رویداد۲۴ مراسم کلنگ‌زنی مجتمع پتروشیمی میانکاله ۲۳ اسفندماه سال گذشته توسط وزیر کشور انجام شد. در این مراسم وزیر کشور عنوان کرد که موافقت محیط زیست برای ساخت پتروشیمی در منطقه اخذ شده است، اما مدتی بعد علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، مجوز داشتن این پروژه را رد کرد.
سلاجقه ضمن انتقاد از اجرای این پروژه گفته بود: «گاهی فشار نمایندگان مجلس برای ما عجیب است، مجوز محیط زیستی این طرح گرفته نشده، اما نماینده محترم از من می‌خواهد که کلنگ‌زنی انجام شود، به هر شکل کلنگ زده شد، اما از دید ما کلنگی که برای این پروژه به زمین زده شد مورد تایید نیست؛ در واقع معتقدیم کلنگی به زمین زده نشده است. ما در زمینه اجرای طرح پتروشیمی در میانکاله کوتاه نخواهیم آمد.»
انتقاد رئیس سازمان حفاظت محیط زیست البته همراهی فعالان و علاقه‌مندان به محیط زیست کشور را نیز به دنبال داشت. علت این مخالفت‌ها آن بود که این مجتمع درست در ۵ کیلومتری تالاب میانکاله، یکی از مهم‌ترین مناطق حفاظت شده محیط زیست کشور در حال احداث است، پروژه‌ای که به طور قطع با تخریب گسترده طبیعت آن منطقه همراه خواهد بود تا بار دیگر محیط زیست کشور و میراث مهم نسل‌های آینده به نفع فرد یا افرادی خاص و با امتیازات ویژه مصادره و تخریب شود.
مخالفت‌ها با اجرای این پروژه که گفته می‌شود بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری ۸۰ هزار میلیارد تومانی به آن مشغول است به قدری بالا گرفت که سرانجام دستور توقف اجرای این پروژه تا زمان اخذ مجوز‌های لازم توسط دادستان کل کشور صادر شد.
این دستور، اما عصبانیت و انتقاد شخص رئیس مجلس را برانگیخت. قالیباف روز چهارشنبه ۲۴ فروردین در صحن علنی مجلس ضمن اظهار نگرانی بابت فضای ایجاد کسب و کار و امنیت اقتصادی گفت: «به عنوان مثال در بیست روز گذشته در یک سرمایه گذاری که مسیر اداری حل شده و تا بالاترین سطوح رفته و در دولت مجوز گرفته و زمین به او واگذار شده و چند ده میلیارد سرمایه گذاری کرده، بعد یکی پیدا می‌شود و می‌گوید که فلان موضوع دوباره بررسی شود و کار متوقف می‌شود.»
او همچنین ضمن حمایت تمام قد و عجیب خود از سرمایه‌گذار بخش خصوصی پروژه پتروشیمی میانکاله افزود: «این چه معنی دارد؟ کدام سرمایه گذار در چنین شرایطی می‌آید همه مراحل را طی می‌کند و بعد بگوییم کار متوقف شود؟ اگر مشکلی بوده چرا زمین پروژه را به نام او کرده‌اید؟ چرا سند به او دادید؟ جریان‌هایی بحث را به صورت سیاسی دنبال میکنند.»
این حمایت قالیباف از پروژه میانکاله بدون آنکه مستقیما نامی از آن به میان آورد دقیقا یادآور سخنان سلاجقه درخصوص فشار برخی نمایندگان مجلس برای اجرای این پروژه است.
محمد درویش، کنشگر و پژوهشگر محیط زیست در اینباره به جامعه ۲۴ می‌گوید: پروژه میانکاله مصوبه هیات دولت دوم روحانی است که در سال ۹۹ تصویب شد. در آن جلسه شخص عیسی کلانتری رئیس وقت سازمان محیط زیست نیز حضور داشت. با اخذ ین مصوبه دست‌اندرکاران این پروژه توانستند قوانین را دور بزنند.
وی با تاکید بر اینکه بارگذاری صنعتی در شمال کشور به جز در موارد خاص و با تصویب هیات وزیران ممنوع است، عنوان می‌کند: این سرمایه‌گذار توانسته است با گرفتن مصوبه هیات وزیران این قانون را دور بزند. این درحالیست که در نامه سلاجقه به رئیسی صراحتا عنوان شده که همچنان نظر سازمان محیط زیست بر آن است که در هیچ منطقه‌ای از شمال کشور بارگذاری صنعتی انجام نشده و این پروژه‌ها حتی وارد فرایند ارزیابی‌های زیست محیطی نیز نشود و این پروژه‌ها به سایر مناطق کشور منتقل شوند.
درویش خاطرنشان می‌کند: انتقاد ما به سازمان محیط زیست در دولت قبلی آن است که چگونه چنین خطای فاحشی را انجام داد. همان زمان وزیر نفت نامه‌ای به کلانتری در همین خصوص نوشت و کلانتری نیز طی نامه‌ای به معاون خود تجریشی صراحتا قید کرد که با نگاه مثبتی این ماجرا را پیگیری کند.
این کارشناس محیط‌زیست می‌افزاید: همان زمان ما به این موضوع انتقاد کردیم، اما آقای تجریشی اعلام کرد که این پروژه باید ارزیابی زیست‌محیطی داشته باشد و موضوع مسکوت ماند تا اینکه با فشار‌هایی که سرمایه‌گذار داشت توانستند پروژه را پیش ببرد. البته با توجه به حمایت آقای قالیباف از سرمایه‌گذار اینطور به نظر می‌رسد که او از دوستان ایشان است.
