رویداد۲۴ علیرضا مکی: در نخستین ساعات بامداد روز گذشته خبر حمله موشکی به ساختمانی واقع در منطقه دیپلماتیک کابل واقع در چند متری ساختمان‌های دیپلماتیک آلمان، عربستان سعودی، جمهوری اسلامی ایران، منطقه رزیدنتی سابق سفارت آمریکا و ... در رسانه‌های جهانی مورد توجه قرار گرفت.
ماهیت این حمله موشکی که در ابتدا مورد حدس و گمان‌های بسیاری قرار گرفت در نهایت با اعلام مقامات رسمی آمریکا از جمله بیانیه جو بایدن رئیس جمهور آمریکا مشخص شد. مقامات آمریکایی در بیانیه‌های رسانه‌ای خود از انجام موفقیت امیز یک عملیات ضد تروریستی علیه یکی از مقامات بلندپایه یک گروه تروریستی پرده برداشتند. در نهایت جو بایدن طی اطلاعیه‌ای خبر ترور ایمن الظواهری رهبر القاعده جهانی را تایید کرد.
در اهمیت ترور الظواهری باید تاریخچه‌ای از فعالیت‌های این رهبر کمتر شناخته شده القاعده جهانی را مرور کنیم. ایمن الظواهری که روز گذشته در تاریخ ۳۱ جولای ترور شد سال‌ها به عنوان یکی رهبر گروه تروریستی القاعده و قبل از آن به عنوان دست راست اسامه بن لادن بنیانگذار و رهبر اولیه این گروه شناخته می‌شد. همچنین وی یکی از بنیانگذاران و رهبران ارشد گروه جهاد اسلامی مصر قبل از الحاقل به القاعده در سال ۱۹۹۸ بوده است.
اهمیت او در ساختار شبکه جهانی القاعده به حدی بوده است که کمیته ضد تروریسم وزارت خارجه آمریکا برای اطلاعات و یا اخباری که منجر به هدایت آمریکا به سوی الظواهری بشود ۲۵ میلیون دلار جایزه تعیین کرده بود.
ایمن الظواهری پزشک و جراح مصری و رهبر شبکه جهانی گروه تروریستی القاعده متولد ۱۹ ژوئن سال ۱۹۵۱ در شهر جیزه شمال مصر است. پدر و مادر وی هر دو از خاندانی معتبر و ثروتمند هم از نظر سیاسی و هم از نظر مذهبی بودند.
پدر وی محمد ربیع الظواهری ساکن شهر جیزه از اهالی روستای کفر شیخ واقع در استان شرقیه شمال مصر جراح و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه قاهره از قبیله حربی در شهر الظواهری واقع در استان بدر عربستان سعودی بوده است.
پدر وی محمد ربیع الظواهری ساکن شهر جیزه از استان شرقیه واقع در شمال مصر جراح و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه قاهره از خانواده حربی در شهر الظواهری واقع در استان بدر عربستان سعودی بوده است. یکی از پدر بزرگ‌های محمد الربیع به نام محمد الاحمد الظواهری سی و چهارمین امام مدرسه مذهبی الازهر بوده است.
مادر وی نیز امیمه الاعزام نیز از خانواده‌ای بزرگ و سیاسی از قبایل بزرگ مصر بوده است. پدر بزرگ مادری ایمن، عبدالوهاب اعزام نویسنده سیاستمدار و دیپلمات مصری بوده است. وی رئیس دانشگاه قاهره و پایه گذار دانشگاه کینگ سعود نخستین دانشگاه عربستان سعودی بوده است و همچنین سفیر مصر در پاکستان بوده است.
برادر وی یا عموی بزرگ ایمن عبدلله حسن اعزام از دیپلمات‌های معروف مصری و نخستین دبیر اتحادیه عرب در فاصله سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۲ بوده است. همچنین دختر عبدلله اعزام نیز با ازدواج با محمد بن فیصل ال سعودی با خاندان سعودی مرتبط شده است.
