رویداد۲۴ قرار است سه شنبه هفته جاری ولادیمیر پوتین سفری به ایران داشته باشد. آنگونه که مطرح است حضور رئیس جمهور روسیه در وهله اول به دلیل برگزاری نشست سه جانبه با همتایان ایرانی و ترکیه ای در قالب محور آستانه برای بررسی تحولات مربوط به سوریه خواهد بود، این در حالی است که به باور برخی از کارشناسان حضور تقریباً همزمان روسای جمهوری آمریکا و روسیه در خاورمیانه می تواند سرآغاز دور جدیدی از تحولات در غرب آسیا باشد. به همین دلیل برای بررسی دقیق تر و عمیق‌تر اهداف و دلایل حضور پوتین در تهران، گفت و گویی با نعمت الله ایزدی انجام شده است تا در گپ و گفت با آخرین سفیر جمهوری اسلامی در اتحاد جماهیر شوروی و اولین سفیر ایران در فدراسیون روسیه، ضمن بررسی ارتباط سفر رئیس جمهور آمریکا به اسرائیل و عربستان با حضور پوتین در تهران به درکی درستی از خروجی نشست سه جانبه روسیه، ترکیه و ایران بر تحولات سوریه برسیم.
زیرا این گزاره تحلیلی وجود دارد که محور آستانه در شرایط کنونی و بعد از جنگ اوکراین اساساً منشاء اثر تحولات جدی و مثبتی برای سوریه نخواهد بود، خاصه آنکه بعد از اقدام کرملین برای خروج از سوریه و جایگزینی آن توسط ایران و ارتش بشار اسد نگرانی جدی در ترکیه، اسرائیل و آمریکا نسبت به تحولات این کشور (سوریه) شکل گرفته است
پیش از پرداختن به موضوع محوری گفت و گو روی تقارن سفر جو بایدن و پوتین به خاورمیانه تمر کز کنیم. از نگاه شما آیا حضور همزمان روسای جمهور آمریکا و روسیه در غرب آسیا می تواند نقطه عطفی برای آغاز دور جدیدی از تحولات برای این منطقه باشد؟ آیا خاورمیانه در آستانه وقوع رویداد مهمی است؟
من چنین برداشتی ندارم.
چرا؟
چون برنامه سفر ولادیمیر پوتین تحت تاثیر سفر جو بایدن به اسرائیل و عربستان سعودی نبوده است، همانگونه که برعکس آن هم صادق است و سفر بایدن هم از ماه ها پیش برنامه ریزی شده بود و ارتباطی به حضور پیش روی پوتین در تهران ندارد. در عالم دیپلماسی این گونه نیست که برنامه سفر سران کشورها، آن هم روسای جمهور آمریکا و روسیه بتواند به راحتی جابه جا شود و یا زمان و مکان آن تغییر کند. هر چند که در ظاهر ما شاهد سفر همزمان پوتین و بایدن به خاورمیانه هستیم، اما این تقارن و همزمانی به معنای ارتباطی این دو به هم نیست. البته که دستور کارهای روسای جمهور آمریکا و روسیه از حضور در غرب آسیا می تواند روی همدیگر آثاری داشته باشد، اما اینکه پوتین و بایدن برای موازنه قدرت به خاورمیانه سفر کرده باشند، نه عقلانی و منطقی است و نه در عالم دیپلماسی شدنی.
به نکته بسیار مهمی اشاره کردید. بر خلاف تصور و ارزیابی شما رسانه های طیف رادیکال و برخی احزاب و جریان های نزدیک به هسته سخت قدرت در داخل کشور اصرار دارند که سفر پوتین به ایران را در مقابل سفر جو بایدن به اسرائیل و عربستان سعودی قرار دهند و آن را عنوان یک وزن کشی سیاسی، دیپلماتیک و حتی امنیتی و دفاعی محور «شرق» در برابر جبهه ریاض - تل‌آویو - واشنگتن جا بزنند؟
اجازه نکته کلیدی و مهمی را در خصوص روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه مطرح کنم. متاسفانه ما شاهد یک ارزیابی بسیار غلط در رسانه های داخلی هستیم. ببینید آثار منفی و تبعات مخرب ناشی از تبلیغات غلط و پروپاگاندای اشتباه در داخل کشور، حال از جانب هر جریان، جناح و طیف سیاسی برای منافع ملی به مراتب بیشتر از نفس داشتن ارتباطات و مناسبات نادرست با یک کشور خاص مانند روسیه است.
