌های ایران خبر داده و به نام چها تن از آنها از جمله سیامک و باقر نمازی، مراد طاهباز، عماد شرقی اشاره کرده است. اگرچه تهران همواره استفاده از زندانیان سیاسی متهم به جاسوسی در ایران به عنوان یک کارت بازی را تکذیب کرده، اما واقعیت این است که کشوری که در تحریم است، از تمام ابزارهایش استفاده خواهد کرد؛ چنانچه آزادی زندانیان در ازای دریافت بدهی مسبوق به سابقه است. در سال ۲۰۱۵ هم ایران در ازای آزادی جیسون رضاییان و سه تن دیگر از زندانیان آمریکایی در ایران، ۱.۷ میلیارد دلار از پول‌های بلوکه شده‌اش در آمریکا را به شکل نقدی و با یک هواپیمای اختصاصی از آمریکا به مقصد تهران، دریافت کرد. آمریکا علاوه بر ارسال پول نقد، ۱۴ ایرانی که در لیست تحت تعقیب‌های اینترپل بودند را هم از فهرست خارج کرد.
یک تفاوت عمده بین توافق وین و توافق برجام وجود دارد و آن اینکه آمریکا و ایران در وین مستقیما مذاکره نمی‌کنند بلکه انگلیس که خودش ۳ زندانی دوتابعیتی در زندان‌های ایران دارد، به عنوان میانجی مذاکره بین ایران و آمریکا قرار دارد. همین مساله سبب می‌شود کار نسبت به قبل پیچیدگی‌های بیشتری داشته باشد و صِرف آزادی ایرانی- آمریکایی‌های دربند در ایران به توافق منتهی نشود.
از سوی دیگر مجموع بدهی‌های نفتی کشور‌هایی نظیر کره، عراق و چین به ایران ۳۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است. در صورت صحت ادعای رویتزر، ایران قرار است تنها با آزادسازی کمتر از یک چهارم پول‌های بلوکه شده‌اش، برنامه هسته‌ای خود را فعلا متوقف خواهد کرد.
از سوی دیگر رویتزر در گزارش دیگری اعلام کرده در اردیبهشت ماه امسال و پیش از انتخابات ریاست جمهوری، درست در زمانی که پیش‌نویس توافق مذاکره‌کنندگان ایرانی به ریاست سیدعباس عراقچی در وین آماده شده بود، منتقدان دولت روحانی با این ادعا که دولت با نادیده گرفتن این شروط قصد برداشتن گام به گام تحریم‌ها را دارد، عملا مذاکرات را متوقف و آن را به بعد از انتخابات موکول کردند.
پیش‌نویس منتشر شده توسط رویترز نشان می‌دهد عملا دولت ابراهیم رئیسی به چیزی کمتر از دستاورد‌های دولت روحانی راضی شده و همزمان شروطی که به عنوان الزامات اجرای برجام مطرح شده بود را هم نادیده گرفته است. در آن شروط اخذ تضامین و خروج از توافق در صورت وضع هر گونه تحریم پیش‌بینی شده است.