زنانی که خلأ حضور آنان در طول چند مجلس گذشته به‌وضوح قابل‌مشاهده بود اما یکی از دستاوردهای مهم مجلس دهم، حضور قابل‌ملاحظه نمایندگان زنی است که نه‌تنها این دغدغه‌ها را درک کرده‌اند بلکه برخی از آنها نسبت به آنها اهتمام جدی دارند و خودشان به‌نوعی جلودار این عرصه هستند.
مشکلات حوزه زنان، یک‌شبه حل نخواهد شد و بی‌شک همچون سایر حوزه‌های اجتماعی به قانون‌گذاری مناسب در مجلس و حمایت‌های دولتی نیازمند است و برای به‌وجودآمدن زمینه‌های حل مشکلات باید در مجلس قانون‌گذاری، افرادی حضور داشته باشند که دغدغه‌های زنان را به‌درستی درک کرده باشند.
مجلس دهم در چند ماه نخست شروع به‌کار خود، فراکسیون زنان پرکاری را
به‌خود دیده و شاید با قطعیت بتوان عنوان فعال‌ترین فراکسیون مجلس را بر آن
نهاد. پروانه سلحشوری را شاید در میان زنان مجلس دهم، نتوان چهره مطرح و
شناخته‌شده‌ای از قبل دانست اما عملکرد چندماهه او در مجلس، نام او را
بسیار بیشتر از برخی نمایندگان زن مطرح مجلس، بر سر زبان‌ها انداخته است.
در دفتر کار پروانه سلحشوری در ساختمان بهارستان با او به گفت‌وگو نشستیم؛
در اتاقی که از قاب پنجره آن، بخش وسیعی از شهر قابل تماشا بود؛ شهری که
سلحشوری، نماینده مردم آن است اما خودش می‌گوید به‌عنوان یک بختیاری با
مشکلات زنان سایر شهرها آشناست. از رنگ و بوی صحبت‌هایش می‌توان به‌راحتی
فهمید که دردآشنا است. دکترای جامعه‌شناسی دارد و مانند بسیاری از
جامعه‌شناسان معتقد است برای حل مشکلات زنان باید اقدامات فرهنگی انجام
داد.
بخشی از برنامه ششم و ماده «31» آن در مورد مبحث زنان
و موضوعات مربوط به آنان که تصویب آن، اکنون در دست نمایندگان مجلس است؛
تاکنون بررسی این برنامه، چگونه پیش رفته و چه مباحثی را بررسی کرده‌اید؟
یک لایحه احکام برنامه ششم داریم که از طرف دولت به مجلس فرستاده شده است. این لایحه احکام، کامل و جامع نیست و نتوانسته مجلس را راضی کند. نمایندگان مجلس گفتند که باید به دولت برگشت داده شود و یک لایحه احکامِ کامل و دقیق‌تر از جانب دولت ارائه شود و وقت بیشتری برای بررسی آن صرف شودکه در همان زمان، نامه مقام معظم رهبری درباره مسائل اجتماعی مطرح شد و قرار شد بندهایی که به‌نظر مغفول می‌رسد را اضافه کنیم.
به‌همین دلیل، بررسی آن به‌شدت آهسته پیش می‌رود تا بتوان همه موارد آن را بررسی کرد. بیشتر از یک ماه است که با نمایندگان جلسه داریم ولی هنوز به مباحث مربوط به زنان نرسیده‌ایم چون در لایحه‌ای که دولت فرستاده بود، فقط ماده «31» را داشتیم. در این ماده، بحث عدالت جنسیتی و رسانه‌ها برای دولت مهم بود که از کمیته تلفیق گذشته و امیدواریم که از کمیسیون تلفیق نیز بگذرد و در کمیسیون و کمیته تلفیق برنامه ششم بررسی بشود. کمیته تلفیق، ترکیبی از کمیسیون‌های فرهنگی، اجتماعی، بهداشت، آموزش و سه نفر از دیگر کمیسیون‌هاست. در کمیته تلفیق، مواد و بندهای قانون به‌وسیله کمیسیون‌هایی که نام بردم، تصویب میشود و پس از بررسی، آنها را به کمیسیون تلفیق ارجاع می‌دهیم؛ اکنون ماده «31» برنامه ششم توسعه که مربوط به زنان است، به‌طور کامل بسته شده و موردهایی که نیاز بود، لحاظ کردیم و می‌توانیم به‌عنوان پیشنهاد مطرح کنیم. در فراکسیون زنان، این مسائل چندین وقت پیش بررسی شد و درحال‌حاضر کاملا بسته شده است. دو ماه بر آن وقت گذاشتیم و درحال‌حاضر در کمیسیون تلفیق در نوبت بررسی است.
