رویداد۲۴ مهدی توفیقی: آرامگاه سعدی یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شیراز به حساب می‌آید و همیشه مورد توجه ادب‌دوستان و اهالی شعر بوده است. فضای داخلی و معماری ترکیبی آن که آمیخته‌ای از گذشته با معماری مدرن است، جذابیت این بنا را دو چندان کرده است، ستون‌های افراشته و کاشی‌های لاجوردی، هر گردشگری را خیره به معماری خاص آن می‌کند.
آرامگاه سعدی در زمان حیات او محل زندگی اش بود اما پس از مرگ او تبدیل به مقبره او شد. آرامگاه سعدی در طول تاریخ دستخوش تغییراتی شده که در نهایت به شکل امروزی درآمده است.
آرامگاه سعدی شیرازی کجاست؟
آرامگاه سعدی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان فارس و شهر شیراز است که در شمال شرق شیراز و در دامنه کوه واقع شده و در انتهای خیابان بوستان و کنار باغ دلگشا قرار دارد.
برای بازدید از آرامگاه سعدی، راه‌های مختلفی مانند استفاده از وسایل نقلیه عمومی یا خودرو شخصی وجود دارد. اتوبوس‌های خطوط پایانه شهید دستغیب-بلوار نارنجستان و بلوار نارنجستان-پایانه نمازی در نزدیکی این مکان، ایستگاهی به نام سعدیه دارند. از این ایستگاه تا آرامگاه سعدی با مقدار کمی پیاده روی باید کرد. همچنین نزدیک‌ترین ایستگاه مترو، ایستگاه ولیعصر است که از مجموعه تاریخی سعدیه چند کیلومتر فاصله دارد.
تاریخچه آرامگاه سعدی شیرازی
آرامگاه فعلی سعدی، در ابتدا خانقاه او بود که در اواخر عمرش در همین مکان زندگی می‌کرد. برای اولین بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدین محمد صاحب‌دیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره‌ای بر روی آرامگاه سعدی احداث شد. همچنین در سال ۹۹۸ به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه یا محل عبادت سعدی تخریب شد و امروزه هیچ اثری از آن باقی نیست.
ابن بطویه، ۳۵ سال پس از وفات سعدی، سعی کرد گزارشی از بنا و تغییرات آرامگاه سعدی بنویسد که این گزارش قدیمی‌ترین گزارش از آرامگاه سعدی است. طبق این متن، بازدیدکنندگان آرامگاه سعدی، لباس‌های خود را در حوضچه‌های مرمر می‌شستند. براساس باور مردم آن زمان، شستن لباس در این حوضچه باعث شفا و درمان بیماری‌ها می‌شده است.
در سال ۱۱۸۷ هجری قمری به دستور کریم خان زند موسس سلسله زندیه، عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر فراز مزار آرامگاه سعدی بنا شد که از دو طبقه تشکیل شده بود. طبقه پایین راهرویی داشت که پلکان برای دسترسی به طبقه بالا از انتهای این راهرو آغار می‌شد.
بر اساس روایت محمدتقی بهروزی، در اوایل سلسله قاجار به علت دین سعدی شیرازی که پیرو اسلام و از اهالی تسنن بوده است، دستور تخریب و شکستن سنگ آرامگاه او داده شد. پس از گذشت زمان شخصی به نام علی اکبر خان قوام‌الملک شیرازی تلاش کرد تا سنگر قبر فعلی آرامگاه سعدی را جایگذاری کند و بخشی از اشعار سعدی در بوستان را که در ستایش پیامبر اسلام (ص) سروده بود، با اندکی تغییرات بر روی آن حکاکی کند.
این بنا در دوره سلسله قاجاریه (سال ۱۳۰۱) توسط فتحعلی خان صاحب دیوان مرمت شد و چند سال بعد نیز حبیب الله قوام الملک خان دستور تعمیر و ترمیم قسمتی از بنا را صادر کرد.
ساعات بازدید از آرامگاه سعدی
زمان بازدید از آرامگاه سعدی از ساعت ۸ صبح الی ۷:۳۰ عصر است. همچنین مجموعه سعدیه در روز‌های تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر (ع) تعطیل است.
جاذبه‌های دیدنی آرامگاه سعدی
سنگ قبر و آرامگاه سعدی شیرازی در مرکز عمارت هشت ضلعی واقع شده که سقف آن با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزیین شده است. در هفت ضلع این عمارت کتیبه‌هایی قرار دارند که بر روی آن‌ها اشعاری از بوستان و گلستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ به خط «ابراهیم بوذری» نوشته شده است.
متن کتیبه‌ای دیگر که از «علی اصغر حکمت» است، روی قبر سعدی شیرازی نصب شد و کتیبه زیر را که از اشعار بوستان است، با خط نستعلیق بسیار زیبا بر روی سنگ آرامگاه حکاکی کرده اند.
«کل شی هالک و انت الباقی کریم السجایا، جمیل الشیمنبی البرایا، شفیع الامم»
همچنین بخشی از کتیبه سر در آرامگاه که متعلق به دوران زندیه است به علت سانحه دچار آسیب شده بود و از بین رفته، که هم‌اکنون در درون آرامگاه محفوظ مانده است. این قطعه تاریخی در زمان خاک‌برداری خیابان برای تعمیر آسفالت از دل خاک بیرون آمد. برخی از اشعاری که در آرامگاه سعدی شیراز وجود دارند به شرح زیر هستند:
«خوش است عمر، دریغا که جاودانی نیست پس اعتماد بر این چند روز فانی نیست»
«ای صوفی سرگردان، در بند نکونامی تا درد نیاشامی، زین درد نیارامی»
«ز خاک سعدی شیراز بوی عشق آید هزار سال پس از مرگ او گرش بویی»
حوض ماهی در سمت چپ آرامگاه بسیار مشهور است. سعدی شیرازی در نزدیکی زاویه خود، حوضچه‌هایی از سنگ مرمر طراحی و ساخته بود که آب در آن‌ها جریان داشت. در گذشته، شستن لباس‌ها مخصوصا در ایام عید و شب چهارشنبه سوری از رسوم مردم شیراز بوده است، آبی که در این حوضچه جریان داشت، از چشمه‌ای مقدس سرچشمه می‌گرفت.
امروزه بخش زیر زمین آرامگاه سعدی به چایخانه تبدیل شده است که دو ساختمان با نمای آجری در کنار حوض وجود دارد، که یکی دفتر و دیگری کتابخانه عمومی سعدیه است. کتابخانه مجموعه سعدیه در سال ۱۳۵۱ در ضلع غربی آرامگاه تاسیس شد.