نه اعتراض امثال مهدی چمران در شورای شهر کاری از پیش برد و نه شکایت حقوقدانانی که می گویند وزارت کشور بر خلاف قانون، به کسی حکم مسولیت شهرداری تهران را داده که تخصص تحصیلی مرتبط و سابقه اجرایی قانونی ندارد. با اطلاعیه دیوان عدالت اداری درباره ماندن او در شهرداری همه به فراموشی رفت تا علیرضا زاکانی با اقتدار، سکه حکومت بلدیه طهران را به نام خود ضرب کند و تلاش داشته باشد تا از قامت «نامزد پوششی» انتخابات به قواره «شهردار ماندگار تهران» درآید.
دوستداران زاکانی در طی بیش از ۲۰۰ روز اخیر که زاکانی در شهرداری تهران حضور داشت به نکات مثبتی که از او در خاطر دارند استناد می کنند. به گفته آنها، یکی از اصلی ترین نقاط مثبت عملکرد زاکانی، اقداماتی است که در راستای مهار کرونا و با همکاری وزارت بهداشت در شهرداری تهران انجام شده است. انعقاد تفاهم نامه بین شهرداری و وزارت بهداشت و در اختیار گذاشتن ۳ سوله برای واکسیناسیون عمومی شهروندان از جمله این اقدامات تلقی می شود. این تلاشها هر چند شایسته تقدیر است ولی به نظر می رسد برای جهان‌شهری چون تهران، ۳ سوله برای واکسیناسیون، دردی را از کسی دوا نمی کند. ای بسا اگر در هر منطقه ۲ تا ۳ سوله یا سالن از سوی شهرداری برای واکسیناسیون اختصاص می یافت، واکسیناسیون بهتر انجام می شد، ولی به هر جهت، اختصاص سوله برای واکسیناسیون، چیزی نیست که تنها در اختیار شهردار تهران باشد، بلکه شهردار هر ناحیه یا دست بالا، منطقه هم می توانست سوله های بلااستفاده متعلق به شهرداری را در اختیار نظام بهداشت کشور برای امری عام المنفعه قرار دهد.
هرچند بعدها تعداد مراکز واکسیناسیون متعلق به شهرداری به ۸ و پس از آن ۲۲ سوله رسید ولی باز هم نسبت به گستردگی برخی مناطق تهران مانند منطقه ۳ و ۴، تعداد سوله های اختصاص یافته، می توانست بیشتر باشد. در این راستا اختصاص ۲۲ اتوبوس سیار، ۲۲ ون نیز شایسته تقدیر است.
همچنین تلاش برای ساماندهی به وضعیت معتادان متجاهر که بارها از سوی زاکانی مطرح شده بود به عنوان اقدام تلقی می شود ولی مشخص نیست در شرایط کنونی خروجی این سخنرانیها و تلاشها چه بوده است چون همانطور که مردم می بینند، وضعیت معتادان متجاهر در تهران همچنان ناپسند و رها شده است. شهرداری گفته با همکاری نیروی انتظامی توانسته ۴۰۰ معتاد را در دره فرحزاد ساماندهی کند ولی از آنجایی که ارقام معتادان متجاهر در تهران را بیش از ۲۱ هزار نفر تخمین می زنند، مقایسه این عملکرد نشان می دهد تنها ۲ درصد از اهداف مورد نظر محقق شده است، یعنی در حقیقت، اقدامات زاکانی در مهار آسیبهای عیان اعتیاد در تهران، چه در ساماندهی به معتادان و چه در درمان آنها، ثمره ملموسی نداشته است. علاوه بر معتادان، پدیده نو دیگری از آسیب های اجتماعی شهری در دوره زاکانی رونمایی شد. نمونه عینی آسیب اجتماعی مربوط به بیخانمانهایی که شبها در اتوبوس می خوابیدند و رسانه‌ها به آنها اتوبوس‌خواب گفتند. شهردار البته نسبت به اتوبوسخوابی واکنش نشان داد و گفت حکم قانونی برای انتقال این افراد به گرمخانه ندارد.
زاکانی البته در آذرماه قول داده بود تا ۲ ماه دیگر (دیماه۱۴۰۰) هیچ معتاد کارتن خوابی در تهران مشاهده نشود.
هواداران شهردار جدید تهران می گویند این که او توانسته در این مدت ۱۱۰ دستگاه اتوبوس به ناوگان حمل و نقل تهران اضافه کند، اتفاق مهم و خجسته ای است ولی از آنجایی که در حال حاضر نیاز به دست کم ۷هزار دستگاه اتوبوس نو و منطبق با استانداردهای محیط زیستی جدید مورد نیاز تهران است، اختصاص ۱۱۰ دستگاه اتوبوس، قادر به تاثیرگذاری بر ترافیک درهم پیچیده تهران نیست. کما اینکه در روزهای پایانی اسفندماه شاهد آن بودیم که در خیابانهای پایتخت جای سوزن انداختن نبود و ترافیک گره خورده، بازشدنی به نظر نمی رسید. هر چند او قول داده بود تا نوروز ۱۴۰۱ حتما ۱۰۰۰ دستگاه اتوبوس را به چرخه حمل و نقل عمومی تهران بازگرداند که ظاهرا این قول هم مانند بقیه اقوالی که داده و فراموش می شود، از سوی مردم چندان جدی گرفته نشد.
