رویداد۲۴ «مناقشه روسیه و اوکراین»، «تاخیر در انجام مذاکرات ایران و عربستان»، «خروج نیرو‌های آمریکا از منطقه» و تاثیر تحولات منطقه بر مذاکرات وین و موقعیت ایران در خاورمیانه از مهم‌ترین مسایلی است که دکتر علی اکبر صالحی وزیر پیشین امور خارجه و رییس سابق سازمان انرژی هسته‌ای در گفتگو با شفقنا مورد تحلیل و بررسی قرار داده است.
به گزارش شفقنا، در ادامه خلاصه گفتگو با علی اکبر صالحی که هم اکنون قائم مقام و معاون پژوهشی فرهنگستان علوم است را می‌خوانید:
- در حال حاضر دنیا به یک دهکده جهانی تبدیل شده است. بنابراین، اگر در یک دهکده اتفاقی بیفتد همه ساکنین آن را متأثّر می‌کند و تحولات در دنیا اینگونه نیست که تاثیر گذاری روی دیگران نداشته باشد. اگر در یک منطقه و کشوری که دور از ما باشد و یک اتفاقی بیفتد که فکر کنیم تاثیری روی ما ندارد می‌توان گفت این تحلیل اشتباه است. ممکن است شدت تاثیر کم و زیاد باشد، اما تحولات از هم متاثر هستند. اتفاق اوکراین قطعا تاثیرات خودش را چه در ابعاد سیاسی و چه در ابعاد اقتصادی و چه در ابعاد حقوق بین المللی روی ما دارد و اینکه این تاثیرات در این حوزه‌های مختلف به چه صورت است یک بحث دیگر قلمداد می‌شود، اما تاثیر خود را دارد. پس اینکه بگوییم اتفاقاتی که در اوکراین رخ می‌دهد روی ما تاثیر ندارد قطعا یک حرف اشتباهی بشمار میآید.
-، اما اینکه چقدر تاثیر دارد و در کجا‌ها تاثیر بیشتری دارد و اینکه نوع تاثیر آن سلبی یا ایجابی است یک بحث جداگانه است که احتیاج به تجزیه و تحلیل و یکسری آمار‌ها دارد. بعنوان مثال، اگر بخواهید در مورد تاثیرات اقتصادی آن صحبت کنید بدون آمار امکان پذیر نیست. تحولاتی که در اوکراین رخ داده می‌توان گفت اتفاق ناگواری است و هیچ انسانی علاقه‌مند نیست که شاهد جنگ باشد. هیچ عاقلی نمی‌خواهد شاهد جنگ در هیچ جای دنیا باشد و این یک احساس عمومی جهانی بشمار میآید. مسائل در دنیا در هم تنیده شده است.
- رسانه‌های بزرگ دست غرب هستند و افکار عمومی را آن‌ها می‌سازند و بحث اوکراین در صدر اخبار آن‌ها دیده می‌شود و آن‌ها دارند خبر را به گونه‌ای مدیریت می‌کنند که طبیعتاً در جهت منافع روسیه نیست و این فشار روی روسیه دارد روز به روز بیشتر می‌شود. در منشور سازمان ملل متحدد براساس تفسیر موسع از بند ۵۱ آن اگر کشوری احساس خطر کند که امنیتش به دلایل مختلف به خطر افتاده، می‌تواند اقداماتی پیش دستانه انجام دهد. به هر حال‌ای کاش این اتفاق نمی‌افتاد، اوکراین یک کشور بزرگی است که از نظر صنعتی به طور نسبی پیشرفته است و با روس‌ها هم نژاد هستند.
