یام‌رسان «سروش» با پشتیبانی و حمایت صداوسیما می‌خواهد جایگزین تلگرام شود. آیا زمینه فیلترینگ این اپلیکیشن محبوب در آستانه انتخابات مهیا می‌شود؟
رویداد۲۴- یام‌رسان «سروش» با پشتیبانی و حمایت صداوسیما
می‌خواهد جایگزین تلگرام شود. آیا زمینه فیلترینگ این اپلیکیشن محبوب در
آستانه انتخابات مهیا می‌شود؟
«همان اسم لو می‌دهد که این نرم‌افزار موبایلی
متعلق به کجاست! «سروش» هر کسی را یاد چه می‌اندازد؟ انتشارات صوتی تصویری و
کتاب؟ سروش‌سیما که برنامه‌های قدیمی را به مخاطبان می‌فروخت؟ خب پس درست
حدس زده‌اید! تلاش خبرنگار تماشاگران برای ارتباط با مدیران این نرم‌افزار
ناکام ماند. در هیچ کجای این نرم‌افزار و سایت پشتیبانی آن، اثری از شرکت
مادرِ اپلیکیشن سروش مشخص نشده و تماس با شماره آن هم پس از مدتی انتظار
برای اتصال به کارشناسان سرانجام به ضبط پیام صوتی ختم می‌شود!
یعنی
همه چیز مرموز و بدون شفافیت است ولی ما بیکار ننشستیم و سراغ شنیده‌ها
رفتیم. آن طور که می‌گویند بخش عمده‌ای از سهام این شرکت متعلق به
صداوسیماست. پشتیبانی فنی آن به عهده کارشناسان این سازمان است و در راستای
گسترش فعالیت و تاثیرگذاری رسانه ملی در فضای مجازی به راه‌اندازی و
سرمایه‌گذاری در این اپلیکیشن اقدام کرده است. نرم‌افزاری که بعد از گذر از
مرحله آزمایشی قرار است به طور ویژه در رسانه ملی پشتیبانی تبلیغاتی شود و
اعتراضات اجتماعی به حذف تلگرام را برای ۴۵ میلیون ایرانیِ آن کاهش دهد.
کارکرد سیاسی
این
را همه می‌دانند که تلگرام بر خلاف «ایمو» و همانندهای قبلی‌اش امکان
گفت‌وگوی تصویری ندارد. پس از این نظر، مشکل امنیتی برای نهاد و سازمانی
ایجاد نمی‌کند. ویژگیِ نداشته(!) دیگر تلگرام این است که امکان گفت‌وگوی
صوتی هم - مانند وایبر - ندارد و برای شرکت‌های مخابراتی ایرانی هم
بحران‌ساز نیست. سود مکالمه برای اپراتورها را نمی‌کاهد و حتی تهدیدی برای
شرکت‌های واسطه ارتباطات بین‌المللی هم محسوب نمی‌شود. ساده‌تر این که از
نظر مالی (مهم‌ترین و ناگفته‌ترین عامل محدود کردن بسیاری از نرم‌افزارهای
خارجی)، برای شرکت‌های مخابراتی مشکل‌ساز نیست و رقیبشان محسوب نمی‌شود.
اما
مخالفان اصلی تلگرام عدم نظارت بر محتوای تولیدیِ آن را مهم‌ترین دلیل
اعمال فیلترینگ می‌دانند. ترفندی که می‌شود با توسل به آن همه منافذ ورودی
اطلاعاتی کشور را بست، پیامک را هم قطع کرد و... این دلیل، تنها در
برهه‌های حساس مسئولان را راضی می‌کند که دکمه فیلترینگ را فشار دهند و ما
اکنون در آستانه انتخابات مهم اردیبهشت ۹۶ هستیم و همه تصمیم‌سازان
می‌دانند که تلگرام چه نقش مهمی در انتخابات مجلس داشت و چقدر موثرتر از
تلویزیون و همه روزنامه‌های کشور بود. پس عقل حکم می‌کند که باید علاج
واقعه را قبل از وقوع کرد و محتوای پیام‌ها را در اپلیکیشنی ایرانی رصد
کرد.
