رویداد۲۴ پروانه بندپی: روتاویروس (Rotavirus)، یکی از بیماری‌های شایع کودکان است که سالانه باعث مرگ ۷۰۰ هزار کودک در جهان می‌شود. این ویروس، بیماری شایع فصل‌های پاییز و زمستان است که امسال در بهار خود را نشان داده و متخصصان معتقدند این موضوع، چیز عجیبی نیست و شیوع بیماری در فصلی دیگر قبلا در مورد ویروس‌های دیگر هم پیش آمده است.
سه روز پیش، رئیس بیمارستان کودکان علی‌اصغر در گفتگو با ایسنا از طغیان روتاویروس در کودکان ساکن تهران و افزایش مراجعات کودکان مبتلا به این بیمارستان خبر داد و اعلام کرد: خانواده‌هایی که توانایی دارند، این واکسن را به صورت آزاد تهیه و به کودکان خود تزریق کنند. این خبر موجی از نگرانی‌ها را در جامعه ایجاد کرد و حساسیت رسانه‌ها را نیز برانگیخت.
روز گذشته سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، خبر شیوع و طغیان روتاویروس در تهران را «تشویش اذهان عمومی» خواند و گفت: «بیماری روتاویروس در میان کودکان ایرانی شیوع نیافته و نباید برخی از بیمارستان‌ها در این زمینه نسبت به تشویش اذهان عمومی اقدام کنند.»
شهنام عرشی گفت: «ممکن است یک بیمارستان ۱۰ مورد ابتلا به روتاویروس به عنوان مراجعه‌کننده داشته باشد اما نباید آن را به سطح جامعه منتقل کرد. چون این بیماری هر سال با آغاز فصل اول سال با علایم گوارشی بروز می‌یابد و موضوع جدیدی نیست.»
حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزارت بهداشت اما اولین مسئولی بود که در واکنش به خبر طغیان روتاویروس در تهران گفت: «این ویروس چیز جدیدی نیست و ما این ویروس را هر سال در زمستان و بهار عمدتاً در کودکان زیر ۵ سال داریم.»
معاون وزیر بهداشت در حرف‌هایش از «برنامه واکسیناسیون سراسری روتاویروس در کشور» هم خبر داد و گفت: «واکسن روتاویروس و پنوموکوک برای کودکان زیر ۵ سال تا پایان سال در داخل کشور تولید می‌شود و اعلام خواهیم کرد که والدین فرزندان خود را در چه سنی برای تزریق واکسن بیاورند.»
هرچند صحبت از افزودن واکسن روتاویروس به برنامه واکسیناسیون کشوری از سال‌ها پیش مطرح شده اما هنوز به مرحله اجرا در نیامده است. سال ۱۳۹۶ بود که رییس وقتِ مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت (محمدمهدی گویا) اعلام کرد: مطالعات نشان داده که ۴۸ درصد از موارد اسهال‌های ویروسی در نوزادان کشور به علت اسهالی است که عامل آن «روتاویروس» است و استفاده از واکسن این ویروس موجب کاهش بستری و مرگ و میر نوزادان خواهد شد.
گویا این را هم گفت که «نتایج مطالعات انجام‌شده برای این واکسن در اختیار هیات دولت، سازمان برنامه و بودجه و مجلس قرار گرفته و خوشبختانه با تایید مقام معظم رهبری و اختصاص بودجه ویژه از محل صندوق ذخیره ارزی برای آن، واکسن‌های پنوموکوک و روتاویروس به برنامه واکسیناسیون کشوری اضافه می‌شود.» واکسن‌هایی که طی ۶ سال گذشته هنوز وارد برنامه کشوری نشده است!
دکتر عبدالله کریمی، فوق تخصص عفونی کودکان و رئیس بخش عفونی بیمارستان کودکان مفید تهران نیز در گفتگویی کوتاه با همشهری‌آنلاین گفت که «ما تک و توک مراجعه‌کننده کودک براثر ابتلا به روتاویروس داریم اما چون آمار بالا نیست و نتیجه مطالعات‌مان هم هنوز آماده نیست، فعلا نمی‌توانم در این زمینه صحبتی کنم.»
دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری و دبیر انجمن متخصصین بیماری‌های عفونی ایران هم در گفتگو با همشهری‌آنلاین می‌گوید: روتاویروس، ویروسی شایع و یکی از علل شایع اسهال در نوزادان و کودکان است و اغلب کودکان تا ۵ سالگی حداقل یک بار به این بیماری مبتلا می‌شوند.
