تاریخچه و آداب و رسوم نوروز

رویداد۲۴ نازآفرین جمشیدی: سال نو برای تمامی مردم دنیا اهمیت زیادی دارد هنگامی‌که سال نو می‌شود مردم هر یک در هر گوشه دنیا تغییر سال برایشان اهمیت دارد و از آن احساس شادی و سرور می‌کنند.

در ایران جشن نوروز ریشه در ایران باستان دارد و مراسمیست کهن با تاریخچه غنی و ارزش‌مند از دوران قدیم که تا امروز ادامه پیدا کرده و به ما رسیده است.

به گزارش رویداد ۲۴ نخستین روز از سال مصادف با یکم فروردین است.

نخستین روز از سال یکم فروردین است.

در ایران نخستین روز از سال نو و مصادف با یکم فروردین است. جشن نوروز ریشه در ایران باستان دارد و مراسمی است کهن با تاریخچه‌ی غنی که از دوران قدیم به یادگار برایمان باقی مانده است.

پیدایش نوروز متعلق به کجاست؟

نوروز یک جشن قدیمی و کهن از اقوام متعددی است که به ارث رسیده است، اما شناسنامه ایرانی به خود گرفته و از آن به عنوان نماد پیوند دهنده‌ی افراد و اقوام ایرانی ایران یاد می‌شود. نوروز، با عنوان رسمی «روز بین‌المللی نوروز»، ازسوی یونسکو به عنوان میراث فرهنگی و معنوی بشر به ثبت جهانی رسیده و این روز یکی از روز‌های مقدس و اعیاد مذهبی زرتشتیان و بهاییان نیز به شمار می‌رود.

همچنین در شاهنامه درباره نوروز اینگ‌ونه نوشته شده است: جمشید در حال گذشتن از آذربایجان بوده است که دستور می‌دهد برایش تختی قرار دهند، سپس با تاجی پر زرق و برق روی آن تخت می‌نشیند و با تابش نور خورشید به آن تاج زرین، روشنایی و نور فراوانی دنیا را فرا میگیرد و به خاطر شادمانی مردم آن روز را نوروز می‌نامند.

فروردین

ماه فروردین به فروهر‌ها یا فروشی‌ها تعلق دارد. جشن نوروز نیز در واقع نمادی از سالگرد بیداری طبیعت از خواب زمستانی است که به حیات منتهی می‌شود. فروهر یکی از نیرو‌های غیر مادی در وجود انسان است و در واقع نوعی همزاد آدمیان که پیش از آفرینش مادی مردمان در جهان مینوی به وجود می‌آید و بعد از مرگ آدمیان نیز دوباره به جای نخستین خویش باز می‌گردد..

در تاریخچه و آداب و رسوم عید نوروز نوشته شده است که ایرانیان باستان تنها قهرمان را فروهر می‌دانستند، اما بعد‌ها پرهیزگاران نیز از این نعمت برخوردار شدند. آن‌ها سالی یک بار برای دیدار بازماندگانشان در خانه‌های خویش فرود می‌آیند و اگر خانه را درخشان تمیز ببینند، ورود آن‌ها موجب خیر و برکت خواهد شد. اگر خانه را در هم و آشفته ببینند، برای آن‌ها طلب برکت نخواهند کرد.

نوروز چیست؟

نوروز نخستین روز از سال نوست که در برخی از کشور‌های دنیا از جمله ایران و افغانستان و تاجیگستان و روسیه و ترکمستان و هند و پاکستان و قرقیزستان و عراق و گرجستان و آذربایجان جشن گرفته می‌شود و جزو تعطیلات رسمی ان‌ها محسوب می‌شود.

در نوروز شاهد رستاخیز طبیعت و رویش و زاده‌شدن دوباره آن هستیم. نوروز جشنیست که آن را از اقوام کهنمان به یادگار و ارث مانده است جشنی که هویت ایرانی ما از آن گرفته شده و با دیگر اقوام پیوند خورده است.

ریشه‌یابی واژه نوروز

واژه نوروز از زبان فارسی میانه (nōgrōz) گرفته شده که ریشه در زبان اوستایی دارد. مورخان، معادل اوستایی آن را navaka raocah حدس زده‌اند.