امن هم هست؟
«خواندن
کارت حافظه، دریافت اطلاعات از اینترنت، موقعیت مکانی دقیق شما (مبتنی بر
GPS و شبکه)، تغییر وضعیت همگام‌سازی بین فعال و غیرفعال، یافتن حساب‌های
شخصی دیگر در دستگاه شما، اصلاح مخاطبان شما، خواندن مخاطبان شما، دسترسی
کامل به اینترنت، تغییر یا حذف محتویات کارت حافظه و...» از جمله امکاناتی
است که در هنگام نصب از شما اجازه گرفته می‌شود تا در اختیار این اپ قرار
گیرد. نگران نشوید! تقریبا مشابه این اختیارات در بقیه نرم‌افزارهای
ارتباطی هم هست ولی آیا سروش برابر هک (و در اختیار گرفتن این همه اطلاعات
مخاطبانش توسط هکرها) مقاوم هست؟ چرا هیچ توضیحی درباره میزان امنیت این
اپلیکیشن داده نشده تا مخاطبان دلواپس را آرام کند؟
از سویی دیگر
خود گردانندگان این اپ نوشته‌اند: «سروش مجاز است در هر زمان كه مشخص شد،
شناسه (ID) انتخاب شده مغاير با مشخصات سازنده يا مديران كانال است با/بدون
اطلاع قبلی شناسه كانال را تغيير يا كانال را غير فعال نمايد. مرجع تشخيص
در اين زمينه سروش است.» یا «محتواي به اشتراك گذاشته شده در كانال‌هاي
رسمي و شخصي، گفت‌وگوي‌هاي گروهي و دو نفره توسط افراد عضو سروش ارائه
مي‌شوند و مالكيت معنوي و همچنين مسئوليت‌هاي ناشي از آن بر عهده كاربر به
اشتراك‌گذارنده آن است.
بديهي است سروش مسئوليتي در اين زمينه بر
عهده نمي‌گيرد.» از این دو بند چه برداشتی می‌کنید؟ برداشت آزاد؟ یا در جای
پرت دیگری نوشته شده است: «اطلاعات دستگاه كاربر (نوع و نسخه سيستم عامل،
اطلاعات سخت‌افزاري و غيره) ممكن است به منظور ارائه خدماتي بهتر و
متناسب‌تر جمع‌آوري شده و مورد استفاده واقع شوند.» ولی ننوشته‌اند که چرا
باید این اطلاعات را در اختیار داشته باشند.
همین‌طور بد نیست
بدانید که: «سروش مي‌تواند حساب كاربري كاربران ناقض قوانين و همچنين
كاربراني كه بيش از يك سال از آخرين فعاليت آنها مي‌گذرد را با/بدون اطلاع
قبلي به صورت موقت و يا دائم غيرفعال نمايد. ضمنا متن و بندهاي اين
توافق‌نامه ممكن است در آينده و به دلايل تغييرات محيطي، تغيير در خدمات
ارائه شده، قوانين و شرايط محيطي و... تغيير يابد.»
سروش همچنین
معترف است که اطلاعات مخاطبان را ذخیره می‌کند که در یکی از عجیب‌ترین
بندهایش آمده: «براي جمع‌آوري آماري اطلاعات (بدون ثبت مشخصات فرد) بسته به
نوع خدمات ارائه شده/ براي ايجاد تحقيق و تحليل‌هايي به منظور ارزيابي و
بهبود خدمات ارائه شده.» البته آنها متعهد شده‌اند که تحت هيچ شرايطي
اطلاعات كاربران را بدون اجازه آنها در اختيار هيچ شركت/شخص ثالثي قرار
ندهند.
