رویداد۲۴ قرن نو نوشت: مذاکرات میان ایران و قدرت‌های جهانی چند هفته‌ای است که متوقف شده و هیئت‌های گفت‌وگوکننده وین را ترک کرده‌اند، تلاش‌های میانجیگرانه برخی بازیگران مانند نماینده سیاست خارجی اتحادیه اروپا و برخی از کشور‌های منطقه همچون قطر و عمان تنها اقداماتی است که این روز‌ها در مسیر احیای برجام صورت می‌گیرد.
دراین‌میان ایران و آمریکا یکدیگر را به بی‌تحرکی و سنگ‌اندازی در رسیدن نتیجه متهم می‌کنند، اما همچنان کورسوئی برای ادامه دیپلماسی وجود دارد.
مقصر کیست؟
ایران و آمریکا، هریک دیگری را مقصر این وضعیت می‌دانند و تأکید دارند که طرف مقابل باید با اتخاذ تصمیمات سیاسی به این روند پایان دهند. برخی از منابع خبری معتقدند که اختلاف‌نظر بر سر خروج سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی ازجمله اصلی‌ترین مسائلی است که هنوز طرفین نتوانسته‌اند بر سر آن با یکدیگر به نتیجه برسند.
اما علی‌رغم مخالفت‌های برخی از اعضای کنگره و تلاش‌های لابی صهیونیستی برای به نتیجه نرسیدن این مذاکرات، جو بایدن هنوز دیپلماسی را بهترین گزینه برای رسیدگی به نگرانی‌های واشنگتن درباره ایران می‌داند.
ایران نیز از در دسترس بودن توافق سخن می‌گوید. اخیراً سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، با اشاره به سفر انریکه مورا به تهران افزود: «مورا در آن سفر حامل برخی نکات بود و می‌خواست با ما تبادل‌نظر کند. ما موضوعات مدّنظر خود را به نماینده اتحادیه اروپا گفتیم. سفرهایشان به این دلیل انجام شد که از شرایط فعلی خارج شویم. او پاسخ‌های تهران را دریافت کرد و ما همچنان منتظر پاسخ طرف مقابل هستیم و هنوز پاسخ جدیدی دریافت نشده است.»
خط و نشان تحریمی ایران و آمریکا برای یکدیگر
همزمان خط و نشان‌های ضمنی میان طرفین کشیده می‌شود، آمریکا علاوه‌بر اضافه کردن برخی از مسئولان ایرانی در لیست تحریم‌های خود مرتباً تأکید می‌کند واشنگتن در صورت شکست مذاکرات به «سایر گزینه‌ها» متوسل خواهد شد و این نیز در مقابل تأکید دارد که دانش و فناوری هسته‌ای ایران «غیرقابل بازگشت» است.
تهران همچنین سیاست تحریم مقامات آمریکایی را در دستورکار خود قرار داده، چنان‌که چندی پیش پنجاه نفر از مقامات آمریکایی را به اتهام مشارکت در عملیات ترور شهید سردار قاسم سلیمانی تحریم کرد و روز گذشته نیز ۲۴ مقام آمریکایی دیگر را به فهرست افراد مورد تحریم ایران اضافه کرد.
گره کور گشوده می‌شود؟
بسیاری از تحلیلگران معتقدند که گره کور «خروج سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی» از مهم‌ترین موارد اختلافی میان تهران و واشنگتن است.
جالینا پورتر، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده است که رئیس‌جمهوری آمریکا در مورد «تروریستی» بودن نیروی قدس سپاه پاسداران با ژنرال میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش ایالات متحده آمریکا، هم‌نظر است. رابرت مالی نیز پیشتر در نشست دوحه تأکید کرده بود که تحریم‌های سپاه پاسداران همچنان سر جای خود باقی خواهد ماند.
رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند که واشنگتن به تیم ایرانی پیشنهاد داده در ازای دادن تضمین در خصوص کاهش تنش‌های منطقه‌ای از سوی تهران حاضر خواهد بود سپاه پاسداران را از فهرست سازمان‌های تروریستی خود خارج کند؛ پیشنهادی که با پاسخ منفی ایران روبه‌رو شده است.
