رویداد۲۴ «یک محدودیت ایجاد شده و بدانید با وضعیت و شرایط امن، شرایط حتما متفاوت خواهد شد»؛ این صحبت، وعده آیت ا... رئیسی، رئیس جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی کشور بود که بسیاری از فعالان اقتصادی به ویژه کسب و کارهای اینترنتی را به لغو محدودیت‌های اینترنتی امیدوار کرد، اما با گذشت 54 روز، هنوز از تحقق آن خبری نیست.
وعده رئیس جمهور در روز دانشجو
شانزدهم آذر امسال، دانشگاه تهران میزبان رئیس جمهور بود تا بالاترین مقام اجرایی کشور، در جمع دانشجویان حضور یابد و به احترام «روز دانشجو» پاسخگوی سوالات و دغدغه های آن ها باشد. بعد از دو ماه پرالتهاب مهر و آبان و اعمال محدودیت های اینترنتی، فرصت خوبی فراهم شده بود تا همان صحبتی که در فضای عمومی جامعه مطرح بود، در حضور رئیس جمهور هم مطرح و از او درباره چرایی محقق نشدن وعده انتخاباتی اش درباره مخالفت با فیلترینگ اینستاگرام، سوال شود. البته آیت ا... رئیسی هم پاسخی قابل قبول ارائه کرد و گفت: «من در انتخابات حرفی زدم و بعضی هم می خواهند آن را به ما یادآوری کنند، ما یادمان هست چه گفتیم و هیچ کدام از وعده هایمان یادمان نرفته است، اما اگر دشمن آمد در یک بستر و فضایی دشمنی کرد و خواست کشور را به هم بریزد، شما می گویید اجازه داده شود؟» تشویق حاضران در آن نشست، تاییدی بر منطقی بودن این استدلال رئیس جمهور بود، اما دغدغه مهم مطرح خسارت گسترده به اقتصاد دیجیتال و کسب و کارهای اینترنتی، به پاسخ روشن تری از سوی عالی ترین مقام دولت نیاز داشت.
یقین بدانید که ...
این دغدغه را رئیس جمهور هم به خوبی احساس کرد و به همین دلیل بود که صحبت های خود درباره محدودیت های اینترنتی اعمال شده را این طور خاتمه داد: «یک محدودیت ایجاد شده و بدانید با وضعیت و شرایط امن، شرایط حتما متفاوت خواهد شد، یقین بدانید اگر ناامنی ایجاد نشود، طبیعی اش این است که وضعیت حتما متفاوت خواهد بود».حالا 54 روز از زمان این وعده رئیس جمهور، سپری شده و با وجود آرام بودن شرایط کشور، هنوز تصمیمی درباره برداشته شدن محدودیت ها اتخاذ نشده است. اگرچه وزیر ارتباطات بارها اعلام کرده تصمیم گیری درباره رفع فیلتر اینستاگرام و واتس اپ، بر عهده نهادهایی غیر از دولت است، اما بالطبع رئیس جمهور، که هم رئیس شورای عالی امنیت ملی و هم رئیس شورای عالی فضای مجازی است، می تواند نقش اثرگذار خود را در این زمینه ایفا کند و شرایط را تغییر دهد.
نامه توانگر به رئیس جمهور
هرچند دولت تلاش کرد با تدوین یک بسته حمایتی، از کوچ کسب و کارها به پلتفرم های داخلی حمایت کند، اما همان طور که رئیس مجلس و بسیاری از کارشناسان هم تاکید کردند، این «کوچ اجباری» نمی تواند راهکاری موثر و دایمی باشد و مشکلات کلان ایجاد شده را رفع کند. نگرانی ها از تبعات محدودیت های اینترنتی و اختلالات ناشی از آن، در نامه 19 دی ماه «مجتبی توانگر» رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس به رئیس جمهور هم مطرح و تاکید شد: «...عملکرد بسیاری از کسب و کارها مختل شده، فرایندهای تبلیغات و بازاریابی شرکت ها با مشکل مواجه شده و بازوی اطلاع‌رسانی و ارتباطات شهروندان و کسب و کارهای کوچک (در فقدان نمونه مشابه داخلی مورد اقبال عمومی) فلج شده و مجموع این ها خسارات زیادی را به کل زیست بوم اقتصاد دیجیتال تحمیل کرده است...».
