رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: مذاکرات وین در آخرین روزهای خود به سر می‌برد و همچنان خبرهای متعددی از آن به گوش می‌رسد. سه‌شنبه علی باقری کنی مذاکره کننده ارشد به طور ناگهانی به تهران برگشت و بسیاری فکر کردند که مذاکرات بی‌نتیجه بوده است، اما آنطور که رویترز خبر داد، باقری کنی برای پاره‌ای از مذاکرات به تهران رفته و روز چهارشنبه برای مذاکرات احیای برجام به وین باز می‌گردد.
در این میان بحث شروط جدید برای آمریکا مطرح شد و بحث عدم دستیابی به توافق هسته‌ای به میان آمد و همه چیز در ابهام کامل رفت و تا این لحظه مشخص نیست که سرنوشت مذاکرات وین چه خواهد شد. مهدی مطهرنیا کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با رویداد۲۴ آنچه در وین می‌گذرد را تحلیل کرده است. او معتقد است در دوره‌ای مذاکرات کنونی در حال انجام است که در ایران مفهوم جامعه حکومتی شکل گرفته است. جامعه حکومتی جامعه‌ای است که در آن قدرت یکدست شده و حاکمیت و حکومت و اجزای آن، از نظر ذهنی و عینی در انسجام معنایی قرار می‌گیرند. به این معنا که اکنون با تشکیل دولت سیزدهم به ریاست ابراهیم رئیسی، دولت در ایران به معنای کل نظام بر جغرافیای ایران یکدست شده و نظریات موجود در رابطه با گفتمان انقلابی منجر به تشکیل دولت انقلابی در سال ۱۴۰۰ شده است.
او ادامه داد: دولت انقلابی در تعریف رهبری هویدا میشود. جمله معروفی که می‌گوید «من انقلابی هستم نه دیپلمات»، در همین سخن مشهود است. به عبارت دیگر، دیپلماسی در خدمت تفکر انقلابی قرار گرفته است. نکته‌ای که وجود دارد این است که تشکیل این دولت تحت عنوان دولت اسلامی جهت‌گیری‌های خاصی ناشی از موضع‌گیری‌های انقلابی را در پی دارد. برجام در نگاه طرفداران دولت انقلابی با تشکیک بالا در مرز‌های نوعی سازشکاری با غرب محسوب میشود و تلاش برای هرگونه حل مسائل، نوعی عقب‌نشینی محسوب میشود. اکنون در وین دولت انقلابی در حال مذاکره با آمریکا برای احیای برجام است. اکنون اگر این دولت انقلابی در وین از مواضع خود عقب‌نشینی کند، به هر تقدیر موجب آن خواهد شد که زمینه ترک ایدئولوژیک در تفکر و گفتمان انقلابی ایجاد شود. تاکید رئیس جمهور در مجلس مبنی بر اینکه ایران به هیچ عنوان از مواضع رسمی اعلام شده رهبری کوتاه نمی‌آید، مبنی بر همین امر است. مواضع رهبری نیز همین بوده که حتما همه تحریم‌ها برداشته شود و راستی‌آزمایی شود و تضمین‌های جدی و گرفتن خسارت است. اگر اینها پذیرفته شود شکست کامل طرف مقابل از این جهت خواهد بود.
مطهرنیا با بیان اینکه صحبت مذاکره‌کنندگان ارشد درباره برداشتن همه تحریم‌ها حین مذاکرات وین، مورد توجه کافی نبود، گفت: بعد از بازگشت علی باقری کنی، این موضوع بار دیگر از سوی رئیس جمهور مطرح شد و به هر صورت این نشان می‌دهد که با پافشاری بر مواضع، آمریکا حتی نیاز‌های حداقلی را هم مرتفع نکرده است. در آمریکا هم فشار‌های زیادی روی بایدن برای نپذیرفتن خواسته‌های تهران بوده‌ایم.
بیشتر بخوانید: مشکلات بزرگ در توافق هسته‌ای / ابراهیم رئیسی چه چالش‌هایی بر سر اجرای برجام دارد؟
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: وقتی که می‌گویند مذاکره‌کنندگان باز می‌گردند و بیانیه تروئیکای اروپا و ایالات متحده آمریکا در باب مذاکرات وین، آن را محدود به چند روز آینده می‌کند، این نشان‌دهنده پایان یافتن حداقل این دور از مذاکرات است. این تاحدود زیادی نشان‌دهنده یک پایان بر مذاکرات اخیر وین بوده است تا مجددا دور بعدی شروع شود. بنا بر گفته آمریکایی‌ها تمدید این دور از مذاکرات با چالش‌ها و موانع بسیار زیادی روبرو است.