دکتر رمضانی می‌گوید: روتاویروس، یک بیماری شایع گوارشی کودکان است که همیشه بوده و جدید نیست و طی چند سال اخیر چون همه ویروس‌ها تحت‌الشعاع ویروس کرونا قرار گرفته بودند، برای خیلی از افراد ناآشنا است. وگرنه از سال‌ها قبل وجود داشته است. حالا ممکن است موارد گزارش‌شده‌ی آن الان بیشتر شده باشد.
بیشتربخوانید: آنچه باید درباره روتاویروس بدانیم؛ از راه‌های انتقال تا درمان
این متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری ادامه می‌دهد: این ویروس، بزرگسالان را هم مبتلا می‌کند اما در آنها بسیار کم‌علامت است، اذیت‌کننده نیست و مشکلی ایجاد نمی‌کند. شدت بیماری در کودکان زیر ۵ سال و به خصوص در کودکان زیر ۲ سال زیاد است و می‌تواند باعث بستری شدن کودک شود و ممکن است در موارد محدودی منجر به فوت او هم بشود. درکل همه عوارض، دردسرها و خطرات این بیماری برای کودکان است. علت این که بزرگسالان کمتر و کم‌خطرتر مبتلا می‌شوند، این است که در کودکی، یکی دو بار مبتلا به روتاویروس شده‌اند و همین باعث می‌شود که در دوره بزرگسالی مقداری ایمنی داشته باشند.
مدیر گروه تحقیقات بالینی انستیتو پاستور ایران می‌گوید: این ویروس، یک ویروس گوارشی است و بیشتر از طریق دست‌های آلوده منتقل می‌شود. در مواقعی هم ممکن است راه تنفسی در انتقال آن نقش داشته باشد. اما عامل اصلی انتقال، همان دست‌های آلودهای است که به سطوح خورده باشد. فردی که دست آلوده را در دهان بگذارد، ویروس را منتقل می‌کند.
دکتر رمضانی درباره انتقال این ویروس از طریق آب شهری توضیح می‌دهد: آب شهری، راه اصلی انتقال این ویروس نیست. این ویروس بیشتر موردی و از فرد به فرد و از طریق تماس نزدیک در داخل خانه منتقل می‌شود. معمولاً افرادی که با بیماران مبتلا به روتاویروس در ارتباط نزدیک هستند، درگیر این بیماری می‌شوند.
دبیر انجمن متخصصین بیماری‌های عفونی ایران درباره شیوع روتاویروس که بیماری شایع فصل‌های پاییز و زمستان است، در فصل بهار می‌گوید: درست است که روتاویروس، ویروس شایع پاییز و زمستان است، اما مواقعی زمان شیوعش تغییر می‌کند. ویروس‌های دیگری هم قبلا داشتیم که فصل شیوعش دیرتر بوده اما یک سال، ناگهان زودتر شروع شده و شاهد جابجایی فصل درباره آن بوده‌ایم. موارد اینچنینی قبلا هم گزارش شده که براثر تغییرات آب و هوایی، فصل شیوع بیماری تغییر کند.
این متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری درباره علائم روتاویروس در کودکان توضیح می‌دهد: علائم این ویروس تب، اسهال آبکی که بدن کودک را به شدت کم‌آب کند، استفراغ، بیحالی، خشکی پوست، گریه با اشک کم یا بدون اشک و سرگیجه است. اگر علائم ادامه پیدا کند و به آن توجه نشود و کودک به موقع به مراکز درمانی رسانده نشود، ممکن است کم‌آبی باعث افت فشار کودک شود و کودک وارد شوک کم‌آبی شود. چون کودک حجم بالایی از آب بدن را از دست می‌دهد و این خیلی خطرناک است. بنابراین اگر کودک به‌موقع به مرکز درمانی منتقل نشود، می‌تواند منجر به از دست رفتن کودک شود. اسهال آبکی در کودکِ مبتلا معمولا ۳ تا ۸ روز ادامه دارد. درضمن عفونت می تواند باعث درد شکم هم بشود.
