رویداد۲۴ لیلا فرهادی: عصر روز دوشنبه ۱۸ اردیبهشت خبرگزاری تسنیم گزارشی منتشر کرد و از ورود علی لاریجانی به رقابت‌های انتخاباتی مجلس با ارائه لیست خبر داد. این رسانه نوشت «علی لاریجانی رئیس سابق مجلس شورای اسلامی ازجمله افرادی است که خود را برای رقابت‌های انتخاباتی آماده کرده است و قرار است با ارائه لیستی در این انتخابات شرکت کند.»
تسنیم پیش از این از قصد حسن روحانی برای ورود به فعالیت‌های انتخاباتی مجلس از طریق ارائه لیست خبر داده و گفته بود روحانی از چند ماه پیش جلسات انتخاباتیش را به صورت هفتگی آغاز کرده است.
این رسانه به نقل از برخی نزدیکان روحانی مدعی شده بود که رئیس جمهور سابق قصد ارائه یک لیست واحد انتخاباتی با محوریت و حمایت خودش دارد. به ادعای تسنیم، روحانی و لاریجانی هماهنگی‌هایی با موضوع انتخابات مجلس داشته‌اند. ادعای تسنیم در مورد حسن روحانی پیش از این در گفت‌وگوی رویداد۲۴ با محمود واعظی رئیس دفتر روحانی و از فعالان سیاسی بسیار نزدیک به رئیس جمهور سابق رد شده بود. در مورد لاریجانی، اما خود او دست به کار شد و ظرف کمتر از چهار ساعت با انتشار بیانیه‌ای، گزارش تسنیم را تکذیب کرد.
محمود واعظی: روحانی قصد ورود به انتخابات را ندارد
دفتر علی لاریجانی دوشنبه شب بیانیه‌ای روی سربرگ «مشاور مقام معظم رهبری» خطاب به خبرگزاری «وسیع تسنیم» و «جریان خالص‌سازی» منتشر کرد و گفت «نه بحثی درباره حرکت انتخاباتی در میان است و نه ارائه لیست سراسری و نه رایزنی با دیگران.»
دفتر علی لاریجانی در این بیانیه اقدام خبرگزاری تسنیم را مصداق گزاره «خسن و خسین هر سه خواهران معاویه هستند» خواند و نوشت «به‌این وسیله از جریان خالص‌سازی رفع نگرانی می‌شود.»
او در پایان یک جمله کلیدی اضافه کرد که نشان می‌دهد از نظر لاریجانی ریشه گزارش تسنیم در این گزاره نهفته بوده است. او گفته «بعید است با این روش‌های برادران بتوان رقابت تصنعی ایجاد کرد. مُلک را چاره‌ای دیگر نیاز است.»
خبرگزاری تسنیم هم بلافاصله در آخرین ساعات روز دوشنبه به بیانیه لاریجانی پاسخ داد و نوشت «سرعت‌تان خوب بود، اما دقت و جریان‌شناسی تان ضعیف است.» این رسانه گفته منتسب کردن خبرگزاری تسنیم به «جریان خالص‌سازی» به دلیل عدم دقت‌نظر لازم او در جریان‌شناسی از فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور است.
به گفته تسنیم خبر اولیه درباره ورود لاریجانی به انتخابات مجلس به نقل از اطرافیان او بوده، اما «به درخواست خود آنها نامشان درج نشده است» ضمن اینکه برای فردی مانند لاریجانی که چند دهه سابقه کار سیاسی در کشور داشته چیز عجیبی نیست که اکنون برای انتخابات برنامه‌ریزی کند. تسنیم همچنین بیانیه لاریجانی را نه یک واکنش رسانه‌ای، بلکه یک «بیانیه سیاسی» خوانده که به دلیل «ناراحتی لاریجانی از انتخابات پیشین» نوشته شده است.
منظور تسنیم از ناراحتی لاریجانی، رد صلاحیت او در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ است. شورای نگهبان سال ۱۴۰۰ به بهانه دوتابعیتی بودن دختر علی لاریجانی، او را از کاندیداتوری در انتخابات محروم و رد صلاحیت کرد.
