رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: هشتمین روز جنگ روسیه و اوکراین با کشته و زخمی شدن چند صد تن و خسارت‌های بی‌شمار ادامه دارد. کشورهای غربی عمدتا به حمایت از اوکراین برخاستند و آمریکا نیز تحریم‌های جدیدی را علیه روسیه اعمال کرد. ایران اما هنوز مواضع شفافی در قبال اتفاق رخ داده اتخاذ نکرده و به دلیل روابطی که با روسیه دارد، نتوانسته جنگ را تقبیح کند.
شرایط برای ایران بسیار دشوار است، اما آیا ایران راهی دارد که بتواند موضعی اتخاذ کند که بتواند هم نقشی فعال در اتفاقات منطقه داشته و هم بتواند به بحران پایان دهد. آیا ایران توانایی ایفای نقش میانجی روسیه و اوکراین را دارد؟ جهانگیر کرمی کارشناس مسائل روسیه به این سوالات پاسخ داده است.
کرمی به رویداد۲۴ می‌گوید: مواضع وزارت خارجه، دولت و رهبری نشان‌دهنده این است که با جنگ مخالف هستند و در عین حال نقش غرب در آغاز این جنگ را هم محکوم می‌کند. نکته‌ای که وجود دارد این است که ایران صراحتا هم تجاوز روسیه را محکوم نمی‌کند، چرا که معتقد است این غرب بوده که با اغوای دولت اوکراین، بحران را آغاز کرده است. البته این فقط موضع ایران نیست و دولت‌های متعددی هم تقریبا موضعی مانند ایران داشتند.
او می‌گوید: اگر تماس تلفنی رئیسی با پوتین را به تنهایی ملاک قرار دهیم، محل نقد و ایراد است، اما اگر مجموع مواضع ایران را برآیند مواضع وزارت خارجه و دولت در دو مرحله و همینطور سخنان رهبری ملاک قرار دهیم، مواضع ایران نکته عجیب و غریبی نیست.
کرمی با بیان اینکه سخت است کشور‌هایی مانند ایران یا ترکیه که بخواهند به جنگ پایان دهند، تصریح کرد: خواسته‌های روسیه یک حداقل و حداکثری دارد و این دولت اوکراین است که در حقیقت مستقیما با دولت روسیه وارد مذاکره شده است و منطقا میانجی نیاز ندارند زمانی که دو طرف مستقیما با همدیگر مذاکره می‌کنند؛ لذا ورود طرف‌های ثالث خیلی معنا نخواهد داشت. طرف‌های ثالث زمانی ورود می‌کنند که دیالوگ و ارتباط میان طرفین قطع شده باشد که در وضعیت موجود چنین اتفاقی رخ نداده است.
بیشتربخوانید: آیا ایران میتواند نقش میانجی در جنگ روسیه و اوکراین را بازی کند؟
این کارشناس مسائل روسیه ادامه داد: اگر زمینه برای میانجیگری وجود داشته باشد و دو طرف هم باهم مذاکره‌ای نداشته باشند، ورود طرف‌های ثالث برای میانجیگری نیازمند توان خاصی نیست و دو طرف بازیگر را باید بی‌طرف بدانند و در عین حال این بازیگر هم امکان نفوذ و تصمیم‌گیری در ساختار دو کشور را داشته باشد. از همین رو فکر می‌کنم کشور‌هایی مانند ایران و ترکیه از چنین جایگاهی برخوردار نیستند چرا که روسیه، ترکیه را بی‌طرف نمی‌داند و اوکراین هم بر اساس مواضعی که رئیسی داشت، ایران را بی‌طرف نمی‌داند؛ مگر اینکه سخنان رهبری در روز گذشته را ملاک موضع ایران قرار دهند که نمی‌دانم در دولت اوکراین چه نگاهی نسبت به این موضوع وجود دارد.