امروزه در فارسی این واژه برای دو معنی استفاده می‌شود:

نوروز عام: روز آغاز اعتدال بهاری (برابری شب و روز) و آغاز سال

نوروز خاص: روز ششم فروردین با نام «روز خرداد»

ایرانیان باستان از نوروز به‌عنوان «ناوا سردا» یعنی سال نو یاد می‌کردند. مردمان ایرانی آسیای میانه در دوره‌های سغدیان و خوارزمشاهیان، نوروز را نوسارد و نوسارجی، به معنای سال نو می‌خواندند.

به باور و گفته احسان یارشاطر، بنیان‌گذار دانشنامه ایرانیکا، با توجه به قواعد آواشناسی، نگارش این واژه در الفبای لاتین به صورت Nowruz پیشنهاد شده است و در این مورد تلفظ پارسی را مدنظر قرار داده است. امروزه در نوشته‌های یونسکو و بسیاری از متون سیاسی این شکل از املا استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید: ترفندهای خانه تکانی اصولی

نوروز سمبل پیروزی

در تاریخچه و آداب و رسوم عید نوروز آمده است که نوروز سمبل پیروزی خوبی بر بدی است به این دلیل رسم دعای رپیثون در نوروز انجام می‌شود. (رپیثون) غلبه‌ی گرمای نیمروز و ماه‌های تابستان است با حمله غول زمستان به زمین ریپثون به زیر زمین می‌رود تا آب‌های زیرزمینی را گرم نگه دارد و با اینکار گیاهان و ریشه درختان را از مرگ نجات دهد گرما در بهار نمادی است از پیروزی خوبی بر بدی به همین علت جشن دعای مخصوص در مراسم نوروز به ریپثون تعلق می‌گیرد.

روز جهانی نوروز

مجمع عمومی سازمان ملل نوروز را که ریشه ایرانی دارد در تقویم خود ثبت کرده است. در تاریخ ۸ مهر ۱۳۸۸، سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) وروز را به عنوان میراث جهانی به ثبت رساند.

آداب و رسوم عید نوروز در ایران

چهارشبنه سوری

نوروز پر است از مراسم‌ها و جشن‌ها و مناسبات شاد و هیجان‌انگیز و زیبا. در ابتدای نوروز زیبا شاهد چهارشنبه‌سوری هستیم و سپس نوبت به آخرین پنجشنبه سال و رفتن به مزار درگذشتگان می‌رسد.

در آخرین سه‌شنبه سال مردم دور هم جمع می‌شدند و با برپاکردن آتش که همواره برای ایرانی‌ها مقدس و سپنتا بوده است به جشن و پایکوبی می‌پرداختند.

در ایران، آیین مرگ و رستاخیز سیاوش با نوروز پیوند خورده‌است؛ به این ترتیب که چند روز پیش از نوروز، به سوگ سیاوش می‌نشستند

و با فرارسیدن نوروز، به جشن و شادی دست می‌زدند؛ چنان‌که گویا سیاوش، زنده شده باشد.

آمادگی برای نوروز

مردم با گذشتن چندین روز از اسفند ماه سبزی می‌کاشتند و به گردگیری و پاکیزگی خانه یا به اصطلاح به خانه‌تکانی می‌پرداختند و هر کس متناسب با توانایی خود آذوقهٔ نوروزی را فراهم می‌کرد و سعی بر این بود که با خانه‌های پاکیزه و شسته و رفته، سبزه‌های خرم، رخت‌های نو، چهره‌های شاد و خندان نوروز را پذیرا شوند.

انداختن سبزه

سبزه انداختن یکی از رسوم و آیین‌های نوروز بوده است. مردم پیش از آغاز سال نو و نوروز، ستون‌هایی از خشت خام اطراف حیاط دربار برپا می‌کردند و بر فراز هر ستونی نوعی دانه از حبوبات می‌کاشتند و خوبی و بدی رویش غلات را در سالی که در پیش بود، از چگونگی روییدن آن پیش‌بینی می‌کردند. معمول بود به رشد این دانه‌ها نگریسته و هر یک از دانه‌هایی که بهتر بار آمده بود، تفأل می‌زدند که آن محصول در سال بیشتر خواهد بود. در خانه‌ها نیز در ظروف ویژه سبزه به عمل می‌آوردند. هر کدام از مردمان در ظرفی یا چیزی مانند آن اقلامی از دانه‌ها از قبیل گندم و عدس و ارزن و نخود می‌کاشتند.

