احیای دریاچه ارومیه، نماد
تلاش ایران برای بهبود اوضاع محیط زیست دارد؛ نشانه‌ای از تغییر در مصرف
آب، تغییر در نگرش به مصرف مواد غذایی، تغییر در نگاه به منابع زیست محیطی و
نمادی از تلاش برای نابود نکردن اکوسیستم. از سال ۹۲ و پس از روی کارآمدن
دولت یازدهم، تلاش‌های جدی برای احیای دریاچه ارومیه شروع شد. اکنون و پس
از سه سال برنامه ریزی و اجرا، گفته می‌شود دریاچه ارومیه به ثبات رسیده
است، اما همچنان از تراز اکولوژیک خود بسیار کم‌آب تر است. با دکتر مسعود
تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه در حاشیه
بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات و در غرفه گروه رسانه‌ای خبر، گفتگو کردیم.
او به خبرآنلاین گفت که چشم انتظار رسیدن بودجه برای شروع عملیات احیا پس
از تثبیت در تابستان ۹۵ است.
مشروح گفتگوی خبرآنلاین با مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه را در ادامه می‌خوانید؛
بعد از سه سال تلاش، دریاچه ارومیه اکنون در چه وضعی است؟
دولت به مردم قول داده كه دریاچه را احیا كند. وظایف دولت این است كه كارگروهی درست كند كه عده‌ای بگویند باید برای احیای دریاچه ارومیه به طور علمی چه كار كرد. بعد دستگاه‌های اجرایی پروژه‌ها را پیشنهاد كند. سازمان مدیریت قبول كند، برود وزارت اقتصاد و خزانه‌داری هزینه آن را بدهد. اما الان یك سال است كه یك ریال هم پول به ما نرسیده است. اگر پول نرسد، با این كه فاز تثبیت دریاچه با موفقیت به پایان رسیده و نسبت به سال گذشته چهل سانت هم بیشتر است، نمی‌توان كار را ادامه داد.
پول باشد در چه زمانی می‌توانید احیا را به سرانجام برسانید؟
در طول بیست سال، به اندازه یك ساختمان سه طبقه، آب دریاچه آمد پایین، اما در سه سال اخیر آن را نگه داشته و اجازه داده نشده پایین‌تر بیاید، اما حالا باید آب جدید به دریاچه تزریق شود. این موضوع، مستلزم این است كه برنامه‌هایی باشد كه تامین هزینه و اجرایی شوند. ما در حال حاضر برنامه‌ها را مشخص كرده‌ایم كه بسیار هم متنوع هستند؛ نشا، ترویج، آموزش و بسیاری از مسائل دیگر را شامل می‌شود و دستگاه‌های مختلف هم اعلام آمادگی برای همكاری كرده‌اند. اما نه تنها پولی به ما نرسیده بلكه نزدیك یك ماه و نیم است كه هنوز یك برگه هم دست ما نیست مبنی بر موافقتنامه‌ای كه بتوانیم به كسانی ارائه كنیم كه آنها خواسته‌ایم كاری كنند. اگر این اتفاق نیفتد، هیچ پیمانكاری نمی‌آید برای احیای دریاچه ارومیه كار انجام دهد. الان خبر می‌رسد كه گشت‌های بازرسی جمع كرده و رفته‌اند. باید به سازمان جنگل‌ها و مراتع بگوییم نشاء بگیر كه فروردین سال آینده شروع كنی آنها را با گستره بیشتری بكاری؛ اما می گوید هنوز معوقه‌ها پرداخت نشده و چطور می‌توان این كار را انجام داد.
مگر قرار نبود سازمان ملل در این زمینه كمك كند؟
كل پول‌های خارجی كه درباره دریاچه ارومیه مستقیم و غیرمستقیم رسیده به این صورت بوده كه پولی بوده كه دانشگاه تبریز و ارومیه و یكی از مشاورین داخل كشور در حال همكاری درباره مطالعات منابع آب حوضه هستند. كل این بودجه برای چهار سال، 3.6 میلیون دلار است كه به همین اندازه ایران در حال سرمایه‌گذاری است. پول دیگری هم دولت ژاپن چهار سال است گذاشته برای این كه روستاها را تقویت كند كه مختص آب نیست، این هزینه را هم گفته امسال تمدید می‌كنم اما این هم درباره مطالعه است نه اجرا. مشكلی كه ما در حال حاضر از آن حرف می‌زنیم درباره اجراست.
