رویداد۲۴ پدیده گرد و غبار دیگر مهمان ناخوانده نیست، چون چند سالی است که گریبانگیر کشور شده و استان‌های زیادی را با مشکل مواجه کرده است، به اعتقاد کارشناسان عوامل طبیعی و انسانی در بروز و شدت این پدیده دخیل هستند، چون مصرف بی رویه منابع آبی و خشک شدن تالاب‌ها و رودخانه‌ها آن‌ها را به کانون گرد و غبار تبدیل کرده است، همچنین رها کردن زمین‌های کشاورزی به علت کم آبی در کشور‌های همسایه هم بر این موضوع دامن زده است.
ستاد ملی مقابله با گرد و غبار سازمان حفاظت محیط زیست در راستای وظایف خود در گام اول اقدام به شناسایی کانون‌های گرد و غباری داخلی و خارجی کرده است که با بررسی‌های صورت گرفته حدود ۳۴.۶ میلیون هکتار کانون غبار خیز داخلی شناسایی شد که از این میزان وسعت حدود یک میلیون و ۴۶۰ هزار هکتار مربوط به بستر تالابی است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که از این ۳۴.۶ میلیون هکتار حدود ۱۷ درصد آن با شدت زیاد و خیلی زیاد است که در استان‌های مختلف متفاوت است، همچنین محاسبات نشان داد که از این وسعت سالانه حدود ۴.۲۳ میلیون تن غبارخیزی داریم و این یعنی از بین رفتن توان زایش و باروری خاک که با ادامه این روند ضربه زیادی به بخش کشاورزی وارد خواهد شد.
حدود ۳۴.۶ میلیون هکتار کانون غبار خیز داخلی شناسایی شد که از این وسعت سالانه حدود ۴.۲۳ میلیون تن غبارخیزی داریم، همچنین ۳۰۰ میلیون هکتار از کشور‌های اطراف ما کانون گرد و غبار دارند.
البته در این میان منشاء گرد و غبار فقط داخلی نیست بلکه با مطالعات صورت گرفته مشخص شد که ۳۰۰ میلیون هکتار از کشور‌های اطراف ما کانون گرد و غبار دارند که قسمت عمده آن به همراه جریانات جوی به سمت کشور ما گسیل می‌شود، در واقع از شمال شرق کشور‌های ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان، پاکستان و از سمت جنوب، جنوب غرب و غرب کشور‌های عراق، سوریه، عربستان و اردن هستند که با توجه به فصل‌های مختلف گرد و غبار آن‌ها به سمت کشور ما می‌آید.
حال دوباره از روز جمعه ۱۹ فروردین ماه توده گرد و غباری از کشور عراق وارد ایران شد و غرب و مرکز کشور را تحت تاثیر قرار داد و به مرور ۲۵ استان از جمله تهران، البرز، کرمانشاه، ایلام، زنجان و کردستان را تحت تاثیر قرار داد و حتی شاخص آلودگی هوا در تهران به مرحله خطرناک رسید.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، داریوش گل علیزاده در گفتگو با خبرنگار محیط زیست ایرنا درباره گرد و غبار اخیر در کشور گفت: منشاء گرد و غبار چند روز اخیر کشور کانون‌هایی در منطقه و اراضی بین شرق سوریه، غرب عراق و همچنین اردن و عربستان است، از آنجایی که بین ایران و عراق اختلاف دمایی وجود دارد و عراق گرمتر از ایران است باد ایجاد می‌شود که عمودی است و موجب خیزش گرد و غبار می‌شود و ذرات معلق کمتر از دو میکرون و ۱۰ میکرون را از سطح زمین جدا و به سمت کشور ما منتقل می‌کند.
وی افزود: در چند روز اخیر باد نسبتا شدیدی رخ داد که موجب شد تا بیشتر استان‌های غربی از جمله کرمانشاه، ایلام، زنجان، کردستان، البرز و تهران تحت تاثیر پدیده گرد و غبار قرار گیرند که چند روزی ادامه داشت و مشکلات زیادی برای این استان‌ها به وجود آورد.
وی ادامه داد: در استان‌هایی که درگیر گرد و غبار بودند کارگروه اضطرار بر اساس اعلام سازمان هواشناسی تشکیل شد که وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی و سازمان حفاظت محیط زیست هم به عنوان دبیر این کارگروه‌ها فعال هستند و هر استانی بر اساس گزارش سازمان هواشناسی و شرایط استان تصمیماتی را در کارگروه اخذ کردند که بر اساس تبصره ۳ قانون هوای پاک جزو اختیارات این کارگروه اضطرار است بنابراین اگر تفاوتی در نوع تصمیمات وجود دارد برای این است که هر استانی بنا به شرایط خودش تصمیم گرفته و سازمان حفاظت محیط زیست هیچ دخالتی در این زمینه نداشته و تصمیمات بر عهده استانداران در قالب این کارگروه بوده است.