قدری روشنگری می کنید؟
ببینید در این شرایط حساس و بغرنج داخلی و منطقه ای هیچ دلیل و توجیهی ندارد زمانی که پوتین از قبل برنامه سفر به ایران را در دستور کار قرار داده است بخواهیم با برخی تحلیل های غلط و تبلیغات و پروپاگاندای نادرست رسانه‌ای و صرفاً از یک نگاه ایدئولوژیک بلوک بندی غرب در برابر شرق سفر رئیس جمهور روسیه به ایران را با حضور بایدن در عربستان و اسرائیل ارتباط دهیم. قطعا هیچ عقل سلیمی که اندک شناختی از عالم دیپلماسی داشته باشد نمی تواند بپذیرد که چون بایدن به خاورمیانه سفر کرده است باعث تحریک پوتین شده و رئیس جمهور روسیه را هم به ایران کشانده است. این صرفاً باعث نوشتن یک صورتحساب بلند بالا و بیخود و بی جهت برای جمهوری اسلامی ایران از جانب روس ها خواهد شد.
چطور؟
پروپاگاندای رسانه ای غلط در داخل کشور به واسطه ارتباط دادن سفر پوتین به تهران با حضور بایدن در اسرائیل و عربستان این تلقین را ایجاد می‌کند که رئیس جمهور روسیه به خاطر منافع جمهوری اسلامی ایران و موازنه قوا در برابر آمریکا، عربستان و اسرائیل به تهران سفر خواهد کرد. در حالی که اساساً نفس حضور پوتین و اهداف کرملین از حضور در تهران هیچ ارتباطی به بایدن ندارد. این بی توجهی به تبلیغات غلط و تحلیل نادرست کارشناسان در داخلی متاثر از نگاه های ایدئولوژیک شرق در برابر غرب یقینا هزینه گزافی را در روابط ایران و روسیه متوجه ما می کند. پوتین محاسبات خاص خود را برای حضور در تهران دارد و بر اساس منافع ملی روسیه عمل می کند؛ اینکه ما بر اساس یک محاسبه غلط و نگاه ایدئولوژیک، تقارن حضور بایدن و پوتین در خاورمیانه را به هم ارتباط دهیم و آنها در مقابل هم بگذاریم فقط باعث آن می شود که روسیه بهره برداری و سوء استفاده خود را از این تحلیل و پروپاگاندای داخلی ما داشته باشد.
چگونه؟
اینگونه که امکان دارد در آینده روسیه و همین شخص پوتین عنوان کند که ما به خاطر منافع ایران در سایه سفر بایدن به خاورمیانه به تهران سفر کردیم و برای این سفر لیستی از اهداف و منافع خود را در برابر ایران مطرح کنند، در صورتی که پوتین به خاطر اهداف و منافع خود است که به ایران سفر می کند؛ روسیه در باتلاق جنگ اوکراین دست و پا می زند و با تهدیدات و تحریم‌های گسترده ناشی از این جنگ دست به گریبان است. در کنار آن چالش ها، مشکلات و گرفتاری های خود را هم در سوریه دارد. بنابراین پوتین اساساً، نه تمایل و نه در این شرایط توان آن را دارد که به خاطر منافع جمهوری اسلامی بخواهد به دلیل حضور بایدن در عربستان و اسرائیل به ایران سفر کند. پوتین وقت این بازی های کودکانه را ندارد دارد که ما بخواهیم با این مباحث غلط رسانه ای و تحلیل های ایدئولوژیک نادرست برای خود هزینه ایجاد کنیم.