یکی به دوی خبرگزاری نزدیک به سپاه و علی لاریجانی واکنش برخی فعالان سیاسی و رسانه‌ای را در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشت. واکنش‌ها حاکی است که غالب افراد معتقدند لاریجانی قرار است در انتخابات شرکت کند. مصطفی فقیهی صاحب امتیاز سایت خبری انتخاب در توییتر خود نوشته «با همه احوالات، به‌نظرم لاریجانی لیست مشترکی با روحانی خواهد داد.» او حتی پیش بینی کرده که رحمانی فضلی وزیر کشور روحانی به عنوان سرلیست تهران یا مشهد معرفی شود و تایید صلاحیتش هم قطعی است. فقیهی گفته مشارکت لاریجانی و روحانی «به شرط تایید صلاحیت اکثریت افراد» است.
حسین دهباشی فعال رسانه‌ای هم ادعای لاریجانی در مورد عدم ارائه لیست و شرکت در انتخابات را به چالش کشیده و در صفحه توییتر خود نوشته «نامه علی لاریجانی را خواندید؟ ادعایش درباره عدم شرکت در انتخابات را چطور؟ پیش‌بینی من نیز بماند در این‌جا به یادگار که نه فقط او و حسن روحانی در انتخابات فرارو شرکت می‌کنند بلکه از هم‌اکنون و مستظهر به همان روش تکراری، چشم دوخته به تصاحبِ حداقل ۱۲۷ صندلی.»
به گزارش رویداد۲۴ علی لاریجانی در جوابیه خود به تسنیم به سه نکته اشاره کرده است: ۱) جریان رقیب را «جریان خالص‌سازی» خوانده که نگران ورود رقبا به انتخاباتند. ۲) رقابت در انتخابات پیش رو «تصنعی» است و ۳) برای اینکه موارد قبلی اصلاح شود، «مُلک را چاره‌ای دیگر نیاز است».
اشاره لاریجانی به جریان «خالص‌سازی» کنایه به جریانی است که در دو انتخابات گذشته با رد صلاحیت گسترده افراد از جمله خود علی لاریجانی نتایج انتخابات را به زعم منتقدان مهندسی کردند و عملا انتخابات را به انتصابات تبدیل کردند. این واژه سال ۱۴۰۰ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری توسط «مهدی طائب» فرمانده قرارگاه عمار و برادر حسین طائب رئیس سابق اطلاعات سپاه ساخته و پرداخته شده است. طائب در یک سخنرانی به توصیه رهبری به سیدحسن خمینی نوه آیت‌الله خمینی برای عدم کاندیداتوری در انتخابات اشاره کرده و گفته بود «حسن خمینی گفته اگر من جای شما بودم استعفا می‌دادم. حالا متوجه شدیم که چرا رهبری به ایشان گفت به صلاحت نیست رئیس جمهور شوی.» طائب گفته بود «امروز به مرحله خالص سازی از انقلاب رسیده‌ایم و قطعا پیروز خواهیم شد.»
بر اساس این بیانیه، رد صلاحیت علی لاریجانی رئیس سابق مجلس و بسیاری دیگر از کاندیدا‌ها از جمله اسحاق جهانگیری در انتخابات ۱۴۰۰ بخشی از سناریوی «خالص سازی انقلاب» بوده است. لاریجانی معتقداست این جریان «نگران» ورود رقبا به انتخابات است.
اما چرا جریانی که در دو انتخابات اخیر، به قول طائب در خالص‌سازی موفق بوده باید نگران ورود رقبا به عرصه رقابت باشد؟ آیا وضعیت تغییر کرده است؟ لاریجانی در بخش دیگر بیانیه به این سوال پاسخ داده و به عبارتی هم‌زمان با تکذیب ورودش به انتخابات، در وضع موجود و «رقابت تصنعی»، برای ورود احتمالی‌اش به رقابت‌ها، شرط گذاشته است. او گفته «ملک را چاره‌ای دیگر نیاز است.»
پاسخ این سوال را باید در سخنرانی‌ها و جلسات اخیر حسن روحانی با وزیران و معاونان او در دولت‌های یازدهم و دوازدهم جستجو کرد. رسانه‌ها و جریان نزدیک به دولت و حاکمیت هدف روحانی از برگزاری این جلسات به صورت هفتگی در یک سال اخیر را، فعالیت انتخاباتی می‌دانند.