دلیل این كه سرمایه‌گذاری نمی‌شود این نیست كه مدام گفته می‌شود اصلا دریاچه ارومیه هیچ وقت احیا نمی‌شود؟
آقای روحانی وقتی در ارومیه بودند، گفتند این دریاچه را احیا می‌كنیم، یعنی نگاه ایشان نسبت به این مساله مثبت بوده است. اما شاید بحث اینجاست كه حالا كه می‌بینند دریاچه ارومیه آب گرفته، تصمیم گرفته‌اند برای موارد دیگری هزینه كنند، مثلا بگویند معوقه‌های تامین اجتماعی پرداخته شود. این درحالی است كه دولت غافف از این هستند كه دریاچه سالی یك متر تبخیر آب دارد. پیش‌بینی ما این است كه اگر دولت كمك نكند تا طبق برنامه‌ای كه خودش تایید كرده كار جلو برود، آب دریاچه ارومیه در شهریور سال آینده، 95 سانتی متر از آنچه الان هست پایین‌تر می‌رود و به پنج سال پیش برمی‌گردیم.
مگر شما گزارش نمی‌دهید كه اوضاع دریاچه خوب نیست؟
گزارش داده شده، گفته شده برنامه‌ای كه باید تا پایان شهریور انجام
می‌شده صورت گرفته و به حالت تثبیت رسیده است. در این صورت دولت ممكن است
تصور كند حالا كه وضع دریاچه خوب است، سراغ جایی برویم كه وضعیت مناسبی
ندارد.
رایزنی شما برای این وضعیت چه بوده؟
با سازمان برنامه و بودجه جلسه داشتیم، نامه‌نگاری‌ها را با دولت انجام می‌دهیم، ما گزارش‌هایمان را ارائه می‌دهیم و تاكید شده كه این مرحله تثبیت بوده و تازه باید احیای دریاچه شروع شود. خود سازمان محیط زیست و خانم ابتكار هم باید از ما مطالبه كنند كه مطالبه‌ای ندارند!
اگر پول نرسد، چكار باید كرد؟
ما برای هر كار یك برنامه دوم داریم، یعنی اگر اوضاع مالی خوب بود چطور پیش برویم و اگر اوضاع مالی خراب شد چه كار كنیم. اما این برای وضعیتی است كه بودجه كم داشته باشیم نه این كه بودجه صفر باشد. اگر هیچ پولی در بساط نباشد كاری از دست كسی ساخته نیست. ما برای پروژه‌های بزرگ با خارجی‌ها و سرمایه‌گذارهای خارجی صحبت كرده‌ایم كه چطور می‌توان از بخش خصوصی كمک گرفت. بودجه‌های خرد را هم در حال فكر كردن هستیم كه چطور می‌توان به كمک مردم صندوق‌های خرد ایجاد كرد. اما همه 1700 میلیارد را نمی‌توان از این روش‌ها به دست آورد.
یعنی احیای دریاچه ارومیه طبق برنامه پیش نمی‌رود؟
حدود 350 میلیارد تومان صندوق توسعه قول داده کمک کند و گفته‌اند هیچ مشكلی نیست و تامین منابع می‌كنند. منابع مالی از ردیف دستگاه‌های اجرایی هم نزدیك 300 میلیارد تومان داریم كه تا الان صفر ریال داده‌اند. در رابطه با ماده 10 و 12 هم 1100 میلیارد تومان پول داشته‌ایم كه صفر ریال داده‌اند، پس مطمئنا احیای دریاچه ارومیه از اینجا به بعد نمی‌تواند طبق برنامه پیش برود. ما از یك ماه پیش باید احیا را شروع می‌كردیم، به كشاورزی كمك می‌كردیم، اما بودجه‌ای نرسیده است که بتوانیم این کار را انجام دهیم.
اگر حالا پول برسد می‌توان از حالا شروع به كار كرد؟
ما آماده‌ایم، دستگاه‌های اجرایی هم آماده‌اند، اما لازم است موافقتنامه به دستشان برسد. سازمان برنامه و بودجه گفته باید ببینیم آقای نوبخت این موافقتنامه را امضا می‌كند یا نه، پول از خزانه می‌رسد یا نه و بعد ببینیم چه كار باید كرد. به هر حال باید گفت این موضوع فرامنطقه‌ای است و اگر این كار انجام نشود، الگوی بدی برای سایر پروژه‌های مشابه خواهد بود.