کوزه شکستن

رسم کوزه شکستن براساس این باور بود که ظرف‌های سفالین هر خانواده بایستی در روز‌های پیش از نوروز نو گردد و هر سال همانگونه که پوشاک نو می‌شود، ظرف‌های چرکین نیز نو شود. از این رو رسم بر این بود که هر چه کاسه و کوزهٔ کهنه و فرسوده و چرکین در خانه هست از بام فرو افکنده و آن‌ها را می‌شکستند و به جای آن‌ها کاسه و کوزهٔ نو بکار می‌بردند.

قاشق‌زنی

در ایران کهن برای پذیرایی از فروهر‌ها بر بالای بام خانه‌ها غذا‌های گوناگون می‌گذاشتند. آیین قاشق‌زنی تمثیلی است از فرا رسیدن این مهمانان تازه‌رسیدهٔ آسمانی که گرسنه گشته‌اند و آب و غذا می‌جویند و باید فدیه‌ای نثار آنان کرد.

سفره نوروزی

ایرانی‌ها بر این باور بودند که در نوروز درگذشتگان از آسمان به زمین می‌آیند و هر یک به خانه‌های خود می‌روند. به همین دلیل مردم تلاش می‌کردند برای خوش‌آمدگویی و استقبال از میهمانان آسمانی سفره‌هایی از خوراک و لباس‌های خوشمزه و زیبا تهیه می‌دیدند و می‌خواستند با این کار از رفتگان در آغاز سال نو برکت بگیرند. این توجیهی برای سفر هفت‌سین شد.

برخی می‌گویند در گذشته هفت سین هفت شین بوده است، اما این دو هر دو نادرست است. جالب است بدانید

در روزگار ساسانیان قاب‌های زیبای منقوش و گرانبهایی از جنس کائولین از چین ه ایران آورده می‌شد که بعد‌ها به نام کشوری که از آن آمده بود، نام‌گذاری شد و به نام «چینی» و به گویشی دیگر به صورت «سینی» در ایران رواج یافت. «چین» یا «سین» از واژه ts'in آمده‌است که در اصل نام سلسلهٔ پادشاهی چین است. حرف Ts‌ می‌تواند در گویش‌ها و زبان‌های مختلف هم س و هم چ تلفظ شود. چنانچه خود نام چین به دو صورت آمده است. در ایران برای تمایز بین ظرف‌های مختلفی که از چین آورده می‌شد، آنکه از فلز ساخته می‌شد بنام «سینی» و آنکه از کائولین ساخته می‌شد، بنام «چینی» رواج یافت. به نظر می‌رسد که در آیین‌های نوروزی برای چیدن خوان نوروزی از همین ظرف‌های منقش بسیار نفیس که از چین آورده شده بود بهره می‌گرفتند و آن‌ها را به عدد هفت امشاسپند بر سر خوان‌های نوروزی می‌گذاشتند و از این رو خوان نوروزی به نام «هفت سینی» یا «هفت قاب» نام گرفته‌است؛ بنابراین فرضیه سخن آنانی که می‌گویند در روزگار باستان در خوان نوروزی هفت «شین» مثل شربت، شیرینی، شمع، شراب و ... می‌نهادند اساس و پایه درستی ندارد.

مراسم سال نو

جشن و مراسم آب‌پاشی

در نوروز مراسم‌های زیادی وجود داشته است که یکی از مشهور‌ترین و معتبرترین آن‌ها آیین و رسم آب‌ریزگان و شست‌وشو و آب پاشیدن به هم بوده است.

هدایای نوروزی

در نوروز و مهرگان رسم بود که نمایندگان و بزرگان و فرمانروایان ایالات و اشراف و عامه مردم هر یک به توانایی و استطاعت، هدایایی را به دربار اهدا می‌کردند. در نوروز مردم به یک‌دیگر شیرینی هدیه می‌دادند و این رسم در دوران ساسانی همگانی بوده است.

امروز می‌دانیم که نوروز بر تمامی مردم دنیا اثر گذاشته است و بسیاری آن را می‌شناسند و درباره آن شنیده‌اند.