گل علیزاده گفت: بر اساس گزارش سازمان هواشناسی از دیروز شاهد کاهش گرد و غبار نسبت به روز‌های پنج شنبه و جمعه هستیم و شرایط بهتر شده است حتی پیش بینی بارش کم و زیاد را هم در برخی استان‌ها کرده اند، شاخص‌های ایستگاه‌های پایش آلودگی هوا هم نشان می‌دهد که غلظت ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون کاهش یافته است.
وی اظهارداشت: این کانون‌های گرد و غباری سال‌ها است که وجود دارد و با توجه به خشکسالی و کم آبی که چند سال اخیر اتفاق افتاد هم تشدید شده اند و هم تعدادشان افزایش یافته است، در واقع اراضی کشاورزی رها شده در آن کشور‌ها منبع گرد و غبار هستند که یکی از دلایلش هم احداث سد ایلیسو در ترکیه است که بر روی ورودی دجله و فرات زده شده است.
وی افزود: ۱۸ سد بر روی دجله و فرات ساخته شده که از این تعداد ۱۴ سد بر روی دجله و ۸ سد بر روی فرات بسته اند و حقابه زیست محیطی این مناطق را کاهش دادند، البته همه مشکل این نیست شاید هم با همان مقدار آبی که جاری می‌شود می‌شد یک سری اقدامات را انجام داد و بخشی از اراضی را زیر کشت برد، اما شرایط آن کشور فعلا به گونه‌ای است که بخش زیادی از اراضی کشاورزی رها شده اند.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید کرد: اگر اقدام جدی در قالب دیپلماسی انجام نشود و نهاد‌های بین المللی الزاماتی که در این زمینه وجود دارد را رعایت نکند و در مقابل اگر همیشه این باد‌ها را داشته باشیم قطعا در این فصول همواره شاهد توفان‌های گرد و غبار خواهیم بود.
وی ادامه داد: قبلا سند ملی منطقه‌ای گرد و غبار تهیه شده که در قالب آن یک سری برنامه ریزی‌ها و هماهنگی‌ها انجام شده بود که قرار بود با کمک فنی ایران اقداماتی در عراق انجام دهیم که متاسفانه این اقدامات انجام نشد و نیاز است جدی‌تر به این موضوع فکر شود تا بتوانیم آسیب‌ها و خسارات بهداشتی و اقتصادی ناشی از وقوع توفان‌ها را به حداقل برسانیم.
گرد و غبار سلامت، محصولات کشاورزی، زادآوری گونه‌های گیاهی، فعالیت‌های زنبورداری، پروازها و منابع آبی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
گل علیزاده اظهار داشت: گرد و غبار علاوه بر اینکه بر روی سلامت مردم اثر می‌گذارد و اثر روحی و روانی نیز دارد، همچنین بر روی محصولات کشاورزی تاثیر سوء زیادی بر جای می‌گذارد، زادآوری گونه‌های گیاهی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و بر فعالیت‌هایی مانند زنبورداری اثر سوء می‌گذارد، اختلال در پروازها، تاثیرات سوء بر تاسیساتی مانند نیروگاه ها، اثر بر آب شرب و بالا رفتن مصرف آب برخی دیگر از خساراتی است که گرد و غبار به کشور وارد می‌کند.
وی گفت: در حال حاضر نمی‌شود با این پدیده مقابله کرد، چون زمانی که توفان ایجاد می‌شود شرایط در کوتاه مدت خیلی در اختیار کشور ما نیست، اما می‌شود آسیب‌ها را به حداقل رساند، یکی اینکه سازمان هواشناسی به موقع هشدار‌ها را صادر کند تا اگر تمهیداتی لازم است انجام شود و مردم کمتر آسیب ببینند، مراعات بهداشتی را به حداقل برسانند، همچنین برنامه‌هایی که باید در کشور‌های کانون گرد و غبار انجام شود از طریق احیاء به صورت کشت زراعی، بوته کاری و در نهایت تثبیت خاک توسط مالچ‌های بیولوژیک انجام شود، این تجربه در دو کشور کره و ژاپن اتفاق افتاد به طوری که این دو کشور از بیابان‌های مغولستان و چین آسیب می‌دیدند که تحت عاملیت این دو کشور با کمک‌های فنی نهاد‌های بین المللی کانون‌ها و چشمه‌های گردو غبار را مهار کردند و مقدار انتشار را به حداقل رساندند، البته ما علاوه بر اینکه مشکلات فرامرزی داریم کانون‌های داخلی هم داریم که مستعد گرد و غبار هستند به طوری که بخشی از استان‌های ما متاثر از گرد و غبار داخلی بودند که باید هر چه سریعتر مدیریت شوند.
منبع: سازمان حفاظت محیط زیست