کرمی معتقد است روسیه در این ماجرا نیاز به حمایت کشور خاصی ندارد. او می‌گوید: ایران هم بنا بر سیاست خارجی خودش و اصول کلان سیاست خارجی که استقلال عمل است، موضع ایران باید بی طرفانه و البته فعال باشد به این معنا که طرفین را به حل و فصل مسالمت امیز بحران دعوت کند. از همین رو اینکه ایران بخواهد به دلیل ناتو، از یک طرف حمایت کند، این موضوع حتی در درون ساختار جمهوری اسلامی ایران هم طرفداران زیادی ندارد و لذا به نظر می‌رسد با وجود اینکه ایران همواره تحت فشار آمریکا بوده است، ولی در هر موضوعی که با کشورهای خارج از منطقه ایران مرتبط باشد، طبیعتا ایران نباید مواضع جانبدارانه نسبت به یک طرف اتخاذ کند، چرا که با اصول کلان سیاست خارجی ایران در تعارض است و همینطور خواست عمومی جامعه نیز همین است که ایران در مواقع بروز بحران در کشورهای دیگر، نقش جانبدارانه یک بلوک را نداشته باشد.
این کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه روند تحولات تا به امروز نشان می‌دهد که روسیه مصمم است که خواسته‌های خود را که بی‌طرفی اوکراین و خروج تسلیهات غربی از این کشور و تبدیل اوکراین به یک قلمرو امن برای روسیه است، همچنان پابرجا است. اوکراین هم وارد مذاکره با روسیه شده است که امکان توافق با روسیه کماکان وجود دارد و اگر روسیه به خواسته خودش مبنی بر بی‌طرفی اوکراین نتواند جامه عمل بپوشاند، طبیعتا این بحران ادامه‌دار خواهد بود و بعید است به سادگی خاتمه پیدا کند. تنها راه خاتمه این بحران این است که خواست‌های حداکثری روسیه مبنی بر پیوستن اوکراین به نهاد‌های منطقه‌ای روس‌گرا مانند «سی.آی.اف» و «ای.اف.جی.او» تامین شود، اما به هر حال بعید می‌دانم در اوکراین هم این نگاه وجود داشته باشد که به خواست‌های حداقلی روس‌ها که بی‌طرفی این کشور است، تن در دهد. در غیر این‌صورت روسیه درگیر یک جنگ فرسایشی و اشغال یک سرزمین دیگر خواهد بود و میتواند شرایط را برای روسیه دشوار کند و در عین حال برای ملت اوکراین خسارت‌های گسترده‌ای به دنبال داشته باشد و همانگونه که دولت اوکراین شاید می‌توانست از این بحران جلوگیری کند و واقعیت حضور ۲۰۰ هزار نیروی نظامی در مرز‌های خودش را در طول دوماه گذشته به امید پشتیبانی کشورهای غربی نادیده نمی‌گرفت، اما کماکان این امکان وجود دارد که در همینجا جلوی جنگ و خسارت‌های بیشتر را بگیرد ضمن اینکه دقت داشته باشیم برای روسیه هم این اقدام کم‌هزینه نخواهد بود و اگر جنگ ادامه داشته باشد افکار عمومی در سطح جهان بیش از پیش روسیه را محکوم خواهد کرد، تحریم‌های روسیه گسترش پیدا خواهد کرد و در چشم‌انداز بلندمدت به نفع روسیه نخواهد بود.
کرمی در ادامه می‌گوید: همین که روسیه هیاتی را برای مذاکره فرستاده است، به معنای این است که خواهان پایان یافتن بحران است، ولی خاتمه این بحران بدون اینکه روس‌ها دستاوردی از این لشکرکشی داشته باشند، بسیار دشوار به نظر می‌رسد. اگر ارتش روسیه بتواند فشار بیشتری بر شهر کی‌یف وارد کند، آنوقت دولت اوکراین چاره‌ای ندارد جز اینکه به منطقه شرقی اوکراین کوچ کند و منطقه غربی را به روسیه واگذار کند یا اینکه وارد مذاکره شود که جلوی تسخیر منطقه شرقی را به طور کامل بگیرد.
او معتقد است بهترین تصمیم در شرایط فعلی این است که دو کشور ابتدا آتش‌بس اعلام کنند در مورد بیطرف‌سازی اوکراین که هم میتواند به نفع اوکراین و هم به نفع روسیه باشد و از تشدید جنگ جلوگیری کنند و اجازه ندهند زیرساخت‌های اجتماعی و اقتصادی اوکراین بیش از این آسیب ببیند و هم اینکه دولت روسیه درگیری و منازعه طولانی و بدون چشم‌انداز روشن نشود.