رویداد۲۴ براساس اعلام ستاد ملی مقابله با پدیده گردوغبار،گردوغبار هفته اخیر کشور، ناشی از شکل‌گیری جبهه‌های گردوغبار بین ۲کشور سوریه و عراق است. در فاصله کمی از محل خیزش این موج از گردوغبار، سد «ایلیسو» در جنوب شرق ترکیه قرار دارد که ۲۴آبان سال گذشته افتتاح شد تا جلوی جاری شدن ۴۳میلیارد مترمکعب آب را در بستر دجله و فرات بگیرد. بنابراین ریزگردهای اخیر ایران که نیمی از کشور را در بر گرفته است، نخستین محصول احداث سد بزرگ ترکیه است.
براساس رهگیری نقشه ریزگردها در سایت جهانی بارسلون، توده گردوغبار اخیر، ابتدا بخش‌های زیادی از عراق و سوریه را در برگرفت و بعد وارد ایران شد. جریانات جوی که طی دهه اخیر در اثر تغییر اقلیم به‌وجود آمده بخشی از عوامل این وضعیت است و خشکیدگی مناطق غربی عراق، به‌ویژه استان الانبار و رهاشدگی اراضی کشاورزی و کمبود آب در این کشور در پی احداث سد ایلیسو، عامل دیگر هجوم ریزگردهاست.
نقشه‌های هواشناسی نیز نشان می‌دهد منشأ بخشی از ریزگردهای اخیر داخلی است، اما موج اصلی ناشی از هجوم ریزگرد عربی است. ظهر دیروز اما شاخص آلودگی هوا در ساعاتی از بعد از ظهر تهران به ۴۹۱ رسید.
پیش‌بینی‌ها
سازمان هواشناسی پیش بینی کرده است گرد و خاک تا نیمه هفته طی ۲موج در برخی استان‌های کشور ادامه می‌یابد. مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا نیز اعلام کرد،در پی شکل‌گیری کانون‌های محلی ریزگرد در تهران، سمنان و قم که دیروز موجب آلوده شدن هوای هر ۳ استان شد، از بامداد شنبه، موج جدید گردوغبار که در سوریه و عراق شکل گرفت را به شهرهای شمالی کشور رساند و تا ظهر امروز، نیمه شمالی کشور را به‌طور کامل فرا می‌گیرد.
براین اساس اگرچه امروز در استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل و غرب کردستان رگبار باران و برای استان‌های خراسان شمالی، شمال خراسان رضوی، تهران و گلستان رگبار پراکنده پیش‌بینی شده، اما وسعت ریزگردها چنان زیاد است که تا نیمه شب امروز، آلودگی هوا ادامه می‌یابد. طی ۳روز آینده نیز در غالب نقاط کشور در برخی ساعات وزش باد شدید رخ می‌دهد که وقوع گردوغبار در استان‌های غرب، جنوب غرب و مرکز را تشدید می‌کند.
بیشتربخوانید: آیا واقعا ایران ۳۰ سال آینده غیر قابل سکونت خواهد شد؟
کانون‌های ریزگردی
هم‌اکنون وسعت مناطق غبارخیز داخلی ایران ۳۵میلیون هکتار است که در ۲۳استان پراکنده شده و هر سال ۴میلیون‌و۲۳۰هزار تن گردوغبار از آن بر می‌خیزد. از سویی کانون گردوغبارها با منشاخارجی عددی در حدود ۲۷۰میلیون هکتار است که ۷برابر کانون‌های داخلی است و میزان غبارخیزی آنها ۱۸۰میلیون تن در هر سال است. این رقم در پی آغاز بهره‌برداری سد ایلیسوی ترکیه طی ۶ماه اخیر، به‌زودی افزایش بیشتری خواهد یافت و مناطق بیشتری از بستر دجله و فرات خشک خواهد شد.
اما دیروز در پی فروکش کردن ریزگردهای داخلی، ریزگردهای عربی تا تهران پیشروی کردند. در این‌باره مرکز پژوهش‌های کاربردی سازمان زمین‌شناسی با تحلیل داده‌های گردوغباری که سال۱۴۰۰ تهران را درنوردید، اعلام کرد، وسعت کانون‌های تولید گردوغبار در تهران ۷۰۰ کیلومترمربع است. نمونه‌گیری و تحلیل‌گردوغبار برخی مناطق تهران نشان می‌دهد که این ذرات ترکیبی از رس، فلزات سنگین همچون اکسید آهن، سیمان و آلاینده‌های ناشی از سوختن زباله، پلاستیک و پسماندهای عفونی است. یکی از خطرناکترین کانون‌های تولید ریزگرد تهران نیز در ۲۰کیلومتری ورامین قرار دارد که وسعت آن به‌علت خشکسالی و افزایش فرسایش خاک، در حال افزایش است. همچنین سایر کانون‌های تهران نیز افزایش خواهد یافت.
طی سال‌های اخیر شهرهای استان خوزستان، به‌علت خشک شدن بستر تالاب هورالعظیم و رود کارون با ریزگرد مواجه شدند و این وضع در اصفهان نیز با خشک شدن بستر زاینده رود ایجاد شد اما کانون‌های ریزگردی تهران بر اثر فرسایش خاک که حاصل چاه‌های متعدد آب غیرمجاز است، شکل گرفته و این وضع هر سال افزایش می‌یابد.