در جلسات فراکسیون زنان چه مواردی از برنامه ششم توسعه را بررسی کردید؟
از موضوعات کلانِ فرابخشی که از طرف دولت مطرح شده بود، یکی از موضوعات رسیدگی به محرومین و نیازمندان بود و مفهومی را به آن اضافه کردیم که زمان و انرژی خیلی زیادی برای آن صرف شد؛ این عنوان، زنان سرپرست خانوار بود. زنان سرپرست خانوار کشور ما جزء اولویت‌های اصلی هستند و باید به آنها رسیدگی شود. یک جامعه دو و نیم میلیون تا سه میلیونی زنان سرپرست خانوار در کشور داریم. درواقع علاوه‌براین زنان، سرپرست فرزندان و خانواده هم هستند که باید به آنها رسیدگی کنند؛ الان هم در تلاش هستیم که ماده «31» را اجرائی کنیم. یکی، دو پیشنهاد هم داشتیم که در تلاش هستیم آنها هم اجرائی شود.
گفتید که اضافه‌کردن زنان سرپرست خانوار با مشکلات فراوانی همراه بود. موارد دیگری هم از این دست در مرحله بررسی داشتید که برای اصلاح آن به مشکل بربخورید؟
موارد دیگری هم بود که فراکسیون زنان برای اصلاح آن تلاش بسیاری کرد. اجازه بدهید اگر به نتیجه رسید درباره آن صحبت کنیم.
بحثی که چند وقت است در کشور بسیار پررنگ شده، افزایش جمعیت است که جامعه هدف اصلی در سیاست‌های افزایش جمعیت، زنان هستند. موضع فراکسیون زنان مجلس درباره سیاست‌های افزایش جمعیت چیست؟
در این‌زمینه، دو بحث جدی وجود دارد؛ مورد اول، سیاست‌های کلی یک کشور است. جامعه ما دارد رو به پیری می‌رود و این مسئله واقعیتی است که باید آن را بپذیریم. در مقابل، سیاست‌گذاری‌هایی از طرف نظام برای تغییر این شرایط، در پیش گرفته میشود که کارکردهای خاص خود را دارد. منطقی است که جامعه ما نیاز به نیروی جوان برای بقای خود دارد اما بحث دیگر، حوزه خصوصی افراد است که تصمیم می‌گیرند بچه‌دار شوند یا نه؟ من به‌عنوان مجری قانون و عضوی از نظام کشور، آیا می‌توانم به مردم بگویم که حتما تصمیم بگیرند بچه‌دار شوند یا خیر؟ من می‌توانم به‌عنوان یک سیاست، این امر را ابلاغ کنم و ضرورت نیاز جامعه به نیروی جوان را متذکر شوم ولی در آخر، تصمیم‌گیرنده مردم جامعه خواهند بود.
