رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چهارشنبه هفته گذشته قطعنامه‌ای که ایران را به عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متهم می‌کند را با ۳۰ رای مثبت به تصویب رساند و ایران هم در واکنش به این اقدام، برخی از دوربین‌های آژانس را خاموش کرد.
این قطعنامه که اولین قطعنامه بعد از روی کار آمدن حسن روحانی است، این قطعنامه جنبه حقوقی ندارد و صرفا برای فشار به ایران است، اما این نگرانی ایجاد شد که چه پیامدهایی در انتظار کشور خواهد بود. برخی کارشناسان معتقدند در فرصت باقی‌مانده و پیش از صدور قطعنامه علیه ایران در شورای امنیت، باید به یک توافق ولو ناقص و موقت دست پیدا شود تا راه مذاکره بسته نشود. دیاکو حسینی کارشناس سیاست خارجی در گفت‌وگو با رویداد۲۴ این شرایط را تحلیل کرده است. او می‌گوید: قطعنامه‌ای که علیه ایران به تصویب رسید، قطعنامه‌ای سیاسی بود؛ از این جهت که اهرم فشاری باشد برای ایران برای همکاری با آژانس، اما لحن ملایم آن نشان‌دهنده این بود طرف غربی تمایلی ندارد که بحران را تعمیم دهد و باعث شوند روند مذاکرات از اینی که هست هم سخت‌تر شود.
حسینی می‌گوید: فکر می‌کنم ایران ناگزیر خواهد بود واکنش نشان دهد چراکه مبنای توافقنامه، توافق پادمانی ایران و آژانس بوده است و ایران آن را داوطلبانه پذیرفته که بتواند به توافق برجام دست پیدا کند. واکنش ایران به این قطعنامه هم به نظرم در میان سایر گزینه‌های موجود، واکنش ملایمی بود و نشان‌دهنده اراده ایران برای رسیدن به توافق در مذاکرات است.
او توضیحاتش را اینگونه ادامه می‌دهد که طبیعتا با این قطعنامه و فضای بین‌المللی که ایجاد شده است، اگر در ماه‌های آتی روند مثبتی در مذاکرات وین صورت نگیرد، ممکن است گزارش بعدی گزارش مفنی‌تری باشد و ممکن است پرونده ایران از شورای حکام به شورای امنیت برود و حتی در آنجا اگر روسیه و چین آن را وتو کنند، مانعی برای مکانیسم ماشه نخواهد بود و درگیر یک مارپیچ سقوطی می‌شویم که در پی آن پنچره‌های فرصتی که تاکنون در اختیار ما بوده ممکن است بسته خواهد شد بنابراین واکنش ایران به قطعنامه ملایم و عاقلانه بود و اراده را بر این گذاشت که از ایجاد تنش جلوگیری شود.
حسینی با بیان اینکه باید واقعیت‌ها را بپذیریم، می‌گوید: ممکن است در روند مذاکرات احیای برجام به همه خواسته‌هایمان نرسیم، مانند خروج سپاه از لیست تروریستی، تضمین‌های اقتصادی و ... که در چنین شرایطی ممکن است برجام نسخه ضعیف‌تری باشد. ضمن اینکه ایران مشکلاتی را در احیای برجام تجربه می‌کند و این می‌تواند شکست مجدد مذاکرات را در پی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: مروری بر تاثیرات قطعنامه شورای حکام
او می‌گوید: به نظرم راه درستی که در بین گزینه‌های موجود داریم این است که با یک انعطاف ضروری بپذیریم برجام احیا شود، اما در عین حال باید این را قبول کنیم که احیای برجام پایان گفتگو‌ها نیست و امکان بازگشت به می ۲۰۱۸ یعنی قبل از خروج آمریکا از برجام عینا وجود ندارد و همه طرف‌ها ناچار هستند گفتگو‌ها را حول محور برجام و مطالبات فرابرجامی طرفین مذاکره‌کننده پیش ببرند تا به نتیجه و فرصت بهتری دست پیدا کنند.