بیشتر بخوانید: دادگاه خالد اسلامبولی و ایمن الظواهری به جرم ترور انور سادات
ایمن الظواهری همچنین یک برادر کوچکتر و یک خواهر دو قلو دارد که خواهر وی استاد سرطان شناسی در در مرکز ملی تحقیقات سرطان قاهره و برادر کوچکترش از جمله بنیانگذاران جنبش سلفی در مصر است. وی که در سال ۱۹۹۸ به دلیل آموزش‌های نظامی و اسلامی در آلبانی ورد تعقیب قرار گرفته بود در سال ۱۹۹۹ توسط امارات بازداشت و به مصر مسترد شد. جایی که به اعدام محکوم و بعد‌ها حکم وی به حبس ابد تغییر یافت و بعد از تحولات سال ۲۰۱۱ از زنددان آزاد شد.
ایمن الظواهری همچنین یک برادر کوچکتر و یک خواهر دو قلو دارد که خواهر وی به نام هبه استاد سرطان شناسی در در مرکز ملی تحقیقات سرطان قاهره و برادر کوچکترش از جمله بنیان گذاران جنبش سلفی در مصر می‌باشد. محمد الظواهری برادر کوچکتر ایمن که در سال ۱۹۹۸ به دلیل آموزش‌های نظامی و اسلامی در آلبانی ورد تعقیب قرار گرفته بود در سال ۱۹۹۹ توسط امارات بازداشت و به مصر مسترد شد. جایی که به اعدام محکوم و بعد‌ها حکم وی به حبس ابد تغییر یافت و بعد از تحولات سال ۲۰۱۱ از زنددان آزاد شد. وی از رهبران سازمان جهاد و اسلامی مصر بوده است که مدتی طی دهه ۸۰ میلادی به دلیل اتهامات تروریستی تحت بازداشت قرار گرفت.
سال ۱۹۸۱ وی به شهر پیشاور واقع در ایالت خیبر پختونخواه رفت و در انجا هلال احمر پاکستان را به منظور کمک به اوارگان جنگ افغانستان سازماندهی کرد.
او در سال ۱۹۸۵ زمانی که از اعضای ارشد گروه جهاد اسلامی مصر بود به زیارت حج رفت و در جده به مدت یک سال به عنوان جراح اقامت کرد. وی در همین سال بن لادن را ملاقات و از این زمان به عنوان مشاور بن لادن در تشکیل گروه القاعده فعالیت کرد.
الظواهری که از موسسان جنبش جهاد اسلامی مصر بود در سال ۱۹۸۱ قبل از سفر به پاکستان از سوی دستگاه امنیتی مصر به دلیل سوظن به طراحی عملیات‌های تروریستی به همراه ۱۵۰۰ نفر دیگر بازداشت شد که در نهایت پس از قتل انور سادات توسط گروه وابسته به خالد اسلامبولی برخی از آن‌ها از جمله ایمن الظواهری آزاد شدند.
وی با سفر به پیشاور و سازماندهی سازمان‌های خیریه وابسته گروه‌های اسلامی نقشی موثر در سازماندهی گروه‌های جهادی در نبرد علیه شوروی داشت. در سال ۱۹۸۶ نیز وی نقش موثری در جدایی گروه جهادی عرب و افغان‌های متحد بن لادن از گردان‌های جهادی عبدلله اعزام مستقر در پیشاور داشت. مشکل و مسئله میان این دو تا آن جا پیش رفت که بن لادن دو بار دستور ترور اعزام را صادر کرد که در هر دو بار ایمن الظواهری نقش موثری در تصمیم‌گیری بن لادن ایفا کرد.