حامیان شهردار تهران همچنین از افتتاح یک ایستگاه مترو در خط ۷ و یک ایستگاه در خط ۶ مترو هم شادمان هستند و آن را دستاوردی برای شهرداری در نظر می گیرند ولی باید در نظر داشت نه افتتاحیه های پر و پیمان دوره قالیباف و نه افتتاح ماهانه یک ایستگاه در دوره شهرداری حناچی نتوانست نیاز تهران به حمل و نقل عمومی را رفع کند، چه برسد به اینکه زاکانی در ۲۰۰ روز خدمت در شهرداری، تنها توانست یک ایستگاه آن هم اتصال خط ۷ با خط ۲ را در ایستگاه توحید برقرار کندو ایستگاه دیگری که ۹۵ درصد آن آماده شده بود را افتتاح کند، به این صورت نمی توان دلخوش بود شهرداری تهران واقعا در این ۲۰۰ روز کار خاصی برای حمل و نقل انبوه بر ریلی پایتخت انجام داده باشد.
در حوزه بودجه بندی شهرداری تهران، البته زاکانی اقدام در خوری انجام داده که شایسته تقدیر است. او بالاخره توانست بی انضباطی مالی فزاینده در شهرداری تهران را تا حدی بهبود و ساماندهی بخشد. او ۱۲۰۰ حساب بی ضابطه که در مناطق و سازمانهای مختلف شهرداری پراکنده بود را در قالب خزانه متمرکز درآورد تا احتمال بریز و بپاش در آنها به حداقل برسد. نکته اصلی اینجاست که زمانی می توان امیدوار بود گردش مالی شهرداری کاملا از لحاظ عدم بروز فساد تضمین شده است که ناظران خارج از این دستگاه نیز بتوانند به نیکویی روی حساب و کتاب شهرداری نظارت کنند. آن چیزی که شورای پنجم به دنبال آن بود و هرگز نتوانست محقق شود، شفافیت در درآمدها و هزینه های شهرداری تهران و امکان نظارت آنلاین اعضای شورای شهر و شهروندان بود که تنها در حوزه قراردادهای بالاتر از یک میلیارد تومان و جذب نیروی انسانی به صورت نصفه نیمه تحقق پیدا کرد ولی در دوره زاکانی، تمرکز حسابهای مالی شهرداری بالاخره انجام شد.
با این حال نمی توان گفت تمرکز حسابهای شهرداری در یک خزانه متمرکز، تضمین کننده شفافیت و ضد فساد است زیرا هنوز امکان نظارت مستقیم و آنلاین اعضای شورای شهر بر این خزانه وجود ندارد.
از سوی دیگر، بودجه سالانه شهرداری تهران نیز در اولین دوره بودجه نویسی تیم زاکانی به شورای شهر تقدیم شد تا شورای شهر با چکش کاری لایحه بودجه ۵۶ هزار و ۸۶۹ میلیارد تومانی، این بودجه را به رقم ۵۰ هزار و ۳۷۰ میلیارد تومان کاهش داد و در نتیجه رقم بودجه سال ۱۴۰۱ نسبت به سال گذشته (۱۴۰۰) حدود ۳۴ درصد رشد نشان داد.
رشد ۳۴ درصدی در شرایط تورمی که کشور به آن گریبانگیر است و با توجه به کاهش تقاضای ساخت و ساز در تهران، نشان دهنده عدم تناسب واقعی و غیرقابل وصول بودن بودجه در سال آینده است. البته از آن جایی که بودجه شهرداری تهران وابسته به متغیرهای سیاسی از جمله برجام و فروش نفت است ممکن است در صورت احیای برجام و بازگشت رونق به بازارهای نفتی ایران، باز هم بودجه نفتی به تهران سرازیر شده و شهرداری تهران نیز از محل ساخت و سازهایی که سرمایه گذاری املاک و مستغلات رانتی وابسته به بودجه نفتی آغاز می کنند، بتواند بودجه رویایی خود را محقق کند. اینها البته همه روی کاغذ و با اما و اگرهای بسیار همراه است. باید دید آیا شهردار تهران می تواند در تامین درآمدهای شهر، مرز ۵۰ هزار میلیارد تومان را پشت سر بگذارد؟
بعد از عملکردهایی که به عنوان نقطه مثبت در کارنامه ۲۰۰ روزه زاکانی مطرح است، شاید نتوان نکته دندانگیر دیگری درباره عملکرد زاکانی را بیان کرد. به جز آنکه او در تفاهم نامه های رویایی با بنیاد مسکن وعده ساخت ۱۰ هزار مسکن برای مستضعفان در قالب ساخت ۱۸۰هزار مسکن را داده و احیانا یک خشت از این برنامه های رویایی روی هم گذاشته نشود. افتتاحیه پروژه های محلی کوچک که به دلیل نداشتن بودجه عملیاتهای عمرانی بزرگ در دوره پنجم مدیریت شهری باب شده بود در دوره زاکانی هم ادامه یافت و برخی از این پروژه های محلی که در دوره قبلی استخوان بندی آن تکمیل شده بود در دوران زاکانی به بهره برداری رسید و افتخار قیچی زدن به روبان آن نصیب نامزد سابق انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم شد.