تمرکز جدی تری روی سفر پوتین به ایران داشته باشیم. به نظر می رسد که حضور رئیس جمهور روسیه بیشتر به خاطر مسائل سوریه و برگزاری محور آستانه خواهد بود که اولین دور از نشست سران در دولت رئیسی است. در همین راستا تحولات مربوط به سوریه به خصوص با خروج روسیه از این کشور و آمادگی ارتش ترکیه برای اشغال حلب نگرانی های جدی را در قبال آینده این کشور (سوریه) ایجاد کرده است. با این تفاسیر آیا نشست سه جانبه پوتین - اردوغان - رئیسی در خصوص تحولات سوریه می تواند به یک خروجی قابل قبول دست پیدا کند؟ آیا این نشست سران ترکیه، روسیه و ایران یک نشست بی خاصیت و از پیش باخته نخواهد بود، چرا که بسیاری معتقدند محور آستانه منشا اثر جدی در سوریه نیست، کما اینکه قبلا هم باعث ایجاد تحولات جدی نبوده است؟
من کمابیش این جمله پایانی شما را تایید می کنم، اما همزمان نفس برگزاری نشستی در سطح سران بین روسیه، ترکیه و ایران را هم چندان خالی از لطف نمی دانم. ولی اینکه بخواهیم عنوان کنیم که این نشست پوتین، اردوغان و رئیسی می تواند منشأ اثر جدی و مثبت در تحولات سوریه باشد من چنین برداشتی ندارم.
به چه دلیل چنین باوری دارید؟
چون فاکتورهایی که اکنون در تحولات میدانی و همچنین اقتضائات امنیتی و دفاعی سوریه وجود دارد نشان می دهد که ما باید شاهد گسل جدی و معناداری بین روسیه و ترکیه از یک سو و ترکیه و ایران از سوی دیگر باشیم. اول اینکه ارتش روسیه به دلیل جنگ اوکراین مجبور به خروج از سوریه شده است. در کنار آن هزینه های گزاف مربوط به حضور در سوریه، جنگ افزار، لجستیک و ...، آن هم در شرایط تحریم روسیه هم باعث شده است که خروج روس ها از سوریه کلید بخورد. بنابراین اکنون شرایطی شکل گرفته است که روسیه دیگر توان مدیریت تحولات میدانی در سوریه را ندارد.
نکته مهمتر آن است که تا قبل از جنگ اوکراین، روسیه می توانست با برخی میانجی گری ها بین ایران و ترکیه از تنش مستقیم بین آنها جلوگیری کند که نمونه آن به تحولات ادلب بازمی‌گردد، اما اکنون که روسیه از سوریه خارج شده است و مهمتر آنکه کرملین به دلیل تبعات مستقیم تحریم ها، دیگر آن نفوذ و قدرت سابق را در سوریه ندارد. لذا ترکیه از این فرصت بهترین بهره برداری را در جهت منافع خود خواهد داشت. مضافا باید اختلافات ترکیه و روسیه در جنگ اوکراین را هم در نظر گرفت. لذا در مجموع و در شرایط فعلی تجانس جدی و پررنگی بین جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ترکیه در محور آستانه وجود ندارد. از این رو برگزاری نشست در سطح سران سه کشور نمی تواند به نگرانی ها در سوریه پایان دهد. البته من مخالف سفر اردوغان و پوتین به ایران و برگزاری نشست سه جانبه نیستم، اما نباید در خصوص آن بزرگنمایی کرد. چون مبالغه در سفر اردوغان و پوتین به ایران بیش از آنکه برای ایران فایده و سود داشته باشد، هزینه در بر دارد و این به مصلحت ما نیست. چرا که این تبلیغات غلط توقعاتی را در طرف ترکیه ای و روسی ایجاد می کند که ما از پس آن توقعات و انتظارات بر نمی آییم.
