رویداد۲۴ چهارشنبه گذشته بود که خبر مرگ خودخواسته خانم بازیگر جامعه را دچار شوک کرد و به خبر اول فضای مجازی تبدیل شد.
زهره فکور صبور بازیگر ۴۳ ساله سه شنبه با خوردن ۱۵ خشاب قرص آرامش بخش در خانه اش در محله قلهک به زندگی اش پایان داد. بسیاری از هنرمندان و مردم باورشان نمی‌شد بازیگر آرام سینما و تلویزیون دست به انجام چنین کاری زده باشد.
ساعت‌هایی بعد از اعلام خبر هرکس فردی را مقصر این حادثه اعلام کرد و برخی حتی فرد ساکن آلمان که در فضای مجازی خود را خبرنگار زرد معرفی می‌کند را عامل خودکشی خانم بازیگر اعلام کردند. مرگ خودخواسته زهره فکور صبور، اما تنها حادثه اینگونه نبود و در هفتم فروردین ماه هم آزاده نامداری مجری تلویزیون با خوردن بیش از ۱۰۰ قرص به زندگی اش پایان داد.
برای بررسی چرایی افزایش مرگ خود خواسته در کشور به ویژه در میان سلبریتی‌ها و علل وقوع خودکشی در جامعه گفتگویی را با مریم گویا، روانشناس انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
گویا در گفتگو با خبرنگار جامعه ۲۴ اظهار کرد: موضوع مهم در مورد خودکشی نشر ندادن اخبار آن در جامعه است. ما موضوعی را داریم که می‌گوییم خودکشی سرایت می‌کند، وقتی در مورد خودکشی در جامعه راحت صحبت می‌کنیم آن را از تابو بودن خارج می‌کنیم و خصوصی بودن این موضوع که حریم بیمار است زیر سوال رفته و باعث می‌شود که اقدام به خودکشی در میان سایر افراد افزایش یابد. هرچه در مورد خودکشی کمتر اطلاع رسانی شود باعث می‌شود انسان‌هایی که خودکشی را در ذهنشان می‌پرورانند را از اقدام به خودکشی محافظت کنیم.
به گفته وی پرداختن با جزئیات کامل به خودکشی باعث می‌شود تا این اقدام برای جامعه عادی شود و آن‌ها احساس کنند که این موضوع عادی است و خودکشی افزایش یابد. البته ما مخالف انتشار خبر آن نیستیم، اما بیان دقیق و جزئیات آن مناسب جامعه نیست.
این روانشناس با اشاره به اینکه پرداختن کامل با تمام جزئیات به خودکشی تبلیغ این اقدام است، تاکید کرد: یکی از مواردی که اخیر باعث شیوع خودکشی می‌شود رسانه‌ای شدن و بیان جزئیات کامل خودکشی سلبریتی‌ها است که باعث افزایش خودکشی می‌شود. به جای آن باید مشکلات خانواده و جامعه و افزایش آمار طلاق و سوء مصرف مواد مخدر را شناسایی و راه‌های درمان آن را به جامعه ارائه دهیم. متاسفانه زیاد پرداختن به خودکشی آن را از تابو خارج و به مقوله یادگیری تبدیل می‌شود.
وی در مورد تعریف خودکشی گفت: خودکشی رفتاری عمدی است که باعث مرگ فرد می‌شود و بیشتر به خاطر ناامیدی رخ می‌دهد. افرادی که دست به خودکشی می‌زنند دارای اختلالات روانی مانند افسردگی، اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی، سندروم شکست عشقی، سوء مصرف مواد مخدر و دارو هستند. برخی عوامل استرس زا مانند مشکلات مالی و فردی هم نقش بسزایی در وقوع خودکشی دارند.
به گفته گویا اقدام به خودکشی در زنان بیشتر از مردان است، اما خودکشی موفق در آقایان بیشتر است. براساس آمار‌ها سالانه ۲۰ میلیون نفر در جهان اقدام به خودکشی می‌کنند که یک میلیون نفر از آن‌ها جان خود را از دست می‌دهند.
عضو انجمن روانشناسان ایران با اشاره به اینکه افراد یکباره تصمیم به خودکشی نمی‌گیرند، در مورد اینکه چه کسانی به سمت خودکشی، نمی‌روند؟ اظهار کرد: وقوع خودکشی دارای پیش زمینه‌هایی است که وقتی بررسی می‌شود به این نتیجه می‌رسیم که عمدتا در افرادی که حمایت خانواده و گروه دوستان را داشته و دارای روابط اجتماعی مناسبی هستند، احتمال بروز خودکشی کم است. همچنین افرادی که دارای باور‌های مذهبی هستند یا در جامعه مشارکت اجتماعی می‌کنند و دلبستگی‌های اجتماعی دارند، خودکشی در آن‌ها کمتر است.
وی ادامه داد: افرادی که در زندگی دچار افسردگی می‌شوند، اما دسترسی به خدمات مراقب سلامت روان دسترسی دارند و زیر نظر مشاور، روانشناس و روانپزشک قرار می‌گیرند هم کمتر به سمت خودکشی می‌روند.