در سال ۱۹۹۸ و ۱۹۹۹ به همراه برادر کوچکتر خود به دلیل برنامه‌ریزی برای انفجاری سفارت مصر در اسلام‌آباد به مرگ محکوم شد. حمله‌ای که بدون مشورت و کسب تایید بن لادن صورت گرفت. در سال ۲۰۰۷ نیز با هدایت عملیات تروریستی در مسجد لعل پاکستان به عنوان اولین قدم رسمی خود در اعلام جهاد علیه دولت پاکستان شرکت کرد. در سال ۲۰۰۰ نیز با برنامه‌ریزی برای حمله انتحاری به ناوشکن یو.اس.اس کول آمریکایی موجب شد کادر رهبری القاعده با خروج از سودان به کابل مهاجرت کند. در سال ۲۰۰۱ نیز طی عملیات بمباران جنوب کابل توسط نیرو‌های آمریکایی متعاقب حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱ وی همسر اول و دو فرزند خود را از دست داد.
بیشتر بخوانید: ماجرای ترور مرد شماره دو القاعده و عروس بن لادن در خیابان پاسداران تهران چیست؟
ترور الظواهری دو کارکرد سیاسی مهم برای دولت بایدن داشت . یکی اینکه مشابه ترور بن‌لادن بود؛ اتفاقی که این پیام را به شهروندان آمریکا مخابره می‌کرد که دموکرات‌ها در حال مبارزه با تروریسم؛ آنهم بدون خشونت هستند. این پیام آنجا اهمیت می‌یابد که باراک اوباما نیز ترور الظواهری را مقابله بدون خشونت با تروریسم خواند. در واقع بایدن می‌خواهد از این ترور به عنوان یک پیروزی سیاسی در زمانی که اعتماد شهروندان آمریکایی به دولتش در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد، استفاده کند.
به هر صورت مهمترین بخش تاریخ عملیاتی ایمن الظواهری به عنوان بنیانگذار یکی از مهمترین گروه‌های تروریستی تندروی اسلامی، عملکرد وی به عنوان یک عضو اطلاعات و عقیدتی بوده است. در واقع الظواهری به دلیل توانایی بالای سخنوری و تسلط بالا به متون سلفی یکی از مهمترین سخنگویان جهانی القاعده در جهت جذب نیرو‌های جدید عمل می‌کرده است. همینطور به دلیل ارتباطات بالای سیاسی خانوادگی خود به عنوان یک عنصر اطلاعاتی که از اغلب تحولات پیرامون جنبش مطلع بوده است توانایی بالایی در شبکه سازی عناصر اطلاعاتی به منظور جلوگیری از موفقیت عملیات‌های اطلاعاتی علیه این گروه داشته است.
از این رو به نظر میرسد که بازگشت وی به کابل پس از خروج نیرو‌های نظامی آمریکا از افغانستان ناشی از تلاش وی برای بازسازی شبکه اطلاعاتی و عملیاتی این گروه بوده است. بازسازی شبکه‌ای که در رقابت با گروه‌های جدید التاسیس مانند داعش به نظر می‌رسید که مدت‌هاست به کما رفته است؛ بنابراین از بین بردن چنین هدف ارزشمندی را باید در سطح استراتژیک و در قالب تحولات کلان ژئوپلیتیک دید. تحولاتی که به نظر میرسد آینده ساختار امنیتی منطقه را به شدت تحت تاثیر قرار خواهد داد. خبر این ترور همزمان با اخبار مرتبط با حضور بیش از شش هزار نیرو عضو داعش در شمال و شمال شرق افغانستان می‌تواند نشان دهنده محیط امن افغانستان پس از خروج نظامی آمریکا برای گروه‌های تروریستی باشد که شاید برخی از آن‌ها هم با هدایت و حمایت قدرت‌های بزرگ در این منطقه حضور دارند.
شاید بتوان گفت عملیات حذف ایمن الظواهری بیش از آنکه عملیاتی ضد تروریستی باشد در سطح راهبردی عملیاتی به منظور جابجایی مهره و در سطح تاکتیکی عملیاتی به منظور مستحکم کردن جای پای آمریکا در منطقه در رقابت بلندمدت با قدرت‌های منطقه‌ای است.