«جمع‌آوری اطلاعات» همان انتقادی است که به طور مداوم به
اپلیکیشن‌های خارجی و البته معتبر وارد می‌شود و حالا همین فعل قرار است در
اپلیکیشن داخلی اتفاق بیفتد. تفاوت این است که اپلیکیشن‌های مشهور به
عنوان حفظ اسرار کاربران و مخدوش نشدن آزادی بیان هم که شده در برابر خواست
دیگران برای ارائه اطلاعات شخصی افراد مقاومت می‌کنند. با توجه به این که
نهادهای داخلی خود را از قید و بند قواعد بین‌المللی خارج می‌بینند، مشخص
نیست که بر اساس چه ملاحظاتی باید از «سروش» انتظار داشت تا در این زمینه
مقاومت کند و حافظ منافع و اطلاعات کاربرانش باشد.
سروش چی هست؟
يك
نرم‌افزار پيام‌رسان ايراني كه قابليت‌هاي متعددي نظير ارسال پيام متني،
ارسال پيام صوتي، ارسال عكس و فيلم، ارسال فايل‌هاي مختلف، تشكيل گروه،
كانال هاي عمومي متعدد و خلاصه هرچیزی که در تلگرام دارید! تا کنون نزدیک
به ۱۰۰ هزار نفر آن را در دیوایس‌های خود دانلود کرده‌اند و البته از میزان
استفاده آن، خبری در دست نیست. اپلیکیشن سبکی که تنها ۶/۱۴ مگابایت حجم
دارد و قرار است با سرورهای محدودش، ناگهان پذیرای میلیون‌ها ایرانی باشد.
مهم‌ترین تردید درباره این اپلیکیشن (غیر از امنیت اطلاعات) همین کشش
سرورهایش است.
نرم‌افزاری مبتنی بر اینترنت که هم‌اکنون با کمترین
کاربر هم با کندی و هنگ‌هایی همراه است، چطور می‌خواهد در هنگام حضور
میلیون‌ها ایرانی، سرپا بماند؟ خودشان نوشته‌اند: «سرورهای سروش در داخل
کشور قرار دارند و تلاش مدوامی از سوی تیم فنی سروش در جریان است تا با
بهینه‌سازی سرورها و اپلکیشن سروش، سرعت و امنیت حداکثری را برای کاربران
عزیز به ارمغان آورد.» ادعایی که باید در عمل ثابت شود و البته احتمالا
دوستان منتظر اولین نشانه‌های امیدوارکننده‌اند تا فیلترینگ تلگرام را کلید
بزنند و ایرانی‌ها به سروش کوچ داده شوند.
بازی تازه شروع شده
در
آخرین لحظه‌های تنظیم این گزارش معلوم شد نرم‌افزار سروش در هماهنگی کاملی
با صداوسیما، در هنگام پخش برنامه‌ها از همه شبکه‌ها، کانال ارتباطی آن را
هم در اپ سروش راه‌اندازی می‌کند، ممبر جمع می‌کند (معمولا در حالت نرم،
با سه هزار عضو!) و در اختیار تهیه‌کننده برنامه می‌گذارد. خدمات جالب سروش
این است که برای تامین محتوای کانال برنامه، خودش دست به کار می‌شود و از
برنامه تلویزیونی، متن و ویدئو تهیه می‌کند و روی خروجی کانال قرار می‌دهد.
تهیه‌کننده‌ها به مرور توجیه شده‌اند که از این پس نه تنها نامی
از تلگرام نبرند، بلکه این کانال تازه را پشتیبانی کنند و در موقعیت مناسب
(احتمالا زمان محدودیت آرام تلگرام) کانال ارتباطی‌شان را در سروش، تبلیغ
کنند. حرکت آهسته، حساب‌شده و چراغ خاموشی که نشان می‌دهد رقابت نفسگیر این
اپ جوان ایرانی با رقیب محبوب و گردن‌کلفت خارجی‌اش تازه شروع شده و
برنامه‌های هوشمندانه دیگری در جریان است!
* هفته‌نامه تماشاگران امروز