رتبه ایران در آخرین گزارش‌های مربوط به عدالت جنسیتی و شاخص رقابت‌‌پذیری جهانی درباره دسترسی زنان به بازار کار و شرایط اقتصادی عادلانه در وضعیت بدی قرار دارد. در چنین شرایطی، مجلس دهم لایحه کاهش ساعت کاری زنان با شرایط خاص را تصویب می‌کند. این مورد، نشان می‌دهد که مجلس در تصویب قوانین، آن‌چنان که باید به گزارش‌های جهانی توجه نمی‌کند. عملکرد مجلس را تا چه حد قابل دفاع می‌دانید؟
قانون کاهش ساعات کاری زنان مربوط به مجلس نهم بود که از طرف شورای نگهبان در اختیار مجلس دهم قرار گرفت. در دوره دهم، بحث بر سر این است که واقعا زنانی که شرایط خاص دارند، ساعت کاریشان کاهش پیدا کند و به‌نظر نمی‌رسد این مورد، شکاف عدالت جنسیتی را بالا ببرد. در روند تصویب این قانون، مجلس دهم یکسری مشوق‌ها برای کارفرمایان قرار داد. شرایط کار را به‌گونه‌ای تعریف کردیم که کارفرما نخواهد نیروی خود را اخراج کند و آن‌قدر جذابیت داشته باشد که افراد را به‌کار گیرد. وقتی ما این کار را تصویب کردیم، حواسمان بوده که از آن طرف، به دست کارفرما بهانه ندهیم؛ به همین خاطر، مشوق‌هایی برای کارفرما تعیین کردیم که در ازای آن تخفیف می‌گیرند و خود دولت، هزینه‌ها را پرداخت می‌کند اما خود من به‌شخصه از مخالفان این طرح بودم چون حتی با وجود مشوق هم تعداد خاصی از کارفرمایان هستند که ممکن است بگویند این زن برای من دردسر دارد پس استخدام نکنم. برای بخش خصوصی و دولتی، مشوق گذاشتیم که در ازای کاری که انجام می‌دهند، تخفیف می‌گیرند.
اکنون سیاست‌های بسیاری در‌این‌راستا اجرا میشود و بسیاری معتقد هستند که حتی در صورت افزایش جمعیت، جامعه ما زیرساخت‌های مناسب برای آن را ندارد.
دقیقا؛ بحث بسیار مهم این است که ما با این سیاست‌ها چه جمعیتی از کشور را افزایش می‌دهیم؟ افرادی که وسایل پیشگیری در اختیارشان هست و می‌توانند پیشگیری کنند، از نظر طبقاتی، مردم مرفه، طبقه متوسط و تحصیلکرده جامعه هستند. اگر این افراد نخواهند بچه‌دار شوند، ما جامعه‌ای را پرورش خواهیم داد که توان اینکه خودشان را در آینده نگهداری کنند، ندارند. آیا سیاست‌گذارانی که هدف افزایش جمعیت دارند، می‌توانند برای این افراد شغل فراهم کنند؟ می‌توانیم مسکن و بهداشت آنها را فراهم کنیم؟ افزایش جمعیت، بدون شک امر مهمی است ولی مهم‌تر این است که این جمعیت در آینده برای ما تبدیل به معضل نشود. این خیلی مهم است؛ پس در راستای سیاست‌های افزایش جمعیت، سیاست‌های ایجاد اشتغال، مسکن و بهداشت برای مردم باید پیگیری شود.
از جمله مشکلاتی که درباره زنان آسیب‌دیده در جامعه وجود دارد، زنان زندانی هستند که خبرهای بعضا ناخوشایندی از آنها به‌صورت جسته گریخته منتشر میشود؛ برای مثال، گفته میشود در زندان قرچک ورامین، زنان شرایط مناسبی ندارند. برای بررسی زندانیان زن برنامه‌ای دارید؟ آیا آماری درباره تعداد زندان‌های آنها هست؟
آماری در این‌باره نداریم ولی پیگیر بحث زندان زنان هستیم. در دو ماه اخیر، از طرف فراکسیون زنان، پیگیر ملاقات با زندانیان زن بوده‌ایم که مشکلاتشان را از زبان خودشان بشنویم و اگر کاری از دست ما برمی‌آید، به آنها کمک کنیم. این زن‌ها معمولا خانواده‌های بی‌ثباتی دارند و در اغلب موارد به همین دلیل، به این وضعیت دچار شده‌اند. فراکسیون زنان با جدیت این مسئله را پیگیری می‌کند. آقای دکتر لاریجانی هم بسیار دغدغه زنان زندانی را دارند و به‌دنبال بازدید آنها هستیم تا با مشکلاتشان به‌صورت ملموس آشنا شویم. در ابتدا، کار کارشناسی می‌کنیم و بعد وارد حوزه قانون‌گذاری می‌شویم.
