رویداد۲۴ شاخص کیفیت هوا به شش دسته شرایط پاک، قابل قبول، ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم، خیلی ناسالم و خطرناک طبقه بندی می‌شود و شرایط خیلی ناسالم، هشداری برای سلامتی به حساب می‌آید که در آن هر فردی ممکن است اثرات جدی سلامت را تجربه کند.
راهکارهای موثر در کاهش آلودگی هوا
مهدی کمری - کارشناس بهداشت هوای معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اجتناب از سفرهای غیرضروری در طول روز و ساعات پر ترافیک، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، استفاده از ظرفیت سامانه‌های الکترونیکی برای انجام خدمات بانکی، متوقف کردن فعالیت‌هایی که سبب تشدید آلودگی هوا می‌شود (فعالیت‌های عمرانی) را از مهم‌ترین راهکارهای موثر در کاهش آلودگی هوا عنوان کرد.
به گفته وی، معاینه فنی خوردو برای کنترل آلودگی، معاینه فنی موتورخانه منازل برای بهینه سازی مصرف سوخت و خاموش کردن موتور خودرو در ترافیک‌های سنگین نیز از دیگر راهکارهای کاهش آلودگی هواست.
هنگام آلودگی هوا از چه ماسکی استفاده کنیم؟
کمری عدم استفاده از دخانیات و سیگار، مرطوب نگه داشتن فضای خانه به خصوص مواقعی که از گرم کننده‌هایی مانند بخاری گازی، بخاری نفتی یا شومینه استفاده می‌شود، استفاده از ماسک‌های تنفسی مناسب (ماسک‌های تنفسی FFP۲ فیلتردار) را از دیگر راهکارهای مقابله با اثرات زیانبار آلودگی هوا در شرایط آلوده عنوان کرد.
وی در ادامه استفاده از ماسک‌های جراحی را در مقابله با آلودگی بی‌تاثیر دانست و هشدار داد: مصرف ماسک‌های جراحی به هیچ عنوان برای فیلتر کردن ذرات ۲.۵ میکرون فایده‌ای ندارد. ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون اغلب جزو آلاینده‌های شهر تهران هستند؛ بنابراین ماسکی که شما انتخاب می‌کنید، باید قابلیت فیلتر کردن این ذرات را داشته باشد.
کمری با اشاره به این که ماسک‌ها انواع و اقسام گوناگونی دارند، اظهار کرد: افرادی که مجبورند در خارج از منزل فعالیت کنند از ماسک‌های مخصوص P۲ استفاده کنند. اگر ماسک شما خراب شده، آسیب دیده یا اگر تنفس با آن برای شما سخت شده باید حتما ماسک‌تان را عوض کنید.
وی با اشاره به این که نحوه قرارگیری ماسک اهمیت بالایی دارد، گفت: ماسک‌ها دهان و بینی را می‌پوشانند و از ورود ذرات معلق به بدن شما جلوگیری می‌کند، اما باید نسبت به روش استفاده از ماسک فیلتر دار آگاهی یابید.
کمری با بیان روش صحیح استفاده از ماسک تنفسی، توضیح داد: ماسک را روی صورتتان قرار دهید؛ به گونه‌ای که دماغک آن روی برآمدگی بینی قرار گرفته و از محکم بودن ماسک اطمینان حاصل کنید، در ادامه ماسک را به آرامی با هر دو دستان‌تان بپوشانید و آرام نفس بکشید، هوا نباید از اطراف ماسک تنفسی نشت کند. مردم فعالیت‌های ورزشی را تا حد امکان کاهش بدهند و یا در فضای بسته ورزش کنند.
کدام اقشار در برابر آلودگی هوا آسیب پذیرترند؟
دکتر فاطمه عابدینی - فوق تخصص ریه و عضو هیئت علمی دانشگاه نیز اقشار آسیب پذیر جامعه را شامل کودکان زیر شش سال، سالمندان بالای ۶۵ سال و مبتلایان به بیماری‌های مزمن (قلبی، ریوی، کلیوی و کبدی) برشمرد و گفت: تزریق واکسن آنفلوانزا و عفونت ریه (پنوموکوک) برای افرادی که سابقه آسم و بیماری‌های ریوی دارند و همچنین اقشار آسیب پذیر جامعه لازم و ضروری است.
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه، همشهریانی که مجبور به خروج از منزل هستند، تا حد امکان رفت و آمد خود را به ساعات اولیه صبح و یا پس از غروب آفتاب موکول کنند تا کمتر در معرض گاز ازن قرار گیرند.
وی با اشاره به این که با افزایش ذرات معلق (ریزگردها) در زمان آلودگی هوا، امکان انتقال عفونت‌های تنفسی در زمان آلودگی هوا افزایش می‌یابد، رعایت بهداشت، شستن مکرر دست ها، استفاده از دستمال موقع عطسه و سرفه، خوردن مایعات کافی (۱۰تا۸ لیوان روزانه) را از جمله راهکارهایی برشمرد که در این راستا موثر است.
