رویداد۲۴ ریزگردها هفته گذشته چندین شهر و استان کشور را تعطیل کرد. ریزگردهایی که قبل از این نقاط شرقی و غربی کشور را در بر گرفته بود. اما حالا گفته می‌شود ریزگردها به مرکز ایران و پایتخت هم رسیده است.
اما علت شیوع ریزگردها چیست و چرا بسیاری شهرها درگیر این بحرانند؟ ریزگردها هم منشا داخلی دارد و هم منشا خارجی. بحران آب و محیط زیست، سبب خشکسالی و بروز کانون‌های گرد و غبار در داخل ایران شده است.
اما مشکل، فقط داخلی نیست و بخش مهمی از ریزگردها منشا خارجی دارد که یا از عراق وارد ایران می‌شود یا نتیجه سدسازی ترکیه است و یا ندادن حقابه رود هیرمند در شرق ایران.
شوخی با بحران ریزگردها
حالا خبر رسیده که جبهه جدیدی در حال نزدیکی به کشور است و گمانه تعطیلی مدارس هم قوت گرفته است. اما تعطیلی یک روزه یا چند روزه، فقط مردم را از مواجهه مستقیم با بحران دور نگه می‌دارد و راهکار اصلی، تعطیلی نیست.
محمدجواد عسکری، نماینده مجلس در گفتگو. با ایسنا گفته دستورات زیادی برای مقابله با گرد و غبار دارند. از آن جمله، استفاده از ظرفیت‌های علمی و مالچ‌پاشی و کشت درختان مثمر و غیرمثمر است. جز این موارد، دو جلسه با دستگاه‌های متولی یعنی سازمان محیط زیست و سازمان جنگل‌ها و مراتع برگزار و بر لزوم ارائه راهکار عملیاتی بر اجرایی کردن این موضوع تاکید شده است. این نماینده مجلس تاکید کرده که ما حداکثر فشار خود را به دستگاه‌های متولی می‌آوریم تا به نقطه مطلوب برسیم.
راهکار این نماینده مجلس برای حل منشا خارجی مشکل هم فعال کردن حوره دیپلماسی است. او گفته قرار است در در اولین فرصت نشست مشترکی با همتای عراقی برگزار شود تا حوزه ماموریت‌های طرفین مشخص شده و هر کدام به سهم خود کار را دنبال کنند.
اما این راهکارها در حالی است که علی‌محمد طهماسبی، دبیر ستاد ملی مقابله پدیده گرد و غبار، در اسفندماه سال گذشته گفته بود حدود ۲۸۰ میلیون هکتار مناطق غبارخیز در اطراف ایران وجود دارد که به‌طور میانگین سالانه ۱۵۰ میلیون تُن گرد و غبار از این مناطق تولید می‌شود.
بیشتر بخوانید: مرگ سالانه ۹ هزار نفر بر اثر آلودگی هوا!
کانون گرد و غبار ۱٫۷ برابر مساحت ایران
۲۸۰ میلیون هکتار یعنی تقریبا ۱٫۷ برابر مساحت ایران. یعنی کانون گرد و غباری که در خارج از کشور وجود دارد، ۱٫۷ برابر مساحت ایران است؛ زمین‌هایی که عمدتا در عراق، اردن، عربستان، سوریه و افغانستان قرار دارند.
بر این اساس راهکارهایی مانند مالچ‌پاشی و کاشت درخت، حتی اگر مفید هم باشد- که نیست، نمی‌تواند مشکل گرد و غبار را حل کند. از طرفی ایران بر حل مشکل از منظر دیپلماسی و دیدار با مقامات عراق تاکید کرده است. اما مساله این است که عراق خودش عامل ایجاد ریزگردها نیست و علت وجود ریزگردها سدهایی است که ترکیه در چند سال اخیر ساخته است.
باغخانی‌پور، کارشناس محیط زیست در گفتگو با تسنیم تاکید کرده که ترکیه در ۱۸ سال اخیر ۵۸۵ سد جدید اضافه کرده است. آتاتورک و ایلیسو دو سد بزرگ ترکیه هستند که ساخت آنها، عراق و ایران را به مرکز ریزگردها تبدیل کرده است.
«سد آتاتورک»، به تنهایی حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب، برابر با ظرفیت بیش از ۶۵۰ سد در ایران و معادل حدود نیمی از ظرفیت تمامِ آبِ مصرفی در ایران در طول یک سال، ظرفیت آب‌گیری دارد و ۱۶ برابر بزرگ‌تر از بزرگ‌ترین سدِ ایران (سد کرخه) است.
بر این اساس به نظر می‌رسد که بحران محیط زیست و معضل جدید آن یعنی ریزگردها به این سادگی قابل حل نیست. تمرکز بر هر دو منشا ریزگردها، چه داخلی و چه خارجی نشان می‌دهد مشکل به سادگی و در کوتاه مدت ایجاد نشده و با چند دستور و کاشت درخت و مالچ‌پاشی حل نمی‌شود. این مشکل را پیش از اینکه به بحران تبدیل شود باید تدبیر می‌کردند که نشد!