بیشتر بخوانید: سفر بایدن به خاورمیانه چگونه جمهوری اسلامی را تحت فشار قرار می‌دهد؟
آن گونه که مطرح است اردوغان، هم به دلیل چالش ها و مشکلات عدیده به خصوص در حوزه معیشتی و تورم ۸۰ درصدی و همچنین به دلیل برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سال پیش رو به اهرم جدی برای برون رفت از این شرایط نیاز دارد. لذا حمله به سوریه و اشغال حلب می تواند از یک سو برگ برنده ای برای اردوغان با هدف پیروزی در انتخابات باشد و از طرف دیگر به عنوان اهرمی در جهت انحراف افکار عمومی ترکیه از مشکلات اقتصادی عمل کند. به همین دلیل حضور اردوغان در تهران و برگزاری نشست سه جانبه نمی‌تواند آنکارا را از اشغال حلب منصرف کند. تا چه اندازه این گزاره را نزدیک به واقعیت می دانید؟
تک به تک نکاتی که مطرح شد کاملاً درست است. ولی نکته مهمی که در تحلیل کارشناسان نادیده گرفته می‌شود به وضعیت ارتش سوریه و شخص بشار اسد باز می گردد. دمشق در این شرایط که تقریباً نوعی برتری میدانی را در اختیار دارد، تمایل ندارد که بخواهد به عنوان وجه المصالحه و بازیگر غایب در مذاکرات سه جانبه ایران، روسیه و ترکیه قلمداد شود و در غیابش امتیازاتی بین تهران، مسکو و آنکارا در سوریه رد و بدل شود. بنابراین در شرایط فعلی اگر چه باید نشست سه جانبه روسیه، ترکیه و ایران را در قالب محور آستانه مثبت دید، اما اگر ما توقعی از جانب روسیه و به خصوص ترکیه و شخص اردوغان در تحولات سوریه داشته باشیم یک انتظار نابجاست. با توجه به میزبانی ما، بهتر است که تهران پیش بینی از واقعیت ها داشته باشد تا این نشست به میزبانی ایران و با تبلیغات غلط توسط رسانه های داخلی به یک نشست شکست خورده تبدیل نشود. چون بیش و پیش از همه هزینه آن متوجه ایران خواهد بود.
خروج روسیه از سوریه و جایگزینی آن توسط نیروهای ایران و همسو با ایران علاوه بر ترکیه نگرانی جدی را هم در آمریکا و اسرائیل ایجاد کرده است. به همین دلیل تل آویو دور جدیدی از حملات و تحرکات را در حمله به اهداف و مواضع ایران و ارتش بشار اسد کلید است. آیا خلاء روسیه و نگرانی همزمان آنکارا، تل‌آویو و واشنگتن در این خصوص می‌تواند سوریه را به نقطه صفر و آغاز مجدد جنگ داخلی بازگرداند؟
به هر حال نمی توان از واقعیات به خصوص واقعیت میدانی چشم‌پوشی کرد. متاسفانه سوریه اکنون به محل وزن کشی و جنگ های نیابتی تبدیل شده است. از یک طرف اسرائیل مرتباً حملات هوایی، موشکی و پهپادی را انجام می دهد و از طرف دیگر ترکیه نیز با عملیات های نظامی پی در پی بخش های دیگری از خاک سوریه را اشغال می کند؛ آمریکا هم که برنامه خود را برای سوریه دارد. این در حالی است که روسیه هم به دلیل جنگ اوکراین و خروج از این کشور به نگرانی های امنیتی سوریه دامن زده است. بنابراین این گزاره روز به روز در حال تقویت است که مبادا سوریه دوباره به نقطه صفر و جنگ داخلی بازگردد. چرا که با خلاء روسیه در سوریه و کاهش نفوذ ایران احتمالاً نیروهای تروریستی با حمایت اسرائیل و ترکیه دوباره مجهز شوند و قدرت بگیرند. لذا اینکه جمهوری اسلامی بخواهد با توسل به محور آستانه تحولاتی را در سوریه ایجاد کند چندان مطلوب و مثمر ثمر خواهد بود. از طرف دیگر نباید ایران این اشتباه را بکند که با همان نفوذ سابق و با استفاده از نیروهای نیابتی و یا ارتش سوریه بتواند تحولاتی را در عرصه میدانی در سوریه ایجاد کند. چرا که دست برتر ایران در گذشته ناشی از قدرت هوایی ارتش روسیه بود. اگر این موضوعات را در نظر نگیریم خطرات جدی در پیش رو وجود دارد. لذا ما باید سیاست خارجی منعطف و هوشمند را تعریف کرده و بر اساس آن پیش برویم و در کنارش همکاری با دیگران می تواند ضمن حفظ منافع ایران در سوریه از آغاز مجدد جنگ داخلی در این کشور جلوگیری کند.