دکتر رمضانی می‌گوید: مهم‌ترین مساله در این بیماری این است که اگر والدین دیدند که کودک اسهال دارد و حجم اسهالش زیاد است و استفراغ هم می‌کند و نمی‌تواند چیزی بخورد و بنوشد، حتما هرچه زودتر او را به یک مرکز درمانی منتقل کنند. اگر مقدار و شدت اسهال در کودک کم است، کودک می‌تواند مایعات بخورد و استفراغ و تب بالایی ندارد، می‌شود فقط با مصرف ORS و مصرف مایعات دیگر، او را در خانه نگه داشت و تحت مراقبت قرار داد. ولی اگر کودک دچار بیحالی شده، حتما باید او را به پزشک یا به مرکز درمانی برسانند.
استاد بیماری‌های عفونی در انستیتو پاستور با تاکید بر این که تزریق واکسن، بهترین روش برای محافظت از کودک در برابر روتاویروس است، درباره علت نبود واکسن این بیماری در برنامه واکسیناسیون کشوری با وجود شیوع همه‌ساله این ویروس در بین کودکان، می‌گوید: اضافه کردن واکسن روتاویروس به برنامه واکسیناسیون کشوری همیشه صحبتش بوده است، اما وقتی می‌خواهیم واکسنی را وارد برنامه کشوری ایمونیزاسیون (ایمن‌سازی) و واکسیناسیون کنیم، باید خیلی از فاکتورها در نظر گرفته شود. مثلا تعداد کودکانی که قرار است این واکسن را دریافت کنند. چون برنامه‌ریزی واکسیناسیون را باید برای برای همه کودکان کشور داشته باشیم. یک سری واکسن‌ها مثل پنوموکوک هستند که برخی افراد آن را تزریق می‌کنند و بعضی‌ها که امکان آن را ندارند، تزریق نمی‌کنند. ولی اصولش این است که وقتی یک واکسن وارد سطوح واکسیناسیون و ایمونیزاسیون کشوری می‌شود، برای همه کودکان باشد. نه یک عده خاص.
دکتر رمضانی می‌گوید: در مورد واکسن روتاویروس مسئولان وزارت بهداشت در حال برنامه‌ریزی هستند و وقتی که موارد ابتلا بیشتر می‌شود و شدت می‌یابد، طبیعی است که صحبت حول محور آن بیشتر هم می‌شود. ولی تا وقتی که برسد، والدین می‌توانند آن را به صورت آزاد از داروخانه خریداری و به کودک خود تزریق کنند.
این متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری با بیان این که واکسن روتاویروس را فقط کودکان زیر ۵ سال باید تزریق کنند، می‌گوید: روتاویروس دو نوع واکسن دارد؛ یکی روتاتک (RotaTeq) است و دیگری روتاریکس (ROTARIX). این واکسن‌ها در سنین زیر یک سال تزریق می‌شوند. اگر واکسن روتاریکس باشد، باید در ۲ نوبت تزریق شود؛ نوبت اول در ۲ ماهگی و نوبت دوم در ۴ماهگی. و اگر واکسن روتاتک باشد، باید در سه نوبت ۲ماهگی، ۴ماهگی و ۶ماهگی تزریق شود. بسته به نوع واکسن، پروتکل واکسیناسیون فرق می‌کند.
دبیر انجمن متخصصین بیماری‌های عفونی ایران درباره آمار مرگ و میرِ ناشی از ابتلا به روتاویروس در کشور می‌گوید: آمار مرگ و میر براثر ابتلا به این بیماری در کشور خودمان را با قطعیت نمی‌توانم بگویم ولی موارد منجر به مرگ در دنیا داریم. اگر کودک دیر به مرکز درمانی منتقل شود، می‌تواند منجر به مرگش بشود. درواقع براثر شوک کم‌آبی به خصوص در ۴۸ ساعت اول که شدت بیماری زیاد است، ممکن است کودک جان خود را از دست بدهد. چون در ۴۸ ساعت اول است که می‌توان کم‌آبی بدن کودک را جبران کرد.
دکتر رمضانی می‌گوید: روتاویروس درمان خاصی ندارد و درمانش علامتی انجام می‌شود. مثلا اگر کودک استفراغ داشته باشد، درمان موردی برای استفراغش انجام می‌شود. اگر کودک اسهال دارد، درمان او با مایعات انجام می‌شود. حالا یا در قالب ORS یا با مایعات دیگر. به هر حال آن کمبود آب باید جبران شود. در مراکز درمانی جبران کم‌آبی را معمولا با مایعات داخل وریدی انجام می‌دهند. وگرنه برای این ویروس درمان اختصاصی در دنیا وجود ندارد.