رویداد۲۴ چهارشنبه گذشته ناظر هسته‌ای سازمان بین‌الملل هشدار داد که جنگ بین روسیه و اوکراین احتمال حوادث هسته‌ای را افزایش می‌دهد و ازاین‌‌رو خواستار خویشتنداری همه برای اقداماتی شد که ممکن است تاسیسات هسته‌ای اوکراین را به خطر اندازد.
بیش از ۱۰ روز از جنگ روسیه و اوکراین می‌گذرد، درگیری‌ها در اوکراین ادامه دارد. بنابه گفته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این اولین بار است که جنگ و درگیری در مکانی رخ می‌دهد که تاسیسات بزرگ اتمی و همچنین منطقه‌ای که نیروگاه اتمی آن (چرنوبیل)، سال ۱۹۸۶، تبدیل به بدترین فاجعه هسته‌ای جهان شد، قرار دارد.
رافائل ماریانو گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در بیانیه‌ای اوضاع اوکراین را بی‌سابقه خطرناک خواند و گفت، «ایمنی و امنیت تاسیسات هسته‌ای و دیگر مواد رادیواکتیو موجود در اوکراین، تحت هیچ شرایطی نباید صدمه ببینند.»
او ادامه داد: «هر گونه حادثه‌ای می‌تواند عواقب شدیدی برای انسان داشته و تخریب محیط‌زیست را نیز به دنبال داشته باشد.»
به گزارش جامعه ۲۴ همچنین دیده بان هسته‌ای سازمان ملل گفته است «چهار نیروگاه هسته‌ای در اوکراین فعالیت‌های عادی خود را ادامه می‌دهند، اما شرایط «هرگز عادی» نیست و این نیروگاه‌ها ممکن است در خطر عواقب ناشی از درگیری‌های بین روسیه و اوکراین باشند.»
درضمن هفته گذشته، آژانس هسته‌ای اوکراین گزارش داد، تشعشعات موجود در نیروگاه هسته‌ای غیرفعال چرنوبیل، بعد از اینکه نیرو‌های روسی آنجا را تصرف کردند، بیش از حد مقدار شده است و این می‌تواند به دلیل حرکت تعداد زیادی از ماشین‌آلات سنگین نظامی باشد. البته گروسی گفت، پس از بررسی‌ها مشخص شد که مقدار تشعشع آنقدر کم است که خطری برای مردم و محیط‌زیست نخواهد داشت.
بنابه گفته گروسی، «حوادث هسته‌ای اثری جدی، فراتر از مرز‌های کشوری که در آن رخ می‌دهد، دارد و مردم دنیا هم به اقدامات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اطلاع‌رسانی دقیق متکی هستند تا در خطر پیامد‌های تخریب احتمالی نیروگاه اتمی قرار نگیرند. اما مراقبت از سایت‌های هسته‌ای و واکنش به‌موقع در برابر حوادث هسته‌ای در زمان جنگ بسیار سخت است.»
همچنین بنابر گزارشی که به آژانس انرژی اتمی داده شده است، موشک‌های روسی به یک مرکز دفع زباله‌های رادیواکتیو در شهر کی‌یف، پایتخت اکراین، اصابت کرده است که خوشبختانه نشانه‌ای از انتشار مواد رادیواکتیو وجود ندارد، اما این حادثه نشان می‌دهد که نیروگاه‌های هسته‌ای در معرض خطرات ناشی از درگیری‌ها و جنگ هستند.
بیشتر بخوانید: سه سناریو برای چگونگی پایان جنگ اوکراین و روسیه
این اظهار نظر‌ها و نگرانی‌ها درحالی عنوان می‌شود که اوکراین ۱۵ رآکتور هسته‌ای فعال در کشور دارد و روسیه سه‌شنبه گذشته اعلام کرد، کنترل شش رآکتور که در نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا (Zaporizhzhya) قرار دارند را به دست گرفته است. به هر حال اظهار نظر‌های جهانی درباره جنگ روسیه و اوکراین و خطرات ناشی از احتماع وقوع حوادث مربوط به نیروگاه‌های هسته‌ای نشان از پیامد‌های سنگینی چنین حوادثی برای جان انسان و محیط‌زیست دارد. در ادامه به بخش کوچکی از این پیامد‌های سنگین اشاره شده است:
پرتو‌های یون‌ساز، پرتو‌هایی هستند که به‌اندازه کافی انرژی دارند تا الکترون‌ها را از اتم یا مولکول جدا کنند یا به بیانی دیگر آن‌ها را یونیزه کنند. اگر افراد در معرض مقدار بسیار بالای پرتو‌های یون‌ساز قرار گیرند، بلافاصله صدمه می‌بینند. در واقع بیشتر به DNA آن‌ها آسیب وارد می‌شود که این صدمه سرطان‌زاست.
