رویداد۲۴ پروانه بندپی: طی روزهای گذشته، ابرهای سفیدی با شکل‌های بسیار عجیب و غریب و زیبا بر فراز شهر خلخال در استان آذربایجان شرقی مشاهده شد که واکنش‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشت. واکنش‌هایی مثل فتوشاپ بودن این ابرها، پای یک فناوری ناشناخته در میان است، و از همه مهم‌تر، ارتباط این ابرها با وقوع زلزله!
وجود این ابرهای خبرسازِ بسیار زیبا و عجیب که قبلا هیچ وقت در آسمان ایران مشاهده نشده بود، برای بسیاری از مردم و کاربران شبکه‌های اجتماعی، این تصور را ایجاد کرد که وجود این ابرها با زلزله ارتباط دارد. چراکه قبل از وقوع زلزله ویرانگر ترکیه، همین ابرهای عدسی‌شکلِ عجیب و غریب در آسمان شهر انتاکیه ترکیه نیز مشاهده شد و پس از آن آن زلزله مهیب و مرگبار رخ داد.
همشهری‌آنلاین در این رابطه گفتگویی با دکتر مهدی زارع، رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله و نیز صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا انجام داده است.
صادق ضیاییان، رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا در این باره به همشهری‌آنلاین گفت: وجود ابرهای عدسی شکل یا Lenticular هیچ ربطی به زلزله ترکیه ندارد و نشانه وزش باد شدید در سطوح فوقانی جو است.
ضیاییان گفت: وقتی وزش باد خیلی شدید می‌شود، در ترازهای بالای جو، ابرها معمولا به این شکل درمی‌آیند و حالت دوکی‌شکل به خود می‌گیرند و بر اثر خواص آیرودینامیکی به شکل عدسی درمی‌آیند.
رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا ادامه داد: ابرهای عدسی‌شکل، پدیده خاص و عجیبی نیستند. ابرها انواع بسیار زیاد و اشکال خیلی متنوعی دارند و گاهی به شکل‌های خیلی زیبا و از نظر مردم، عجیب دیده می‌شوند. بسته به شرایط جوی مختلف، ابرهایی که شکل می‌گیرند، ممکن است اشکال متنوع و زیبایی به خود بگیرند و به قول معروف عجیب هم به نظر بیایند.
ضیاییان گفت: این ابرها در هر شهری می‌توانند ایجاد شوند و ربطی به جغرافیای خاصی ندارند. مثلا در آسمان تهران هم ممکن است زمانی دیده شود.
دکتر زارع گفت: درباره «ابر زلزله» مواردی بوده که بعد از وقوع زلزله گزارش‌هایی آمده و گفته شده که قبل از وقوع زلزله و در محل وقوع زلزله، ابرهایی دیده شده است. مثلا بعد از وقوع زلزله بم در سال ۱۳۸۲ معلوم شد که بالای شهر، تمرکز ابرها شکل گرفته بود. ابرهای بزرگی که در تصاویر ماهواره‌ای قابل دریافت بودند. البته قبلش کسی وقوع زلزله را پیش‌بینی نکرده بود. بعد از وقوع زلزله بود که تصاویر قبل از وقوع را برسی کردند و گفتند قبل از وقوع زلزله در آن مرکز، تمرکز ابرها شکل گرفته بود.
او ادامه داد: توجیهی که برای تشکیل این ابرها می‌آورند، این است که تمرکزهای حرارتی قبل از وقوع زلزله شکل می‌گیرد و این تمرکزهای ریز، یک پهنه‌های داغ یا گرم‌تر در زمین ایجاد می‌کند. دلیلش هم فعل و انفعالاتی است که در محل گسل اتفاق می‌افتد. حالا اگر شرایط جوی و رطوبت هوا و باد هم مناسب باشد، این فعل و انفعالات می‌تواند به تشکیل ابرهایی با شکل‌های خاص بینجامد.
استاد پژوهشگاه زلزله گفت: این توجیهی است که برای ابر زلزله مطرح می‌کنند. اما تا حالا هیچ زلزله‌ای با مشاهده ابر پیش‌بینی نشده است. دلیلش هم این است که اگر این موضوع قرار است به صورت پیش‌نشانگر در بیاید، این پدیده باید به صورت سیستماتیک و منظم، قابل رصد و جستجو باشد؛ یعنی در موارد متعددی اتفاق افتاده باشد که این موارد متعدد هم در بیشتر مواقع به یک نتیجه یکسان یا مشابه ختم شود. مثلا ابرهایی در آسمان ظاهر شوند و تا یک هفته بعد در همان منطقه یک زلزله رخ دهد.
دکتر زارع گفت: اگر چنین چیزی در بیشتر مواقع اتفاق بیفتد، می‌توان آن را به عنوان پیش‌نشانگر در نظر گرفت و ثبت کرد. پس تاکید می‌کنم این مورد باید تکرارپذیر باشد، آن هم با درجه صحت بالا. یعنی در بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد موارد رخ بدهد و تکرار شود و این نتیجه را نشان بدهد.
رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله گفت: بعد از وقوع بعضی از زمین‌لرزه‌ها بررسی می‌کنند که قبلش چه شواهدی در آن ناحیه وجود داشت. آیا شاهد خاص یا رفتاری غیرطبیعی در طبیعت بوده که بشود آن را به وقوع زلزله نسبت داد؟ تا وقتی چنین حالتی وجود نداشته باشد، عملا کسی نمی‌تواند مدعی شود که چون ابر دیدیم، باید منتطر زلزله باشیم. اما چون چنین موردی تاکنون مشاهده نشده و بعد از تشکیل این‌چنین ابرهایی، زلزله‌ای هم رخ نداده، نمی توان آن را به عنوان پیش‌نشانگر در نظر گرفت.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که آیا شهرستان خلخال روی گسل قرار دارد، توضیح داد: کلا این منطقه، منطقه‌ای لرزه‌خیز است. گسل‌های نیر، خلخال، اردبیل، ماسوله و بزقوش از این منطقه رد می‌شوند. آن پهنه، پهنه گسله‌ی مهمی است که در مجاورت پهنه زمین‌شناسی طارم قرار گرفته و از نظر لرزه‌خیزی هم به دلیل وجود گسل‌های مختلف در منطقه، قبلا زمین‌لرزه‌های متعددی در این منطقه اتفاق افتاده است. در اسفند سال ۱۳۷۵ زلزله‌ای در گلستان اردبیل رخ داد که بیش از ۶۰ نفر کشته داشت.
رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله درباره ارتباط ابرهای عدسی‌شکل خلخال با زلزله ترکیه هم گفت: این ابرها اصلا ارتباطی با زلزله ترکیه ندارد و کاملا بی‌ربط است. من تمام مواردی را که درباره زلزله و ابرهای ترکیه گفته شده، کنترل کرده‌ام و همه مواردِ گفته‌شده بی‌ربط بوده است. این که تشکیل ابرهای خاص در خلخال را ربط بدهیم به زلزله منطقه دیگری مثل ترکیه، کلا بی ربط است. چون تشکیل ابر در هر منطقه به همان منطقه مربوط است؛ همان منطقه که زمینش داغ می‌شود و بالای آن پهنه ابرهایی شکل می‌گیرد. حالا چطور می‌شود در منطقه‌ای قبلا زلزله رخ داده یا بعدا می‌خواهد زلزله رخ بدهد، ولی ابرش جای دیگری شکل بگیرد؟! اینها به هیچ عنوان ربطی به هم ندارند.