بیشتر بخوانید: ایران کشوری بی‌عمل در پیشگیری از خودکشی/ چرا امثال زهره فکور صبور دست به خودکشی می‌زنند؟
گویا در مورد عوامل بروز خودکشی گفت: وضعیت اقتصادی، اجتماعی، تحصیلات اندک و از دست دادن شغل می‌تواند در بروز خودکشی موثر باشند. همچنین تاثیر‌های آسیب زا مانند سوء استفاده‌های جسمی و جنسی که فرد را تحت فشار قرار می‌دهد و سوگ عزیزان از دیگر عللی است که احتمال خودکشی را افزایش می‌دهد. گرایشات جنسی نامتعارف و احساس بیهوده بودن هم می‌تواند باعث گرایش به خودکشی شود.
وی ادامه داد: افرادی که کنترل تکانه ندارند می‌توانند به خودشان و دیگران آسیب وارد کنند، کسانی که در مهارت‌های مقابله‌ای ندارند و وقتی با مشکلی برخورد می‌کنند توان مقابله به آن را ندارند، می‌توانند دست به خودکشی بزنند و احتمال وقوع این اتفاق برای آن‌ها وجود دارد. حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله و حتی جنگ که می‌تواند امید به زندگی فرد را از او بگیرد از عوامل دیگری است که فرد را به سمت خودکشی سوق می‌دهد.
این روانشناس در مورد تاثیر خودکشی افراد روی دیگران گفت: وقتی فردی دست به خودکشی می‌زند اولین گام بررسی خانواده، اطرافیان و دوستان آن فرد است چرا که احتمال وقوع خودکشی در افرادی که اطرافیان آن‌ها دست به این اقدام زده اند بسیار زیاد است. اقدام به خودکشی سلبریتی‌ها نوعی از تشویق کردن و اشاعه دادن آن در میان افراد است.
وی به موضوع باور‌های افسانه‌ای غلط در مورد خودکشی اشاره کرد و افزود: گاهی موضوعاتی در مورد خودکشی آنقدر دهان به دهان در میان افراد چرخیده است که دیگر به باور غلط تبدیل شده است. یکی از موضوعات اینچنینی این است که اگر کسی در مورد خودکشی صحبت کرد به توجه نیاز دارد و اقدام به خودکشی نمی‌کنند که این موضوع غلط است. به محض اینکه یک نفر در مورد خودکشی صحبت می‌کند حتما باید به مشاور مراجعه کند و جوانب احتیاط را در مورد او در نظر بگیرند. درست است که خودکشی یک رفتار تکانشی است، اما هیچ وقت بدون هشدار رخ نمی‌دهد.
گویا ادامه داد: وقتی فردی بخواهد خودکشی کند به این موضوع مدتی فکر و آن را بیشتر بررسی می‌کند. در گفتار و رفتار این افراد اگر دقیق شویم می‌توانیم به موضوع پی ببریم.
به گفته این روانشناس اینکه می‌گوییم فرد می‌خواهد خودکشی کند تا بمیرد، اشتباه است. این افراد می‌خواهند با این اقدام افکار خود را با دیگران در میان بگذارند و اگر با خطوط مشاوره آنلاین بهزیستی یا پزشکان تماس بگیرند نشان دهنده تردید آن‌ها است. صحبت‌های مشاور در آن زمان می‌تواند در تصمیم او تاثیرگذار باشد.
عضو انجمن روانشناسان ایران با بیان اینکه برخی به غلط می‌گویند اگر فردی خودکشی کرد و زنده ماند دیگر خطری او را تهدید نمی‌کند، افزود: یکی از خطرناک‌ترین زمان‌ها بعد از خودکشی ناموفق هنگامی است که فرد در بیمارستان دوران درمان را سپرسی می‌کند. زمانی که فرد از بیمارستان مرخص می‌شود بسیار آسیب پذیر است و احتمال اینکه دوباره دست به خودکشی بزند بسیار زیاد است.
گویا با اشاره به اینکه خودکشی فقط برای انسان‌های خاص رخ نمی‌دهد، تاکید کرد: ممکن است همه ما در شرایطی قرار بگیریم که دست به خودکشی بزنیم. اینکه می‌گویند اگر فردی یکبار خودکشی کرد و زنده ماند و از ترس دیگر دست به خودکشی نمی‌زند، اشتباه است. فردی که سابقه خودکشی دارد بیشترین احتمال را دارد که دوباره دست به این اقدام بزند.
این روانشناس به موضوع خودکشی در میان کودکان اشاره کرد و گفت: برخی اعتقاد دارند، چون کودک نمی‌تواند مسئله مرگ را برای خودش تعریف کند دست به خودکشی نمی‌زند که این موضوع غلط است. اگرچه موارد نادری وجود دارد، اما خودکشی کودکان را شاهد هستیم.
وی با بیان اینکه برخی خودکشی‌ها اقدامی نمایشی است، تاکید کرد: تشخیص اینکه کدام خودکشی نمایشی و کدام تصمیم قاطع است، پیچیده است.