کودکان و نوجوانان در برابر اثرات سرطان‌زایی پرتو‌های یون‌ساز حساس‌تر از بزرگسالان هستند، زیرا بدن آن‌ها هنوز در مراحل رشد و تکامل قرار دارد.
وقتی رآکتور انرژی هسته‌ای صدمه می‌بیند، انواع ایزوتوپ‌های رادیویی وارد محیط‌زیست می‌شود. بیشتر مشکلات با نفوذ ید۱۳۱ و ته‌نشین شدن آن روی زمین شروع می‌شود. این ید وقتی در هوا معلق باشد و استنشاق شده یا وارد زنجیره غذایی، میوه‌ها و سبزیجات، شیر یا آب‌های زیرزمینی شود، به سرعت در غده‌های تیروئید فرد تجمع کرده و فرد را به سرطان تیروئید مبتلا می‌کند.
از دیگر سرطا‌ن‌های ناشی از قرار گرفتن در معرض تشعشعات رادیواکتیوی می‌توان به سرطان خون اشاره کرد. همچنین از دیگر عوارض زودهنگام حوادث مربوط به نیروگاه‌های هسته‌ای روی سلامت افراد، اثر منفی آن روی توانایی تولیدمثل یا تولد نوزادان معیوب است.
از دیگر اثرات منفی این رویداد‌ها روی سلامت افراد می‌توان به اثرات روانشناختی و اقتصادی-اجتماعی آن اشاره کرد. مثلا، در حادثه چرنوبیل، تخلیه منطقه فوکوشیما از ساکنان و تصورات نادرست مردم از اثرات تشعشعات، بسیاری را دچار بیماری‌های روحی کرد. افسردگی، اعتیاد به الکل، اضطراب، پرخاشگری و خودکشی در جمعیت مردم این منطقه پس از حادثه نیروگاه فوکوشیما افزایش نشان داد.
حوادث مربوط به نیروگاه‌های هسته‌ای و انتشار مواد مضر رادیواکتیویته ناشی از آن، بر سلامت گیاهان، حیوانات و خاک اثر منفی می‌گذارد.
شناسایی عوارض زیست‌محیطی حوادث نیروگاه‌های هسته‌ای با مطالعه اینگونه حوادث، مثلا در چرنوبیل یا فوکوشیما در ژاپن، صورت گرفته است. در حادثه چرنوبیل، بخشی از جنگل کاج به دلیل تشعشعات بسیار بالا نابود شدند تا جایی‌که آن را جنگل سرخ نامیدند.
حیوانات این منطقه، خاک و محصولات کشاورزی نیز صدمه دیدند. حتی از جمعیت حشرات مانند زنبورها، پروانه‌ها، ملخ‌ها، سجاقک‌ها و عنکبوت‌ها به شدت کاسته شد. محصولات کشاورزی، دام‌های این منطقه و ماهی‌هایی که در دریاچه‌های شیرین مناطق آلوده اطراف چرنوبیل پرورش می‌یافتند دیگر قابل استفاده نبودند، زیرا مواد آلوده می‌توانستند از طریق گوشت حیوانات، شیر گاو و محصولات کشاورزی به انسان‌ها منتقل شوند.
در اینگونه حوادث هسته‌ای علاوه بر خاک، سفره‌های آب زیرمینی هم آلوده می‌شوند و بعد راه خود را به سمت دریاچه‌ها و برکه‌ها باز می‌کنند و سلامت تمام موجوداتی که به این آب‌ها وابسته‌اند به خطر می‌افتد.
پیامد‌های زیست‌محیطی حوادث نیروگاه‌های هسته‌ای بسیار سنگین است و به همین دلیل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به طرفین دعوا در جنگ اوکراین و روسیه هشدار داده است.