مطهرنیا در پاسخ به این سوال که ایران می‌دانست تمدید مجدد مذاکرات با چالش‌های متعددی مواجه است، چرا در رسیدن به توافق تعلل می‌کند، گفت: یک دولت انقلابی روی کار است و این دولت شعار‌های تندی علیه برجام، آمریکا و هرگونه عقب‌نشینی در مذاکرات در جهت مصلحت بیان کرده است بنابراین هرگونه تغییر در این رویکرد برای آنها بسیار خطرناک است. تشکیل یک دولت یکدست در زمان بحران، در جوامع گوناگون سیاسی یک اشتباه استراتژیک است. تشکیل این دولت در انتخابات اخیر، موجب شده گفتمان انقلابی نتواند هر گونه عقب‌نشینی در مواضع خود را به دیگر بخش‌های موجود در این نظام با گفته‌های میانه‌رو و محافظه‌کار یا اصلاح‌طلب مربوط بداند. امروز گفتمان انقلابی کاملا حاکم است لذا هرگونه عقب‌نشینی در این موضوع می‌توان ترک ایدئولوژیک تلقی شود و در میان طرفداران شکاف ایجاد کند.
این کارشناس روابط بین‌الملل با دخیل دانستن مسائل روسیه در عدم توافق در برجام، گفت: نکته این است که ایران موضع روسیه را رد نمی‌کند. موضع روسیه این است که آمریکا در رابطه با رابطه تجاری تهران-مسکو، تضمین‌هایی را آنهم به صورت مکتوب ارائه دهد. بعد از آن پکن در این خصوص وارد عمل شد. لذا چه مسکو و چه پکن، عملا اعلام می‌کنند که هیچگونه تضمینی به آنها ارائه نشده است و این یعنی عدم موفقیت تیم مذاکره کننده در دستیابی به تضمین‌هایی عینی در دستیابی به برجام. از سوی دیگر رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به ایران سفر کرده است و بر مبنای قوانین طبق مصوبه‌ای که وجود دارد، هرگونه همکاری با آژانس تعطیل شود. طبیعتا این دولت انقلابی چالشی که خواهد داشت در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای خواهد بود. چرا که همین مجلس دولت قبلی را در این خصوص محدود کرده بود و اکنون با دولتی انقلابی روبرو است که باید با آژانس موضع خود را مشخص کند.
مطهرنیا ادامه داد: آنچه که روسیه انجام می‌دهد، نوعی تشدیدکننده وضعیت در رسیدن به بن‌بست است. از این رو که اعلام اینکه آمریکا باید در زمان بحران ناشی از جنگ با اوکراین، به روسیه و سپس به چین تضمین کتبی بدهد، و این یعنی پایان مذاکرات. ایران از یک سو روسیه را شریک استراتژیک می‌داند و از سوی دیگر در بازار انرژی جهان مسکو رقیب استراتژیک تهران است و این پارادوکس را به تضاد نزدیک می‌کند. از یک‌سو تهران مدعی است مسکو شریک استراتژیک ایران است و از سوی دیگر مسکو در نزدیک شدن به احیای برجام شرط خود را مطرح می‌کند و از سوی دیگر در جنگ اوکراین، آزاد شدن صدور نفت و گاز ایران، می‌تواند رقابت استراتژیک تهران-مسکو را در آینده به همراه داشته باشد.
وی ادامه داد: موافق این هستم که در شرایط فعلی ایران مستقیما با آمریکا وارد مذاکره شود که شروط روسیه را دور بزند، اما این در تضاد با گفتمان انقلابی و جامعه حکومتی است و می‌تواند با توجه به رفتار‌های دولت، نتایج متفاوتی هم داشته باشد. دولت انقلابی اگر بپذیرد که با آمریکا وارد مذاکره شود، اما دستاورد‌های تام و تمامی نداشته باشد منجر به دو نتیجه میشود. ابتدا اینکه دولت انقلابی با آمریکا مذاکره کرد و دوم اینکه دولت انقلابی در مذاکره با آمریکا دستاورد چندانی به دست نیاورد. نتیجه نهایی این است که دولت انقلابی همچنان زیر پرسش خواهد بود.