عابدینی مصرف غذاهای سالم، سبزی‌ها و میوه‌های تازه، خوردن یک تا دو لیوان شیر روزانه، کاهش استرس و استراحت کافی را برای افزایش ایمنی بدن افراد ضروری عنوان کرد.
علائم مسمومیت در آلودگی هوا را بشناسید
این فوق تخصص ریه، گیجی، خستگی، سردرد، سوزش چشم و بینی و حلق و بی‌حوصلگی را از علائم مسمومیت در آلودگی هوا عنوان و توصیه کرد: افراد در صورت بروز تنگی نفس شدید، گیجی یا خستگی شدید هر چه سریع‌تر به نزدیک‌ترین مرکز درمانی و اورژانس مراجعه کنند تا اقدامات درمانی لازم برای آنها انجام شود.
وی بهترین راهکار در این وضعیت را ماندن در منزل خواند و تاکید کرد: افراد از هر گونه فعالیت فیزیکی و ورزش در فضای بیرون از منزل اجتناب کرده و حتی در محیط‌های بسته نیز فعالیت خود را کاهش دهند.
عابدینی از بیماران مزمن تنفسی خواست که در شرایط آلودگی هوا حتما داروهای خود را به موقع استفاده کنند تا دچار حملات تنفسی نشوند.
این فوق تخصص ریه در بیمارستان مسیح دانشوری خاطرنشان کرد: در این شرایط وضعیت برای کودکان خطرناک است و خروج آنها از منزل ممنوع است و تمامی افراد سعی کنند از رفت و آمدهای غیرضروری پرهیز کنند.
برای خنثی کردن خطرات آلودگی هوا چه غذاهایی مصرف کنیم؟
همچنین دکتر نسرین امیدوار - دکتری تخصصی علوم تغذیه با بیان اینکه آلاینده‌های موجود در هوای آلوده، از عواملی هستند که باعث بروز اکسایش در بدن ما می‌شوند، گفت: بنابراین باید غذاهایی را مصرف کنیم که به مقدار کافی آنتی اکسیدان داشته باشند و به سیستم ایمنی ما برای مقابله با شرایط کمک کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با تاکید بر ضرورت مصرف مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان توضیح داد: مصرف به اندازه آنتی اکسیدان ویتامین C می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک زیادی کند.
وی درباره موادغذایی حاوی ویتامین C توضیح داد: تمام سبزیجات برگدار سبز، پیازچه، کلم سبز، انواع مرکبات، توت فرنگی و گوجه فرنگی منابع مهم ویتامین C هستند.
این متخصص مصرف بیشتر میوه و سبزیجات را توصیه کرد و گفت: مصرف سبزیجاتی همچون خانواده کلم ها از جمله کلم بروکلی، کلم پیچ و گل کلم، اسفناج، پیازچه و میوه هایی از جمله انواع مرکبات و سیب در هوای آلوده بسیار مفید است؛ زیرا می‌تواند حالت‌های شبیه به آسم را نیز کمرنگ کند.
امیدوار یادآور شد: همچنین باید مراقب باشیم که در صورت داشتن زمینه حساسیت و آسم، غذاهایی را که محرک این عارضه‌ها هستند کمتر مصرف کنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره اثر مصرف شیر و لبنیات در روزهای آلوده توضیح داد: مصرف شیر در روزهای آلودگی هوا توصیه می‌شود و در عین حال مصرف لبنیات کافی و غذاهای متنوع سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند.
وی با بیان اینکه در هوای آلوده فلزات سنگین نیز وجود دارد، یادآور شد: خیلی از این فلزات هنگام جذب در بدن ما، با مواد مغذی رقابت می‌کنند و بنابراین لازم است که غذاهای متنوعی مصرف کنیم که حاوی آنتی اکسیدان‌ها باشند.
این متخصص با تاکید بر مصرف بیشتر مایعات در روزهای آلودگی هوا، ادامه داد: مصرف کافی آب به شست و شوی مسیر تنفس کمک می کند و باعث می شود که تنفس راحت تری داشته باشیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همچنین مصرف میوه های زرد تیره و نارنجی تیره همچون هویج، کدو تنبل و خرمالو را توصیه کرد و گفت: این میوه‌ها منابع غنی پیش سازهای ویتامین A هستند.
وی با بیان اینکه ویتامین E نیز یک آنتی اکسیدان است که در دانه‌های روغنی زیاد دیده می شود، گفت: معمولا این ویتامین با مصرف اشکال مختلف روغن در رژیم غذایی روزانه افراد وجود دارد.
امیدوار در پایان درباره تغذیه کودکان زیر دو سال در شرایط آلودگی هوا گفت: مصرف شیر مادر در این شرایط بسیار توصیه می‌شود و والدین در تهیه غذاهای کمکی برای کودکان باید به مصرف ویتامین C به اندازه کافی توجه کنند.