آنطور که درویش می‌گوید نکته عجیب ماجرا آن است که این سرمایه‌گذار به محض اینکه مطلع می‌شود ممکن است جلوی پروژه گرفته شود، به پیمانکار و کارگران گفته است که کار را به مرحله‌ای برسانید که غیرقابل بازگشت باشد احتمالا به این دلیل که بتوانند به این بهانه که کار را تا مرحله‌ای پیش برده و تعداد زیادی کارگر گرفته و نرده و دیوار کشیده و هزینه زیادی کرده است از سازمان محیط زیست جبران خسارت خود را بخواهد، سازمان محیط زیست هم که بی‌پول است از سرمایه‌گذار دعوت به مذاکره کند.
وی می‌افزاید: درحال حاضر ۹۰ واحد پتروشیمی نیمه‌ساخته و رها شده در کشور وجود دارد و اگر متولیان امر هنری دارند می‌توانند همین واحد‌ها را ساماندهی کنند، چرا می‌خواهند یک واحد جدید ایجاد کنند آن هم در منطقه‌ای حساس و مهم که معبر ورود پرندگان مهاجر به کشور و محل تخم‌گذاری ماهی‌های خاویاری بوده و تنها عرصه در ساحل ۹۰۰ کیلومتری خزر است که فارغ از هر نوع تجاوز و دست‌اندازی بوده است.
درویش در پاسخ به این سوال که بهانه حمایت قالیباف از این پروژه ایجاد کسب و کار است، ولی میزان تخریب‌های آن چگونه است؟ توضیح می‌دهد: صنعت پتروشیمی یکی از کم اشتغال‌ترین صنایع دنیاست و اگر به بهانه تولید اشتغال قصد ایجاد واحد پتروشیمی را دارند این بهانه کاملا مردود است. تعداد کارگران و کارمندان صنعت پتروشیمی در سراسر کشور به اندازه کارخانه فولاد ذوب آهن اصفهان نیست؛ بنابراین حتی اینکه بگوییم مشکل جامعه محلی در حوزه اشتغال را با ایجاد مجتمع پتروشیمی حل کنیم کاملا مردود است.
وی درباره تخریب‌های حاصل از احداث این مجتمع نیز عنوان می‌کند: این تخریب‌ها علاوه بر ایجاد آلودگی هوا شامل موضوع پساب‌های حاصل از فعالیت این مجتمع نیز می‌شود که منابع آب و خاک را آلوده می‌کند. درحال حاضر پتروشیمی‌های ماهشهر و آنچه در آب و خاک رها کرده است باعث شده نسلی در ماهشهر متولد شود که دارای معلولیت‌های مختلف مادرزادی بوده و ما شاهد زایمان‌های بسیار بد در این منطقه هستیم. همچنین پتروشیمی در ایلام به شدت منطقه را آلوده کرده است. در منطقه لردگان از توابع چهارمحال و بختیاری نیز همین اتفاق رخ داده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا میانکاله برای ساخت مجتمع پتروشیمی مناسب است؟ اظهار می‌کند: این صنعت به شدت آب‌بر بوده و دست‌کم دو برابر صنعت فولاد آب نیاز دارد. در حال حاضر به دلیل بارگذاری‌های زیادی که در اطراف میانکاله انجام شده این منطقه با کمبود شدید آب مواجه شده به نحوی که ورودی آب شیرین به تالاب بسیار کم شده است به همین دلیل هم شاهد مسمومیت شدید پرندگان و آبزیان در منطقه هستیم.
به گفته این کارشناس محیط‌زیست در منطقه‌ای که با چنین بحرانی مواجه است احداث مجتمع پتروشیمی منطقی نیست. در حال حاضر نیروگاه نکاء که در نزدیکی همین منطقه است ۶ ماه از سال گاز نداشته و از سوخت مازوت استفاده میکنند در این شرایط قابل پیش‌بینی است که این مجتمع نیز نمی‌تواند به گاز دسترسی داشته باشد در نتیجه این مجتمع علاوه بر آب‌بر و برق‌بر بودن تولید آلودگی نیز می‌کند.
این کارشناس محیط زیست تصریح می‌کند: این موارد نشان می‌دهد که عدم مدیریت پساب پتروشیمی منجر به آلودگی شدید منابع آب و خاک شده و چون وارد خزر می‌شود علاوه بر تهدید سلامت مردم و به‌ویژه آن‌هایی که از آبزیان منطقه استفاده میکنند، می‌تواند درآمد صیادان را نیز مختل کند. همچنین این مجتمع با توجه به کمبود گاز چاره‌ای جز سوزاندن مازوت ندارد که باعث افزایش آلودگی هوا می‌شود.
وی می‌گوید: امیدوارم که سلاجقه و رئیسی بر سر این مساله کوتاه نیایند و تلاش آن‌ها برای توقف پروژه میانکاله بیش از حمایت قالیباف از سرمایه‌گذار پروژه باشد. گام دوم هم آن است که سرمایه‌گذاری که مراتع منطقه را قلع و قمع کرده حتما به دلیل مشکلاتی که در میانکاله ایجاد کرده باید خسارت بپردازد، همچنین باید این موضوع پیگیری شود که چگونه چنین مصوبه‌ای در دولت قبل تصویب شده است.
درویش عنوان می‌کند: هنوز ارزیابی درباره خسارت‌هایی که این پروژه به میانکاله وارد کرده است صورت نگرفته، اما امیدواریم که این اقدام با دستور قضایی انجام شود.