روحانی در این جلسات طرح‌هایی برای خروج کشور از بن بست ارائه کرده که یکی از آنها پیشنهاد برگزاری رفراندوم در سه حوزه سیاست داخلی، فرهنگی و روابط خارجی و دیگری تجدید نظر نظارت استصوابی بود. پیشنهاد روحانی برای برگزاری رفراندوم با مخالفت صریح رهبری مواجه شد.
رئیس جمهور سابق در دیدار نوروزی با عوامل دولت قبل، انتخابات مجلس را «امتحان بزرگ نظام» خوانده و گفته بود «آنچه خواست مردم است شاید ده‌ها سوال باشد، اما در یک «همه‌پرسی» می‌توان از مردم خواست به سه پرسش اساسی در زمینهٔ سیاست خارجی، سیاست داخلی و اقتصاد پاسخ دهند»
حسن روحانی چهار ماه قبل از انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ هم یک بار این پیشنهاد را داده بود. او گفته بود اگر به جایی برسیم که مردم بگویند چه فایده‌ای دارد برویم انتخاب کنیم یا نکنیم به معنای «پایان تمام انقلاب‌هاست.» روحانی یک راه حل برای این وضعیت ارائه کرده و گفته بود «راه حل مشکلات پیچیده کشور فقط اصل ۵۹ قانون اساسی است.»
روحانی اشاره‌ای هم به اصل ۹۹ قانون اساسی در مورد نظارت شورای نگهبان بر انتخابات‌های مجلس، ریاست جمهوری، خبرگان و همه‌پرسی‌ها کرده بود. او واژه «نظارت» در قانون اساسی را مصداق استاندارد دوگانه در عمل خوانده و گفته بود چطور «نظارت بر انتخابات نهاد‌های انتخابی ذکر شده صد است، اما در مورد نظارت بر صداوسیما (اصل ۱۷۵ قانون اساسی نمایندگان سه قوه را مسئول نظارت بر صداوسیما کرده است) صفر عمل می‌شود؟»
عبارت «مُلک را چاره‌ای دیگر نیاز است» در بیانیه لاریجانی هم عملا اشاره‌ای به همین راه حل‌ها داشته است. به نظر می‌رسد هم حسن روحانی و هم لاریجانی شروطی را برای حاکمیت و نهاد‌های نظارتی برای حضور در انتخابات تعیین کرده‌اند. هرچند راه حل روحانی برای رجوع به آرای عمومی با مخالفت صریح مواجه شده، اما اشاره او به نظارت استصوابی شورای نگهبان نشان می‌دهد مسئله رد صلاحیت‌ها بخشی از پیش شرط این جریان است.
محمود واعظی رئیس دفتر روحانی هم شرط فعالیت انتخاباتی حزب اعتدال و توسعه را رویکرد متفاوت شورای نگهبان خوانده و گفته «امیدوارم که برای انتخابات مجلس دوازهم سیاست‌ها تغییر پیدا کند و مجلسی داشته باشیم که نمایندگان تفکرات مختلف در آن حضور داشته باشند. اگر چنین انتخاباتی انجام شود قطعا حزب اعتدال و توسعه فعال خواهد بود.»
لاریجانی با «تصنعی» خواندن انتخابات پیش رو، عملا اذعان کرده که با حفظ وضع موجود، مشارکتی در کار نیست. روزنامه فرهیختگان وابسته به دانشگاه آزاد چندی پیش در گزارشی احتمال ورود روحانی به انتخابات را تلاش او برای «دو قطبی‌سازی» خوانده و هدفش از ورود به انتخابات را «تشدید فضای نزاع سیاسی» خوانده است.
این واژگان نشان می‌دهد تغییری در رویه جریان موسوم به جریان خالص‌سازی برای انتخابات‌های پیش رو رخ نداده است. این جریان برای رفع نگرانی دست به هر کاری برای جلوگیری از آنچه «دوقطبی‌سازی» و «تشدید نزاع سیاسی» می‌خوانند خواهد زد. فروردین ماه امسال طرحی تحت عنوان «ممنوعیت ثبت نام داوطلبان با سه دوره سابقه نمایندگی در انتخابات محلس شورای اسلامی» به هیات رئیسه مجلس تقدیم شد. هرچند این طرح از دستورکار خارج شده، اما نشان می‌دهد این جریان از ورود افرادی نظیر لاریجانی و روحانی با بیش از سه دوره سابقه نمایندگی واهمه دارند و ترجیح می‌دهند قبل از دست به کار شدن شورای نگهبان، به صورت قانونی راه آنها را سد کنند.
