رویداد۲۴جنگ اوکراین اردوغان را وارد یک موقعیت سخت کرد. او برای ترمیم روابطش با روس‌ها سال‌ها زحمت کشیده و حالا در موقعیتی قرار دارد که ناچار است بین طرفداری ناتو از کی‌یف و روابط نزدیک با پوتین یکی را انتخاب کند. آنکارا حالا طبق معمول سیاست یکی به نعل و یکی به میخ را انتخاب کرده و همزمان که حریم هوایی خود را به سوی هواپیما‌های روس بسته است، ناتو را متهم می‌کند که می‌خواهد جنگ در اوکراین را طولانی کند.
اردوغان ممکن است یک میانجی جدی باشد
ترکیه همزمان متحد و یک دوست خوب برای روسیه و اوکراین است. همین موضوع هم کار را برای آنکارا سخت کرده تا در بحبوحه جنگی بزرگ تعادل را حفظ کند. اما به نظر می‌رسد همین روابط باعث شده تا موضوع میانجیگری اردوغان بین زلینسکی و پوتین مورد توجه قرار بگیرد. البته این در صورتی‌ست که دو طرف بخواهند به جنگ پایان داده و راهی برای خروج از بحران پیدا کنند. اردوغان هم به ایفای نقشی مهم در فضا بین المللی نیاز دارد. او برای بهبود شرایطش در داخل کشور و برگرداندن وجهه بین المللی خود از انجام رفتار‌های این چنینی استقبال ویژه‌ای می‌کند.
رجب طیب اردوغان در زمان تصمیم دو دولت برای برگزاری مذاکراتشان در ترکیه گفته بود: «نباید از تصمیم هر دو طرف این جنگ برای روی آوردن به ترکیه شگفت زده شد؛ ترکیه برای سال‌های طولانی به پیشرفت منافع متقابل هم با مسکو و هم با کی‌یف کمک کرده است.»
او در این مورد درست می‌گوید. در شرایط فعلی روسیه امکان نزدیک شدن به کمتر کشوری را دارد و حامیانش هم چندان در فضای بین المللی برش ندارند تا بتوانند ضامن یک صلح بین کی‌یف و مسکو باشند. انکارا اخرین امید هر دو طرف برای پادرمیانی‌است.
بیشتر بخوانید: برنده جنگ روسیه و اوکراین را رسانه‌ها مشخص می‌کنند؟
روابط نزدیک اردوغان و روسیه
یکی از بزرگ‌تریم اختلافات ترکیه با بلوک غربی بر سر خرید اس ۴۰۰ از روس هاست. در سال ۲۰۱۷ اردوغان تصمیم به خرید این سامانه موشکی گرفت و در مقابل اعتراض ایالات متحده تن به لغو قرار داد با روس‌ها نداد. همین موضوع دردسر‌های زیادی برای انکارا پدید اورد. چرا که این موشک‌ها ناسازگار با سیستم‌های دفاعی ناتو در این کشور بود. در سوریه هم اتحادی جدا نشدنی بین مسکو و انکارا شکل گرفته که تا امروز هم ادامه دارد.
علاوه بر همه این‌ها ترکیه که به شدت به گندم روسیه وابسته است و ۴۴ درصد گاز خود را نیز از روسیه وارد می‌کند و با مسکو قراردادی برای ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای خود در جنوب کشور منعقد کرده است. سالانه بیش از هفت میلیون نفر از مردم روسیه به ترکیه سفر می‌کنند و می‌توان گفت بزرگ‌ترین جمعیت مسافران به این کشور را تشکیل می‌دهند. اردوغان به خوبی می‌داند که جبران آنچه که روس‌ها به ترکیه می‌دهند ممکن نیست.
روابط با اوکراین
نزدیکی رابطه اردوغان با زلینسکی دست کمی از رابطه اش با پوتین ندارد. آن‌ها در سه سال گذشته پنج بار با یکدیگر دیدار صمیمانه داشته اند. اردوغان همیشه در سال‌های اخیر به روابطش با کی‌یف به چشم راهی برای بهبود اوضاع با غرب نگاه کرده است. اما پای شراکت نظامی هم در میان است. ترکیه از سال ۲۰۱۹ میلادی فروش پهپاد‌های جنگی بایراکتار به اوکراین را آغاز کرد و سپس به کی‌یف اجازه داد که این پهپاد‌ها را در خاک خود تولید کند. همین سلاح‌ها حالا به اوکراین کمک کرده اند تا مقابل تانک‌های روسی مقاومت کرده و جنگی را که پوتین فکر می‌کرد یک هفته‌ای پایان می‌دهد را تبدیل به نبردی فرسایشی کند. استفاده از این پهپاد‌های ۱۲ متری که قادر به حمل ۴ موشک هستند، از همان سال ۲۰۱۹ میلادی نیز در مناطق تحت کنترل جدایی طلبان در منطقه دونباس آغاز شده بود.
با همه این‌ها اگرچه اردوغان همواره بر حمایت ترکیه از تمامیت ارضی اوکراین تاکید کرده، اما همزمان از پیوستن به تحریم‌های غرب علیه مسکو خودداری کرده و در شورای اروپا نیز به موضوع تعلیق روسیه، رای ممتنع داده است.
ترکیه به عنوان اداره کننده تنگه‌های بسفر و داردانل که دریای سیاه و دریای مدیترانه را به هم متصل می‌کنند، راه استفاده از این تنگه‌ها را برای کشتی‌های جنگی بست و سنگی جلوی پای روس‌ها انداخت. هر چند این سنگ چندان پای روس‌ها را لنگ نکرده است.
اما موضوع با اوکراین هم بعد اقتصادی دارند. بزرگ‌ترین سرمایه گذار خارجی در این کشور ترکیه است و دو طرف به دلیل حجم بالای مبادلات اقتصادی به یکدیگر نیاز دارند.
با همه این‌ها به نظر می‌رسد که استانه صبر پوتین هم اندازه‌ای دارد. او اخیرا در سخنرانی‌ای با اشاره‌های تاریخی بدون اینکه نامی از ترکیه ببرد، برایش خط و نشان کشید و از انجایی که جنگ با اوکراین بر روی زمین جریان دارد، از هدف قرار گرفتن تانکهایش با سلاح‌های ترکیه خوشنود نیست. بستن مسیر هوایی هم مزید به علت شده است. به نظر می‌رسد که اگر هرچه زودتر صلحی با میانجیگری ترکیه شکل نگیرد، آنکارا هم وارد فهرست سیاه روس‌ها شده و این شانس را از دست خواهد داد.