بخشی از سوال قبلی که بی جواب ماند را دوباره می پرسم. با توجه به نکاتی که عنوان شد آیا از نگاه شما محور آستانه دیگر محلی از اعراب دارد؟
نه اینکه تصور کنیم محور آستانه دیگر وجود ندارد، اما بسیار بسیار ضعیف شده است. بنابراین نمی‌توان گفت که محور آستانه دیگر وجود خارجی ندارد. چون اگر وجود نداشت پوتین و اردوغان بیکار نبودند که بخواهند به ایران سفر کنند. به هر حال روسای جمهور روسیه و ترکیه هم در راستای منافع خود برنامه هایی برای محور آستانه دارند. از این نظر محور آستانه به کلی از بین نرفته است، اما نمی توان انتظار داشت که این نشست منشا اثر جدی در تحولات سوریه باشد. باید اذعان داشت که اولویت های روسیه، ترکیه و ایران به شدت متفاوت و متضاد از گذشته شده است، به خصوص بعد از جنگ اوکراین. الان اولویت اصلی روسیه و شخص پوتین در هر شرایطی تمرکز روی جنگ اوکراین است و بعد از آن مسئله تحریم ها. در نتیجه اگر روسیه و ترکیه حاضر به حضور در نشست آستانه در تهران شده اند فقط به دلیل آن است که اردوغان و پوتین برنامه ها و اهداف خاص خود را دنبال می کنند، نه به خاطر نگرانی از آینده سوریه. واقعا بعد از جنگ اوکراین دیگر سوریه از اولویت پوتین خارج شده است. من مشخصا می خواهم به رئیس جمهور روسیه بپردازم. اگر پوتین به تهران می‌آید سعی دارد به نام حضور در نشست آستانه مسائل مربوط به روابطش با ایران بعد از جنگ اوکراین را پیگیری کند، نه چیز دیگری.
از تحولات سوریه و محور آستانه عبور کنیم و تمرکز بیشتر روی اهداف پوتین در مناسبات دوجانبه تهران – مسکو، ذیل سفر به ایران داشته باشیم. در این راستا مسئله مهمی که باید با آن اشاره به مذاکرات احیای برجام باز می گردد. چون هر زمان که خبر از میانجی گری قطر، عمان و دیگر کشورها برای از سرگیری مذاکرات به میان می آید و یا احتمال دور جدید مذاکرات مطرح می‌شود مقامات روسیه به طور مستقیم و غیرمستقیم کارشکنی‌های خود را دارند. آیا حضور پوتین در ایران می تواند به یک باره ایران را از احیای برجام منصرف کند؟
من خیلی اصرار ندارم که از واژه «کارشکنی» برای اقدامات روسیه در قبال مذاکرات احیای برجام استفاده کنم.
چرا؟
به باور من روسیه همواره، چه پیش از جنگ اوکراین و چه پس از آن بر اساس منافع ملی خود هیچگاه شکل گیری برجام و احیای آن را در جهت منافع خود ندیده است. بنابراین اگر در شورای امنیت یا شورای حکام به نفع ما موضع گیری می کند و یا هر از گاهی از ایران دفاع می کند و اقداماتی را در مذاکرات وین، دوحه و ... انجام می‌دهد صرفاً به دلیل منافع ملی روسیه است، نه منافع ایران؛ کما اینکه دیگر کشورها هم به روشنی ثابت کرده اند که اگر احیای برجام در تقابل با منافع آنها قرار بگیرد از هیچ تلاشی آشکار و پنهانی برای عدم احیای آن دریغ نمی کنند. بنابراین چیزی به نام کشور دوست و همسایه و یا متحد استراتژیکی تحت عنوان ایران وجود ندارد. روسیه و بعد از آن چین در پیشانی چنین نگاهی قرار دارند. چون وسعت دو کشور و مشکلات آنها بیشتر است، بنابراین نگرانی و دغدغه آنها در خصوص حفظ منافع ملی هم پررنگ تر است. حالا اسمش را کارشکنی بگذاریم یا هر عنوان دیگری مهم نیست، مهم آن است که مسکو و پوتین در جهت منافع ملی از هیچ اقدامی برای عدم احیای برجام فروگذار نخواهد بود.