شواهد نشان می‌دهد نه در مورد نظارت استصوابی و نه در مورد رجوع به آرای عمومی تا روز ۱۱ اسفند ۱۴۰۲ یعنی انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی تحولی رخ نخواهد داد و بنابراین «در بر همان پاشنه می‌چرخد.»
به نظر می‌رسد فارغ از فعالیت‌های پشت پرده جریان موسوم به جریان اعتدال و میانه‌رو، یکی از مهمترین جریان‌های داخلی سیاسی کشور یعنی اصلاح‌طلبان هم امیدی به تغییر وضعیت و به تبع آن مشارکت در انتخابات پیش رو ندارند. محسن میردامادی فعال سیاسی اصلاح طلب اخیرا در گفت‌وگویی با روزنامه اعتماد گفته «انتخابات با مشارکت بالا و رقابتی، پیش‌نیاز‌ها و لوازمی دارد که بدون تحقق آنها، انتخابات پرشور نخواهد شد. با توصیه و دعوت و من تکلیف و امثال آن، شور انتخاباتی ایجاد نمی‌شود.»
او گفته مردم امروز به این نقطه رسیده‌اند که دیگر امیدی به حل مشکلاتشان از طریق صندوق رای ندارند، چون «در گذشته مهمترین مشکل انتخابات، نظارت استصوابی یا اگر درست‌تر بخواهم بگویم دخالت استصوابی بود؛ اما مشکلی که امروز باعث رویگردانی مردم از صندوق‌های رای شده، مشکل بی‌خاصیت شدن ساختار‌های برآمده از انتخابات است.»
میردامادی در این گفتگو شکاف میان تفسیر جریان میانه‌رو و جریان اصلاحات از پیش‌شرط‌های ورود به انتخابات را به خوبی شرح داده و گفته «حتی اگر انتخابات آزادی هم شکل بگیرد، یعنی زمینه حضور افراد مختلف فراهم شده و نظارت استصوابی به حداقل برسد، باز هم به دلیل عدم باور مردم به اثرگذاری ساختار‌های برآمده از انتخابات، این آوردگاه‌ها، رقابتی، مشارکتی و پرشور نخواهند شد.»
او نتیجه شرکت جریان اصلاح‌طلب در انتخابات‌های قبلی را از دست رفتن سرمایه اجتماعی این جریان و بدبینی بیشتر مردم خوانده و گفته «وقتی اصلاح‌طلبان به وضوح می‌بینند با شرکت در انتخابات هیچ‌کدام از برنامه‌های‌شان را نمی‌توانند محقق کنند، اگر وعده‌ای دادند یا قول و قرار‌هایی با مردم گذاشتند، نمی‌توانند آنها را محقق کنند و... تنها خروجی حضورشان در انتخابات، کاهش سرمایه اجتماعی آنها خواهد بود» و گزینه‌ای جز «عدم شرکت در انتخابات» روی میز نیست، عملا چاره دیگری ندارند.
این ناامیدی تنها مختص جریان اصلاحات نیست. محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات دولت روحانی هم در توییتر خود ابراز ناامیدی از تغییر وضع موجود کرده و نوشته «ناکارآمدی خالص‌سازی برادران احتمالا با متنوع‌سازی جبران نمی‌شود بلکه به چاره تقطیرسازی روی خواهند آورد.»
جریان میانه‌رو فعلا با کلیدواژه «جریان خالص‌سازی» در حال انتقاد از جریان کنونی است که قدرت را به شکل انحصاری در دست دارد. این عبارت در لابلای جملات چهره‌های مختلف سیاسی میانه‌روی اصولگرا و اعتدالگرایان دیده می‌شود. تا انتخابات ۱۴۰۲ حدود ۱۰ ماه باقی است و باید منتظر ماند و دید زور «جریان خالص‌سازی» این بار هم بر میانه‌روها خواهد چربید. اگر چنین شود، تا اطلاع ثانوی میانه‌روها از سیاست ایران حذف خواهند شد.