گفته می شود تعداد پروژه های کوچکی که در محلات مختلف شهر تهران در دوران زاکانی به بهره برداری رسیده بالغ بر ۲۰۰ مورد می شود که از پروژه های بسیار کوچک مانند احداث سرویس بهداشتی یک بوستان محلی تا بزرگترین آنها که زیرگذر عابر پیاده بزرگراه جناح است، را شامل می شود. حتی کار به جایی رسید که زاکانی اعلام کرد قرار است در برخی بوستانهای تهران هتل بسازد. این سخن او که با واکنش منفی ناظران و شهروندان تهرانی روبرو شده بود، معلوم نیست چه زمانی محقق شود، ولی چیزی که پیداست احتمال بارگزاری فضاهای خدماتی و تجاری مانند هتلها در پهنه های سبز بر خلاف ضوابط طرح تفصیلی تهران بالاست.
واقعیت این است که کسی ساختار پیچیده و چندبعدی شهرداری تهران که زیربنای آن در دوره قالیباف نوسازی شده را کامل نمی شناسد و در تیم اطرافیان شهردار، کسی توانایی کامل آن را ندارد که از این سیستم پیچیده و هزارتو، کار اساسی بخواهد. بر این اساس است که ناخواسته زاکانی گاهی در چنبره گاف‌هایی گرفتار می شود که مشخص است ناشی از بی تجربگی و خامی تیم اطراف اوست. ماجرای حک کردن نامش بر سنگ مزار اول نیما یوشیج شاعر معروف نوسرای ایرانی، یکی از این سوتی هاست که مدتها نقل محافل بود تا جایی که زاکانی خود مجبور شد توضیح بدهد این کار کج سلیقگی بوده است.
یکی دیگر از اشتباهاتی که در دوره زاکانی باعث شده سر رسانه ها گرم شود، تصاویری بود که از رقص دختران در یک برنامه مربوط به شهرداری تهران منتشر شد. این ماجرا با غلظت کمتری در دوره شهرداری محمدعلی نجفی با انتشار تصاویر رقص دختربچه ها در برج میلاد رقم خورد و هجمه سنگینی علیه شهردار وقت تهران را برانگیخت ولی در ماجرای سوتی اخیر رقص دختران، سخنگوی شهرداری توضیح داد این برنامه ارتباطی با شهرداری ندارد.
اما ماجرای اصلی سوتی های زاکانی به قصه پست دادن به دامادش مربوط میشود ماجرایی درباره «پست های من درآوردی» که به خاطر انتصاب داماد زاکانی در یک پست تازه اختراع شده از سوی برخی اعضای شورای شهر مورد اعتراضات زیادی واقع شد.
بیشتر بخوانید: زاکانی طبق قانون باید از شهرداری تهران برکنار شود + سند
ماجرا از جایی شروع شد که ظاهرا بر سر پست دادن به عنوان «چشم و گوش شهردار» به فیاضی داماد زاکانی، صدای همه اصولگرایان درآمد. حتی برنامه های متعدد تلویزیون و بخش خبری ۲۰ و ۳۰ هم به این موضوع پرداخت و اعضای شورای شهر هم مرتبا اعتراضات خود را از تریبون بیان کردند. زاکانی البته کوتاه نیامد و تا می توانست توجیهاتی درباره این انتصاب ارائه کرد و حتی توانست یکی دو نفر از اعضای شورای شهر را با خود همسو کند ولی سمبه انتقادات به اندازه ای پرزور بود که داماد شهردار مجبور شد از پست تازه رسیده استعفا داده و زاکانی هم روغن ریخته پست من درآوردی را خرج امامزاده قانون کرد و تلاش داشت خود را از تک و تا نیندازد و گفت که عاشق نوکری مردم است.
منتقدان او البته به این مقدار دلخوش نشدند و گفتند باید به تخلفات وی رسیدگی شود و این که او حکم انتصاب داماد خود را لغو کرده دلیل نمی شود که به تخلفات شهردار رسیدگی نکنند. البته ماجرا ختم به خیر شد و مهدی فیاضی داماد زاکانی از دست وزیر بهداشت حکم انتساب دیگری گرفت و غائله تا این لحظه آرام شد.