اخیرا دولت رئیسی پس از اتمام مرحله آزمایشی حمل و نقل کالا از مسیر ترانزیتی روسیه به هند و بالعکس، وارد فاز عملیاتی حمل بار صادراتی به روسیه از طریق کریدور شمال - جنوب شده است و بر همین اساس ناوگان ملی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در بخش نخست عملیات حمل کالا در مسیر این کریدور (شمال-جنوب)، اقدام به انتقال ۳۰۰ کانتینر کالای صادراتی کشور به مقصد روسیه کرد. در کنار آن سه شنبه گذشته اولین قطار ترانزیت کانتینری روسیه به هند با دستور معاون اول رئیس جمهور از مرز ریلی سرخس وارد ایران شد. این قطار ترانزیتی کانتینری روسیه به هند جزء مسیر شرقی کریدور شمال - جنوب محسوب می شود که نشان می‌دهد دولت سیزدهم به دنبال اجرایی کردن تمام و کمال این کریدور است. این در حالی است که بسیاری معتقدند با توجه به وضعیت کنونی اقتصادی کشور و همچنین تداوم و احتمال تشدید تحریم‌ها به واسطه عدم احیای برجام و از طرف دیگر وضعیت روسیه بعد از جنگ اوکراین این اقدامات صرفا در حد اقدامات نمایشی باقی خواهد ماند. حال از نگاه حضرتعالی به عنوان آخرین سفیر جمهوری اسلامی در شوروی و اولین سفیر ایران در فدراسیون روسیه در سایه سفر پوتین امکان دارد استفاده از این کریدور به شکل جدی تر در دستور کار مسکو قرار بگیرد؟
اجرایی کردن کریدور شمال - جنوب برای سال ها و دهه های متمادی است که در دستور کار دولت ها قرار گرفته و هر دولتی هم به دلیل مشکلات داخلی، منطقه‌ای و جهانی نتوانسته است آن را به سرانجام برساند. برخی دولت ها توان و تمایلی برای این کار نداشتند و در مواقعی هم کشورهای همسایه همکاری لازم را در این خصوص انجام ندادند. به هر حال ایران در مرکز و کانون کریدور شمال - جنوب و همچنین کریدور شرق به غرب قرار دارد و باید برنامه ریزی برای آن داشته باشد. با اینحال اگر بخواهیم به طور خاص روی تاثیر راه اندازی کریدور شمال - جنوب بر مناسبات اقتصادی ایران و روسیه تمرکز کنیم باید گفت که روابط تجاری و واردات و صادرات ایران و روسیه به شدت محدود و در حد چند کالا است و در همه مناسبات و نیازها، نه روس ها می توانند به ما صادرات یا واردات داشته باشند و نه بالعکس، ایران به روسیه؛ ببینید برای مثال در طول این سال‌ها روس ها در اقلام غذایی، کشاورزی با بسیاری از کشورها در تعامل است در حدی که ایران در اولویت چندم روسیه قرار دارد.