تحلیلگران سیاسی براین‌باورند که حتی درصورتی‌که واشنگتن بپذیرد سپاه را از لیست گروه‌های تروریستی خود خارج کند، همچنان تحریم‌های گسترده آمریکا علیه این نهاد، شخصیت‌ها و نهاد‌های وابسته به آن سر جای خود باقی خواهد ماند موضوعی که راه‌حل‌های متعددی را پیش‌روی واشنگتن قرار می‌دهد.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نیز گفت مذاکرات درباره احیای برجام در آستانه نهایی شدن بوده، اما با «مانع‌تراشی» روسیه متوقف مانده است.
پیشتر در جریان مذاکرات، روسیه اعلام کرد که غرب باید تضمین دهد تحریم‌های وضع‌شده علیه مسکو به خاطر جنگ در اوکراین به تجارت این کشور با ایران لطمه وارد نمی‌کند و اکنون نیز مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا معتقد است که روسیه می‌خواهد از لغو تحریم‌های نفتی ایران جلوگیری کند؛ زیرا با شروع تولید نفتی دوباره ایران، عرضه بیشتری در بازار‌ها وجود خواهد داشت و این به نفع روسیه نیست.
قدم نهایی
با توجه به جایگاه سپاه، تصور پذیرش اینکه ایران امضای توافق را بدون خروج سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی بپذیرد، قدری دور از انتظار به‌نظر می‌رسد.
دن سالیوان، سناتور جمهوری‌خواه آمریکا در پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: گزارش‌ها نشان می‌دهد که دولت بایدن ممکن است نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را از فهرست سازمان‌های تروریستی برای تأمین یک توافق جدید با ایران حذف کند.
دراین‌میان ادامه بحران اوکراین و همچنین حملات حوثی‌ها به تأسیسات نفتی عربستان سعودی باعث شد که بار دیگر قیمت نفت در بازار‌های جهانی با جهش روبه‌رو شود که این امر ضربه‌ای قابل‌توجه به اقتصاد کشور‌های اروپایی و حتی آمریکا وارد می‌کند.
در چنین شرایطی آمریکا و طرف‌های اروپایی ترجیح می‌دهند توافق با ایران هرچه سریع‌تر حاصل شود تا با بازگشت ایران به بازار‌های جهانی نفت، وضعیت قیمت طلای سیاه شکل کنترل‌شده‌تری به خود بگیرد.
ضرب‌الاجل نادیده گرفته شد؟
هر دو طرف همچنان به دنبال احیای توافق هستند و بازگشت به برجام را کم‌خطرترین و منطقی‌ترین گزینه برای خود می‌دانند، باوجوداین، در ماه‌های اخیر بار‌ها واشنگتن به طرق مختلف و ازطریق کانال‌های رسمی و غیررسمی از نزدیک بودن ضرب‌الاجل برای پایان گفتگو‌ها سخن گفته است. این ضرب‌الاجل‌ها که ابتدا قرار بود پایان فوریه باشد، با نزدیک شدن به پایان ماه مارس همچنان به نقطه عملی شدن نرسیده است. آمریکایی‌ها تأکید دارند درصورتی‌که تا پایان فوریه این گفتگو‌ها به نتیجه نرسد، مذاکرات شکست خواهد خورد و واشنگتن دیگر توافق هسته‌ای را نخواهد خواست.
هر دو طرف نیز به اضطرار و شرایط دشوار طرف مقابل نیز آگاهند و همین مسئله باعث شده تا در این معادله امتیازات درخواستی خود را بیشتر کنند.
تحلیلگران تأکید می‌کنند برای حصول توافق، «یک قدم باقیمانده» باید برداشته شود و هر آنچه ممکن است در پس یک «پایان بدون توافق» رخ دهد، برای طرفین جالب نخواهد بود. این درحالی است که گذشت زمان به ضرر هر دو طرف است. انتخابات کنگره سبب می‌شود تا اعطای امتیازات سیاسی از سوی کاخ سفید هر روز با محدودیت‌های بیشتری روبه‌رو شود.
احیای برجام موجب می‌شود تا اقتصاد بخش خصوصی و دولت فرصتی برای تنفس داشته باشند. آمریکا نیز می‌داند که در صورت احیا نشدن برجام، احتمال خروج ایران از NPT وجود دارد. پس از آن آمریکا مجبور خواهد شد که حضور نظامی خود را در منطقه افزایش داده و در این شرایط احتمال رویارویی میان نیرو‌های نظامی بیشتر خواهد شد. در نتیجه برهم خوردن مذاکرات آنقدر برای هر دو طرف زیان‌بار است که آن‌ها تا جایی که امیدی به گشایش باشد، دیپلماسی را پیش خواهند برد. دراین‌میان زمان کلیدی‌ترین عامل است.