این کارشناس روابط بین الملل می‌گوید: بدون تعصب به توافقی که در سال ۲۰۱۵ شکل گرفته است، باید درهای مذاکره همچنان باز بماند تا مواردی که فرابرجامی و در فضای غیرتنش آلود مورد توافق گرفت، به متن توافق اصلی اضافه شود بنا بر همین اصل هر راه حلی غیر از این موضوع، با توجه به شرایطی که در داخل ایران و آمریکا داریم و در روابط ایران و غرب می‌شناسیم، بسیار بدتر است و می‌تواند اوضاع را به شدت از کنترل خارج کند. بنابراین احیای برجام با وجود همه نواقصی که برای طرفین دارد، همچنان بهترین گزینه است، گزینه‌ای که می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای رسیدگی به سایر جنبه‌هایی که در این توافق مورد بررسی قرار نگرفته است.
حسینی معتقد است که وجود اراده برای رسیدن به توافق به این بستگی دارد که طرفین مذاکره چقدر احیای برجام را دارای ارزش بدانند. اگر فکر کنیم با وجود همه نواقص، ارزش احیا را دارد، آن زمان می‌تواند از بروز تنش هم جلوگیری کند و رسیدن به توافق موقت یکی از آن راه‌ها است. فکر می‌کنم باید به صورت جدی‌تری روی این موضوعات کار کنیم. واقعا نمی‌دانم وزارت خارجه تا چه اندازه روی این موضوعات کار می‌کند، ولی تمام این مواردی که مطرح می‌شود باید جدی‌تر بررسی شود چراکه زمان بسیار محدود است و توقعات طرفین خصوصا ایرانی، بسیار بالا بوده است. توافق موقت در این شرایط بسیار بهتر از عدم توافق است و اگر این مذاکرات شکست بخورد، مشخص نیست که دیگر طرف مقابل چارچوب تازه‌ای را بتواند تدوین کند و بار دیگر دور میز بنشیند، از همین رو برای حفظ میز موجود باید نسبت به راه‌های موجود بسیار جدی‌تر نگاه کرد.
وی ادامه داد: خاموش کردن دوربین‌های آژانس از سوی ایران در واکنش به قطعنامه آژانس یک واکنش عرف و قابل انتظار و پیش‌بینی بود. اما نکته قابل توجه این است که این روند و واکنش‌ها باید تحت نظارت باشد تا منجر به دور باطلی از کنش و واکنش‌هایی نباشد که می‌تواند مذاکرات را منحرف کند و همین مقدار امیدی که وجود دارد را از بین ببرد. اگر همین مقدار عقلانیت و درایت در همه طرف‌ها وجود داشته باشد، قدم بعدی بازگشت به گفتگو‌ها و نهایی کردن آن‌ها است. اگر برجام در روز‌های آتی احیا شود، مشکلات بین ایران و آژانس نیز حل خواهد شد یا اینکه خود ایران و آژانس به یک توافق در خصوص روند دوربین‌ها و قطعنامه‌ها خواهند رسید.
حسینی با بیان اینکه کسانی که می‌گویند نهایت تحریم‌ها علیه ایران اعمال شده و قطعنامه‌های جدید علیه ایران، تحریم جدیدی را به همراه ندارد، شناختی از اوج فشار‌های تحریمی ندارند، چرا که اگر قطعنامه به تایید شورای امنیت برسد، بر خلاف تحریم‌های یکجانبه آمریکا، همه کشور‌ها موظف به اجرای این فشار‌ها و تحریم‌ها علیه ایران هستند. دیدیم زمانی که کشتی ایرانی در یونان متوقف شد، دادگاه این کشور رای به آزادی این کشور داد، برای اینکه تحریم‌های یکجانبه آمریکا اصلا جنبه حقوقی برای سایر کشور‌ها ندارد، اما تحریم‌های شورای امنیت برای کشور‌ها جنبه حقوقی دارد و همه اعضا مکلف به اجرا هستند و در صورت عدم اجرا مجازات می‌شوند. ما امروز با تحریم‌های یکجانبه آمریکا روبرو هستیم که هیچگاه نمی‌تواند به شدت و قدرت تحریم‌های شورای امنیت باشد و حتی کشورهای روسیه و چین هم دیگر نمی‌توانند از این قوانین سرپیچی کنند و مطمئنا فشاری که بر ایران تحمیل می‌شود از فشاری که این روز‌ها بر ایران است، غیرقابل توصیف خواهد بود.