ما هم درصد زیادی به روسیه صادر نمی کنیم؛ نمی‌گویم که واردات و صادرات ما نزدیک به صفر است. ولی واقعیت امر آن است که بخش اعظم نیازهای ایران از روسیه تامین نمی شود، بلکه از هندوستان، چین، کره و نظایر آن تامین می شود. این کشورها اتفاقاً مکان هایی هستند که روسیه هم نیازهای خود را از آنها تامین می کند. بنابراین سطح روابط تجاری ایران و روسیه در زمینه صادرات و واردات بسیار محدود است. با این حال من معتقدم چه در شرایط تحریم و چه در شرایط غیر تحریم، ایران به دلایل متعدد باید ظرفیت و پتانسیل استفاده از این کریدور شمال -جنوب را حفظ کند تا در نهایت تقاضا و نیاز توسط کشورهای همسایه برای استفاده از آن در دستور کار قرار بگیرد و ظرفیت اجرایی شدن آن کامل شود. چون راه اندازی این کریدور تنها مربوط به ایران نیست، بلکه کشورهای همسایه و منطقه از هندوستان، پاکستان افغانستان گرفته تا روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و ... برای این کار با ایران همکاری کنند. البته امکان دارد که در سفر پوتین برخی اقدامات برای استفاده نمایشی از این کریدور با هدف بی اثر جلوه دادن تحریم های غرب در جنگ اوکراین علیه مسکو در دستور کار قرار گیرد، اما ایران نباید در دام این اقدامات نمایشی بیفتد.
چون این نوع بازی های پوتین بیشتر به ضرر ما تمام می شود. فراموش نکنیم که همین روسیه در مسئله انرژی با جمهوری اسلامی ایران رقابت جدی دارد. پس خوش خیالی است که تصور کنیم روسیه تمام این مسائل را نادیده می گیرد و به ایران در راه اندازی کریدور شمال - جنوب کمک می کند. همان گونه که گفتم و تکرار می کنم هرگاه منافع روسیه ایجاب کند به ایران در راه اندازی این کریدور کمک می‌کند و هر گاه هم که منافع اقتضاء کند روسیه از راه های دیگری برای واردات و صادرات به دیگر کشورها مانند هند استفاده می کند.
در نشست کشورهای حاشیه دریای خزر و در جریان دیدار رئیسی و پوتین مسئله سواپ گازی ایران و روسیه مطرح شد. به نظر می‌رسد این مهم در کنار سواپ گازی با ترکمنستان از اهداف جدی دیپلماسی انرژی دولت سیزدهم است. آیا در این شرایط که عمان، قطر و عراقی‌ها با افزایش تولید و صادرات خود نیم نگاه جدی به منابع مشترک با ایران دارند این دست اقدامات دولت سیزدهم برای سواپ گازی با همسایگان توجیهی دارد و در سفر پوتین به تهران مطرح خواهد شد؟
من هم معتقدم به جای این دست مسائل باید به سمت احیای برجام و کنار گذاشتن تحریم‌ها با هدف بازگشت ایران به بازار انرژی قدم برداریم. اما باید گفت که سواپ گازی با ترکمنستان به دلیل همسایگی و نزدیکی با این کشور و همچنین با توجه به نیازهای ایران در حوزه انرژی در استان های شمالی کشور مسئله ای است که از گذشته در دستور کار دولت ها بوده است و به نظر من امروز هم اقدام مثبتی است که باید هرچه زودتر اجرایی شود و باید بی توجه به مسئله تحریم ها سوآپ گازی پیش رود. ولی تمام این برنامه ها نمی تواند جای برجام و لغو تحریم ها را بگیرد. ضمن اینکه نباید فراموش کنیم که روسیه همواره رقیب جدی برای صادرات انرژی ایران به اروپا بوده است. روس ها، هم قبل از انقلاب و بعد از آن همواره به دنبال آن بوده اند که از صادرات گاز ایران به اروپا جلوگیری کنند. بنابراین در عین احترام به روابط دو جانبه با روسیه و استفاده از برخی مواهب مثبت در حوزه انرژی با این کشور ما باید در راستای منافع ملی خود و مستقل از مسکو عمل کنیم. منافع ایران در شرایط حساس کنونی و با توجه به بحران اقتصادی ایجاب می کند هر چه سریع تر احیای برجام و لغو تحریم ها و صادرات انرژی به اروپا عملیاتی شود.