چندی پیش، از طرف نمایندگان مجلس که اکثریت آن را زنان مجلس تشکیل می‌دادند، برای بررسی دوباره پرونده نرگس محمدی تعدادی امضا جمع‌آوری شد که بسیار اقدام مثبتی بود اما در حالت کلی از طرف نمایندگان مجلس باید برای اصلاح قوانین اقداماتی صورت گیرد. آیا تاکنون در این‌باره تصمیمی گرفته‌اید؟
قوه‌قضائیه معتقد است که بر‌اساس قانون عمل می‌کند ولی ما خواستیم که اتفاقا بر‌اساس آن، دلایل قانونی کار به ما ارجاع داده شود. ما نمی‌توانیم در کار قوه قضائیه دخالت کرده و فقط می‌توانیم نظارت کنیم؛ بنابراین نظارت، همان نامه‌ای بود که نوشته شد تا توضیح دهند چه کارهایی انجام شده و روند قانونی به چه شکل است؟پیگیر قضیه هستیم و ادامه خواهیم داد و هرجا احساس کنیم که وجودمان به‌عنوان نمایندگان مردم با توجه به وظیفه نظارتی، لازم است که دخالتی صورت گیرد، ورود می‌کنیم. نقش نظارتی باعث میشود قانون اجرا شود و قرار نیست قانون جدیدی هم تصویب شود زیرا از دید من در کشور به قدر کافی قانون داریم و باید همان قانون‌ها به‌درستی اجرا شود.
در ادامه، برای نرگس محمدی اقدام جدیدی انجام خواهید داد؟
برای بار دوم درصدد تهیه یک نامه هستیم که امضاهای بیشتری داشته باشد.
نقدهایی درباره فراکسیون زنان مجلس دهم وجود دارد و آن‌طور که باید، فعالیت چشمگیری ندارند یا اگر فعالیتی وجود دارد، نمود بیرونی پیدا نمی‌کند. چرا فعالیت زنان مجلس دهم کمرنگ است؟
این صحبت را قبول ندارم. ما در سه‌ماهه اول کاری خود، توانستیم کاهش ساعت کاری زنان و طرح تابعیت را به انجام برسانیم و به‌عنوان ناظر خیلی خوب توانستیم در مجلس رأی بیاوریم. بالاترین رأی‌ها برای زنان بود. زنان این دوره بسیار فعال هستند و شاید بتوان گفت دو برابر شدن ظرفیت آنها، انتظارات را بسیار بالا برده است؛ علاوه‌براین، همیشه نصف امضاها مربوط به زنان است و مردها معمولا مشارکت کمتری دارند. با اینکه زنان مجلس، از نظر رویکردهای سیاسی با هم متفاوت هستیم ولی همدل و همراه عمل می‌کنیم. ملاقات‌های بسیاری هم در زمینه‌های مختلف و در رابطه با مسائل زنان و همچنین بازدید از مناطق مختلف داشته‌ایم. با اینکه کار نمایشی انجام بدهم، مخالف هستم و مخالف این هم بودیم که نامه نرگس محمدی افشا شود چون قصد داشتیم برای او کار کرده باشیم، نه اینکه خودمان را معروف کنیم.
یک نگاه دیگر که همیشه در حوزه زنان وجود داشته، نگاه
مرکزگرایی و عدم شناخت درست مشکلات زنان در سایر نقاط بوده است؛ درحالی که
در برخی از شهرها، برخی از زنان حق ادامه تحصیل ندارند یا موارد دیگر. آیا
این نگاه مرکزگرایی در میان زنان مجلس دهم برای حل مشکلات زنان وجود دارد؟
اکثر ما از شهرهای دیگر به مجلس ورود پیدا کرده‌ایم و دردآشنا بوده و از نزدیک با مشکلات زنان در سایر نقاط آشنا هستیم. مشکلات زنان از شهری به شهر دیگر و حتی در تهران، در شمال و جنوب شهر متفاوت است. برنامه‌ریزی کردیم که به حوزه‌های دیگر شهرها سر بزنیم و بازدید کرده و با مشکلات مردم در مناطق مختلف آشنا شویم. امیدواریم بتوانیم کاری انجام دهیم چون صرف دانستن درد، آن را دوا نخواهد کرد. برای ریشه‌کن‌شدن مسائل غلط در کشور، باید از راه فرهنگ وارد شد. دختران این مناطق، مشکلات خیلی بزرگ‌تری دارند که این مسائل در حاشیه است. باید روی فرهنگ آگاهی‌دهنده کار کنیم. این دغدغه وجود دارد ولی دغدغه اصلی نیست و از نبود شناخت و آگاهی مردم بوده، برداشتن رسوم غلط بسیار سخت است و تغییر اساسی باید در فرهنگ صورت گیرد.