به نظر من، خود روس‌ها هم نمی‌خواستند چنین اتفاقی بیفتد. اینجا روس‌ها باید یک مقدار تامل و محاسبات بیشتری می‌کردند. در حال حاضر روسیه می‌خواهد چکار کند؟ چگونه می‌خواهد از این بحران خارج شود؟ اگر به این شکل بخواهد بیرون آید که برای او شکست سیاسی بزرگی محسوب می‌شود و اگر بخواهد جنگ و خونریزی را ادامه بدهد عواقب آن معلوم و مشخص نیست به کجا خواهد رسید. با این پازل‌ها این درگیری پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. من شخصا مسئله را بغرنج می‌بینم و تحریم‌های شدیدی که الان علیه روسیه آغاز شده کم نظیر و یا بی نظیر است. بعنوان مثال ورزشی که غربی‌ها به ما ایراد می‌گرفتند که چرا سیاست را به ورزش ربط می‌دهید، حالا یک حسنی که دارد این اتفاقات در دنیا دست نفاق را رو می¬کند یعنی خودشان سیاست یک بام و دو هوا پیش گرفته اند که خودشان بد و خوب را تعیین کنند و یک روز آدم بد را می¬گویند خوب است و یک روز آدم خوب را می‌گویند بد است.
- شما زمانی می‌توانید نقش آفرین باشید که اولا دو طرف دعوا بپذیرند و ثانیا شما یک ابزاری برای نقش آفرینی‌تان داشته باشید، در این ارتباط ابزار اصلی ما صداقت و سیاست اصولی ما می‌باشد.
- زمانی که من به عنوان سرپرست وزارت امور خارجه منصوب شدم، اولین صحبتی که کردم این بود که دو کشور برای ما در منطقه مهم است، بالاخره باید در سیاست و کلا در زندگی همیشه اولویت بندی کنید. کار وزارت خارجه این است که روابط بین الملل را تقویت کند، از منافع ملی کشورمان در دنیا صیانت کند، از طریق بستر سازی روابط مناسبی در شان جمهوری اسلامی با کشوری‌های دیگر برقرار کند، این‌ها وظایف وزارت خارجه است.
ما ۲۰۰ کشور در دنیا داریم، آیا همه آن‌ها به یک اندازه برای ما مهم هستند؟ خیر، برای همین باید اولویت بندی کنیم. به نظر من، یکی از اولویت‌های مهم در منطقه برای ایران دو کشور هستند، منظورم این نیست که کشور‌های دیگر مهم نیستند، چون همه کشور‌های همسایه ما مهم هستند، اما درجه اهمیت‌ها فرق می‌کند. دو کشور برای ما اولویت بالا دارند که یکی از آن‌ها عربستان سعودی با عنوان قبله‌گاه مسلمین است، زیرا که مکه مکرمه هم در عربستان است و این یک جایگاه معنوی در افکار و اذهان مسلمانان دنیا ایجاد می‌کند و دیگری ترکیه که یک کشور بسیار مهم در منطقه است که نباید به راحتی از این دو کشور عبور کرد.
عربستان به دلیل جایگاه خاصی که دارد امُّ القُرای اسلام است و از نظر اقتصادی هم کشوری مقتدر و با نفوذی در جهان عرب بشمار میآید. پس عناصر قدرت در عربستان کم نیست. نفوذ آن در جهان عرب، امکانات مالی عظیمی که از آن برخوردار است، می‌تواند کشور مهمی برای ما باشد. ترکیه هم به دلیل جایگاه جغرافیایی که دارد کشوری نیمه صنعتی است یعنی به طور نسبی از لحاظ صنعتی پیشرفته است و می‌تواند خیلی از نیاز‌های تجاری و صنعتی ما را برآورده کند و راه ترانزیت خوبی برای ما محسوب می‌شود. همچنین ما تقارب فرهنگی زیادی با ترک‌ها داریم. یک بخش قابل توجهی از جامعه ایرانی ترک زبان هستند و غیر از زبان، تقارب فرهنگی نیز با هم داریم.
- ما باید روابطمان را با این دو کشور، روابط عمیق‌تر و درهم تنیده کنیم به گونه¬ایی که هیچکس نتواند در روابط ما خللی ایجاد کند. ما می¬توانیم نظرات مختلف سیاسی نسبت به مسائل بین المللی داشته باشیم کما اینکه اروپا وامریکا که رابطه استراتژیک با هم دارند در برخی از مسائل با هم اختلاف دارند و این هیچ اشکالی ندارد. ما نباید بگوییم اگر می‌خواهیم رابطه با ترکیه یا عربستان داشته باشیم آن‌ها حتما باید مثل ما فکر کنند، ما باید روی مشترکات‌مان سرمایه گذاری کنیم.