بیشتربخوانید: نیکزاد، نایب رئیس مجلس: ما اینترنت را محدود نکردیم، اغتشاشگران محدود کردند
نگرانی ها از افزایش میل به مهاجرت
یکی دیگر از تبعات محدودیت های اخیر افزایش مهاجرت استارت آپ ها و متخصصان حوزه فناوری است.چنان چه در این زمینه، بهرام صلواتی، رئیس رصدخانه ملی مهاجرت ایران در روزهای قبل این طور گفته است: باید حواسمان باشد یکی از دلایلی که شرکت ها مهاجرت می کنند، به مسائل زیرساختی که در این چندوقت اخیر هم پررنگ شده است، مربوط می شود. از جمله شرایط ناپایدار اینترنتی و ارتباطی که منجر به آسیب دیدن بسیاری از کسب و کارها شده است. مسئله اینترنت در خیلی از کشورها، امری پیش پا افتاده و ابتدایی ترین زیرساخت ارتباطی است و برای همین مهاجرت گروهی یک تیر و چند نشان می شود و مهاجرت استارت آپ ها دارد اتفاق می افتد.
فعال شدن کسب و کارها نه افزایش ترافیک
در این میان یکی از استدلال های ادامه محدودیت های موجود در فضای اینترنت این است که میزان ترافیک روی برخی پلتفرم های داخلی همانند روبیکا چند برابر شده در حالی که در این خصوص آن چیزی که مهم است نه افزایش ترافیک بلکه فعال شدن کسب و کارها در این پلتفرم هاست که حداقل آمارهای فعلی چنین چیزی را نشان نمی دهد.
زخمی که عمیق تر می شود
زخم کسب و کارهای کشور از محدودیت های اینترنتی، شاید در ظاهر فقط کاهش درآمد باشد، اما تبعات آن روز به روز بیشتر نمایان می شود. از کوچک تر شدن سهم اقتصاد دیجیتال بگیرید تا تعدیل نیرو و بیکار شدن ها، مهاجرت نخبگان و... . نتایج پژوهش ماه گذشته «جاب ویژن» و بررسی وضعیت 400 کسب و کار اینترنتی کوچک و بزرگ نیز، درستی این نگرانی ها را تایید می کند: «از هر ۵ سازمان، یک سازمان بیش از ۳۰ درصد نیروی کار خود را تعدیل کرده است»و این ها زخم هایی است که نه با بسته های حمایت از مهاجرت اجباری که فقط و فقط با تحقق وعده رئیس جمهور و بازگشت اینترنت به شرایط عادی می تواند التیام یابد، اگر زمان بیش از این از دست نرود... .
حال کسب و کارهای اینترنتی به شدت بد است
«رضا الفت نسب» عضو هیئت مدیره اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی در گفت و گو با خراسان، از حال این روزهای همکاران خود می گوید:
* ما هم با وعده رئیس جمهور در روز دانشجو امیدوار شدیم و منتظر تحقق آن هستیم.
* با محدودیت هایی که ادامه دارد، کسب و کارها به شدت دچار مشکل شده اند و هیچ چشم اندازی هم ندارند.
* تا قبل از محدودیت ها، 400 هزار کسب و کار روی اینستاگرام فعال بود و بر اساس گزارش مرکز آمار، معیشت 9 میلیون نفر هم به این شبکه اجتماعی گره خورده بود. این ها اعداد بزرگی است و ما نمی دانیم چطور برخی می گویند سهم اینستاگرام در حوزه اقتصادی خیلی زیاد نبوده است.
* بسیاری از مدیران و سرمایه گذاران کسب و کارهای اینترنتی دچار ناامیدی شده اند و امکان ریسک کردن هم ندارند، به همین دلیل عطای فعالیت اقتصادی شان را به لقایش بخشیده اند و به فکر تعطیل کردنش هستند. برخی از نیروهای انسانی توانمند ما هم در فکر مهاجرت اند.
* تیم های طراح و پشتیبان پلتفرم های داخلی، همگی از جوانان خوش فکر کشور هستند و ما از تلاششان خوشحالیم،اما این که پلتفرم های مورد اقبال مردم بسته شود و مسئولان با افتخار بگویند که 19 میلیون کاربر به فلان پلتفرم داخلی پیوسته اند، نتیجه اش این است که تلاش و زحمات آن ها را هم زیر سوال می برند. ای کاش به جای این کار، دولت و حاکمیت رویکرد مواجه شدن شان با این موضوع را تغییر می دادند و به طور مثال در کشورهای فارسی زبان و مسلمان برای پلتفرم های داخلی بازار بین المللی ایجاد می کردند تا با این کار، اقبال کاربران داخلی هم بیشتر شود.
* حال کسب و کارهای اینترنتی به شدت بد است. من 12 سال سابقه فعالیت صنفی دارم و در این مدت، هیچ زمانی مثل این روزها وضعیت بازار اینترنتی این قدر بد نبوده است. کسب و کارهای بزرگ درگیر حاشیه ها شده و کسب و کارهای کوچک در شهرستان ها هم زمین خورده اند و توان ندارند از جا بلند شوند. تعدیل نیروها هم شروع شده و اگر وضعیت محدودیت ها تغییری نکند، پیش بینی این است که با شروع سال جدید تعدیل ها شدت خواهد گرفت.