حتی برخی از مسائل زنان در جامه تابو شده است و نمی‌توان درباره آن صحبت کرد.
بله، نمونه آن سلامت جنسی زنان است. متأسفانه روابط خارج از چارچوب، باعث شده است که مردان جامعه ما بیماری‌های بسیاری داشته باشند که وقتی با دختری ازدواج می‌کنند، ریسک سرطان دهانه رحم را در زن بالا می‌برد و خانواده‌ها از این موضوع بی‌خبر هستند. اگر در 15 سالگی، واکسن سرطان دهانه رحم تزریق شود، فرد این بیماری را نمی‌گیرد و ریسک ابتلا به آن پایین می‌آید ولی آگاهی‌بخشی در‌این‌زمینه وجود ندارد. به‌دنبال آن هستیم که واکسن سرطان دهانه رحم را به‌صورت رایگان در اختیار زنان قرار دهیم. رایزنی‌هایی در این‌باره انجام داده‌ایم. اگر امکان آن وجود نداشته باشد، حداقل کاری که می‌توان کرد، آگاهی‌بخشی در‌این‌زمینه است. آموزش سلامت جنسی تابو است زیرا بین ما حرمت‌هایی رایج بوده که سخت است. عیب ما این است که مسائل فرهنگی و اجتماعی را سیاسی می‌بینیم.
تعدادی از ان‌جی‌او‌های زنان درباره بحث زنان آسیب‌دیده و به‌طور خاص، بحث عقیم‌سازی زنانی که دارای سوءمصرف مواد بودند و فرزندی در بهزیستی داشتند که دیگر نمی‌خواستند بار دیگر فرزند‌دار شوند، نظر چند نفر از مراجع معظم تقلید را پرسیدند. از سمت شما اقدامی در‌این‌زمینه صورت گرفته است؟ نظر شخصی شما درباره موضوع چیست؟
اگر مراجع ما با این امر مخالفت نداشته باشند، مشکلی ندارد. درعین‌حال، ما دیدیم که خیلی‌ها بعد از یک‌بار بچه‌دارشدن، این کار را می‌کنند. به نظر می‌رسد این امر بیش از آنکه دخالت لازم داشته باشد، یک امر شخصی است اما مسئولان در راستای قراردادن امکانات لازم درگیر می‌شوند. من به شخصه حس می‌کنم ما انسان هستیم و در لحظه ممکن است تصمیم بگیریم که بهتر است فردی مثل من فرزندی به دنیا نیاورد که سربار جامعه باشد ولی با وجود احساسات مادرانه و زن بودن، بعدها ممکن است خود فرد را دچار چالش و آسیب کند و آثار روانی منفی بر فرد به جای بگذارد.
فعالیت‌های سازمان بهزیستی درحال‌حاضر به طرف خصوصی‌سازی می‌رود که در حوزه‌های مختلف شاهد اثرات بسیار منفی آن خواهیم بود ؛ برای نمونه، بچه‌های ترخیصی هستند که در آستانه 18 سالگی باید بهزیستی را ترک کنند و حتی مبلغی که برای کمک به آنها در نظر گرفته شده، به آنها پرداخت نمی‌شود. آیا مجلس برای نظارت به این بخش و بهزیستی به‌طور مشخص برنامه‌ای دارد؟
اتفاقا ما جلسه‌ای با وزارت کار داشتیم که این مسئله را مطرح کردیم و قرار شد کارگروه‌هایی تشکیل دهیم که خوابگاه‌هایی برای این افراد بسازند و همچنین برای آنها اشتغال تأمین کنند ولی در جریان نیستم که نتیجه به کجا رسید. جوانانی که در بهزیستی زندگی کرده‌اند و پس از 18 سال وارد جامعه می‌شوند تا آن زمان برخورد نزدیکی با مردم و جامعه نداشته‌اند. این موضوع بسیار آسیب‌زا و نگران‌کننده است.